από Δημήτρης Γερούκαλης –
Α) ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΣ: Ἡ Ἀνθρωπική ἀρχή.
Ἡ θεολογία τῶν Πατέρων περιγράφει τόν ἄνθρωπον ὡς μικρόκοσμον, ὁ ὁποῖος ἐμπεριέχει τόν μακρόκοσμον καί συνδέει διά τοῦ σώματός του τά ὑλικά μέ τά νοητά, καταδεικνύοντας οὕτως τήν ὀργανικήν σύνδεσιν τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς κτίσεως. Ἡ ἀλήθεια τοῦ ἀνθρώπου συνδέεται ἀρρήκτως μέ τήν ὑλικήν κτίσιν. Ἡ ἀλήθεια αὐτή θεμελιώνεται ἐπί τοῦ γεγονότος τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου ὑπό τοῦ Θεοῦ εἰς τό τέλος τῆς Δημιουργίας, ἀφοῦ εἶχε προηγηθεῖ ἡ δημιουργία τοῦ κόσμου. Εἶναι ἐνδιαφέρον ὅτι εἰς τά γνωστικά συστήματα ὁ ἄνθρωπος ἐμφανίζεται πρό τῆς δημιουργίας τῆς κτίσεως, ἐν ἀντιθέσει δηλαδή πρός τό βιβλίον τῆς Γενέσεως, ὅπου, ὅπως ἔχει ἤδη ἀναφερθεῖ, ὁ Θεός δημιουργεῖ τόν ἄνθρωπον μετά τήν ὁλοκλήρωσιν τῆς κτίσεως. Διά τῆς περιγραφῆς τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ὑποδηλώνεται ἡ σχέσις ἀνθρώπου και κτίσεως, οὐχί μόνον ὑπό τήν ἔννοιαν τῆς ἐξαρτήσεως τοῦ ἀνθρώπου ἐκ τῆς κτίσεως, ἀλλά καί ὑπό τήν ἔννοιαν τῆς ἀνάγκης τῆς παρουσίας τοῦ ἀνθρώπου διά την ὕπαρξιν τῆς κτίσεως.
Ἡ κτίσις ὑπάρχει διά να κορυφωθῆ εἰς τόν ἄνθρωπον, τήν κορωνίδα ὅλης τῆς Δημιουργίας. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος Ὁμολογητής, ταυτίζοντας τόν ὄντως ἄνθρωπον μέ τόν Χριστόν, ἀναφέρει ὅτι τά πάντα δημιουργήθηκαν μέ στόχον τόν ἄνθρωπον. Ἄνευ αὐτοῦ ἡ φύσις καταρρέει.
Ἡ Ὀντολογία, ἡ ἀλήθεια τῆς κτίσεως, δέν εἶναι ἱστορική, πρωτολογική, ἀλλά τελεολογική, ἐσχατολογική. Καί εἰς την ἔσχατον ἀλήθειαν τοῦ κτιστοῦ κόσμου, κεῖται ὁ ἄνθρωπος. Αὐτή ἡ διαπίστωσις, προκύπτουσα ἀπό τό Βιβλίον τῆς Γενέσεως, ἀντιστοιχεῖ εἰς τήν Ἀνθρωπικήν Ἀρχήν (ΑΑ) τῆς Κοσμολογίας, ὅπως αὐτή διατυπώνεται διά τῆς συγχρόνου φυσικῆς και γενικῶς διά τῶν μή Εὐκλειδείων γεωμετριῶν, ἐπιστῆμαι αἱ ὁποῖαι ἀνακαλύπτουν τήν Δόξαν τοῦ Θεοῦ.
Ἑρμηνευτικῶς λοιπόν, συμφώνως πρός τήν ΑΑ, τόσον οἱ φυσικές σταθερές ὅσον καί ἡ μορφή τῶν φυσικῶν νόμων (ἀνεξαρτήτως συμμετρίας ἤ θραύσεων) ὁδηγοῦν εἰς τέσσερα (4) εἴδη δυνάμεων, ἅτινα εἶναι πλήρως ἐναρμονισμένα μέ τήν παρουσίαν τοῦ ἀνθρώπου εἰς τήν κτίσιν. Δηλαδή ἡ τελική φυσική θεωρία εἶναι τοιαύτη, ἐπειδή τό σύμπαν ἤθελε νά ὁδηγηθῇ εἰς τήν ζωήν καί τά ἔλλογα ὄντα.
Παρενθετικῶς, ἡ κβαντική κοσμολογία διά τῶν Shrondiger, Tripler, Παῦλο, Δανέζη κ.ἄ., καταδεικνύουν ὅτι ἡ παρατηρουμένη μορφή τοῦ κόσμου, μέ τίς ἰσχύουσες σταθερές, ἀντιστοιχεῖ εἰς τήν πλέον πιθανήν λύσιν. Δηλαδή τό σύμπαν μεταβαίνοντας ἀπό τό «μή εἶναι» εἰς τό «εἶναι», ἐπιλέγει τήν πλέον πιθανήν κατάστασιν, δηλαδή αὐτή ἡ ὁποία τό ὁδηγεῖ εἰς τόν παρατηρητήν του, εἰς τόν ὁποῖον ἀποκαλύπτεται ὁ Θεός, ἡ δέ παρατήρησις τῆς κτίσεως ὑποκινεῖ τήν ἀνακαινιστικήν δραστηριότητά του. Διότι ὁ ἄνθρωπος, ὡς «κατεπιστευματοῦχος» τῆς κτίσεως, ὀφείλει νά ἀνακαινίζεται ἔναντι τοῦ διαθέτου, διά τήν ἐκπλήρωσιν τοῦ ρόλου του καί νά μεριμνᾶ διά τήν ἀκεραίαν μεταβίβασιν τοῦ «καταπιστεύματος» εἰς τόν «καταπιστευματοδόχον». Τά ἀνωτέρω εἶναι βασικαί προϋποθέσεις τῆς ὑπάρξεως, διότι ἀλλέως πῶς ὁ ἄνθρωπος ἐγκλωβίζεται εἰς τήν αὐτοαναφορικότητάν του. Διά τοῦτο ὁ ἄνθρωπος εἶναι νοσταλγός τοῦ μέλλοντος, ὡς ὑποκείμενο τοῦ διαρκοῦς ὀντολογικοῦ ἐμπλουτισμοῦ, τόν ὁποῖον εἰσαγάγει τό μέλλον ὡς τό ὄντως νέον καί καινοφανές. Ἡ τελική οὐσία καί τό τελικό εἶναι τῶν ὄντων καί τοῦ κόσμου μᾶς ἀναμένουν εἰς τό μέλλον.
Β) ΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟΝ ΠΝΕΥΜΑ
Ἡ πτῶσις τοῦ ἀνθρώπου κατανοεῖται πληρέστερον, οὐχί ὡς ἡ κάθοδος εἰς τήν σαρκικήν κατάστασιν, ἀλλά ὡς τό δράμα τῆς γνώσεως καί τῆς συνειδήσεως (ἐξάρθρωσις, ἀποδόμησις, ὀλίσθημα ἀντιληπτικῶν καί γνωστικῶν ἱκανοτήτων μας). Δι᾿ αὐτοῦ τοῦ γεγονότος ἀποκόπτεται ἡ μετοχή μας εἰς τούς ἀνωτέρους κόσμους καί ἀπομονωνόμεθα ὡς πλάσματα, εἰς τήν μοιραίαν θνητότητα τῆς μοναχικῆς ὑπάρξεώς μας ἐντός τοῦ κόσμου τούτου. Ἀδυνατοῦμε νά ἀντιληφθοῦμε καί νά ἐπιτελέσουμε τήν συμβολικήν λειτουργίαν ἑκάστης τῶν μορφῶν καί παρορᾶμε τήν διττήν διάστασιν τῆς κτίσεως, πνευματικήν καί ὑλικήν, ἡ ὁποία ἐν σχέσει ἀλληλοεξαρτήσεως προσδιορίζει τήν πραγματικότητά τους καί ἀντιλαμβανόμεθα μόνον τήν ὑλικήν φυσιογνωμίαν τῆς κτίσεως.
Αὐτή ἡ ἀπώλεια τῆς αἰσθήσεως τῶν συμβόλων, ἀποϊεροποιεῖ τήν ζωήν, ἐπιβάλλει τόν διαχωρισμόν μεταξύ πνεύματος καί ὕλης, ἐσωτερικοῦ καί ἐξωτερικοῦ, κτιστοῦ καί ἀκτίστου. Ἑπομένως ὁ ἄνθρωπος στερεῖται τῆς ἐλευθερίας του, διότι μόνον ἡ ἐπικοινωνία εἰς τόν χῶρον τοῦ πνεύματος συνιστά συνάντησιν ἐλευθερίας.
Ἡ ἐμμονή τοῦ ἀνθρώπου εἰς τήν αὐτοαναφορικότητα τῆς ὑπάρξεώς του, ὁδηγεῖ εἰς τό Μηδέν, διότι παραμένει ὑποταγμένος εἰς τήν αναγκαιότητάν του, τήν φύσιν, τόν κόσμον, τόν Καίσαρα.
Ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου ἑδράζεται εἰς τό βασίλειον τοῦ Πνεύματος. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πνευματικό ὄν, φέρον τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Δέν ἐξαρτᾶται ἀπό τίς ἀνακαλύψεις τῶν φυσικῶν ἐπιστημῶν. Καί ὅμως ὁ πτωτικός ἄνθρωπος, ἀκριβῶς διότι ἐπέτρεψε την πτῶσίν του, ὑποκύπτει εἰς τήν ἐξουσίαν τῆς τεχνολογίας. Ἄλλωστε δέν ἀπαιτοῦνται αἱ θυσίαι τοῦ παρελθόντος. Προϊούσης τῆς ἐκκοσμικεύσεως, τῆς ἀποσυνθέσεως τοῦ κέντρου, τῆς δημιουργίας ἰδιαιτέρων καί αὐτονόμων σφαιρῶν, ὁ πτωτικός ἄνθρωπος παραδίδεται καί ἀποδίδει τήν ἀπαιτουμένην ὁλοκληρωτικήν ἀναγνώρισιν εἰς τήν τεχνολογίαν. Ἐν ἀντιθέσει, ὁ ὄντως ἄνθρωπος ἀντιμετωπίζει κατά τρόπον πνευματικόν τήν τεχνολογίαν. Ἀντιθέτως, εἰς τό Τεχνικόν Πνεῦμα, ἐπεκράτησε ἡ ἐξω-ηθική ἱεράρχησις τῆς ἀνθρωπίνης μερίμνης μέ πρώτιστον μέλημα αὐτό τῆς ἀποδοτικότητος καί ἀποτελεσματικότητος. Τό τεχνικόν πνεῦμα μεταβάλλει καί διαστρέφει τό πνευματικό περιεχόμενο τοῦ ἀνθρώπου. Εἰδικότερον τό τεχνικόν πνεῦμα ὑπερβαίνει τόν ἑαυτόν μας, ἁπλῶς παρακάμπτοντάς τον. Ὁ τεχνολογικός πολιτισμός εἶναι συγκροτημένος περί τό «ὠφελιμιστικό συμφέρον».
Γενικώτερα ὁ λεγόμενος Δυτικός πολιτισμός διακρίνεται διά τήν παρατεταμένην περιφρόνησίν του πρός τήν ἀνθρωπίνην ὑπόστασιν: εἶναι αὐτό τό μακρᾶς διαρκείας σκάνδαλον τῆς ἀνθρωπίνης ἀπληστίας, ὁμοῦ μετά τῆς ἀντιθέσεως πολιτισμοῦ-φύσεως. Ὁ φιλελευθερισμός καί ὁ μεταμοντερνισμός, ὡς πολιτικές επιλογές, προσβλέπουν καί ἐπιβάλλουν τήν πλήρην ἐλευθεριότητα τοῦ ἀτόμου ἀπό παντός περιορισμοῦ (τῆς λογικῆς, τῆς ἠθικῆς, τῆς ταυτότητος), ἀπηλλαγμένον παντός συμβιβασμοῦ, ὑποκινώντας ἕνα ἀχαλίνωτον ναρκισσιστικόν ἀτομισμόν καί πολιτισμικόν φιλελευθερισμόν. Τό υποκείμενον, ὁ ἄνθρωπος, εἶναι δέσμιος τῶν «ἀναγκῶν» τῆς φύσεώς του.
Ἀλλά δέν μᾶς ὑποδουλώνει τό Τεχνικό Πνεῦμα αὐτό καθ᾿ ἑαυτό, ἀλλά ἡ ἱερότης τήν ὁποίαν ἔχουμε μεταβιβάσει εἰς αὐτό. Ὁ τεχνοπολιτισμός ἔχει οἰκοδομηθεῖ ἐπί τῆς διεστραμμένης καί λανθασμένης ἰδέας τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, θέτοντας οὕτως εἰς κίνδυνον καί εἰς μετάπτωσιν πρός τό μηδέν, τήν ὕπαρξίν μας.
Γ) ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΖΩΗ, ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ
Ἐπέστη ἡ ὥρα ἐπαναφορᾶς τῶν ὑπερδιανοητικῶν συμβόλων τῆς πίστεως, ὡς πρόταγμα καί ὡς θωράκισις ἔναντι τοῦ τεχνολογικοῦ μηδενισμοῦ. Ὅλων τῶν δημιουργημάτων τό ἀρχαιότερον καί πληρέστερον εἶναι ὁ Παράδεισος, ἡ ἐπανεύρεσις τοῦ ὁποίου καί ἡ ἐπανατοποθέτησίς μας ἐν αὐτῷ, εἶναι τό διακύβευμά μας.
Ἀναστοχαζόμενοι τήν ἐξέλιξιν τῆς σκέψεως, διαπιστώνουμε τήν ἀδυναμίαν συγκροτήσεως συνεκτικοῦ λόγου μεταξύ ὄντος/ὑπάρξεως, φύσεως/λόγου, ἕως τῆς ἐποχῆς τῆς διατυπώσεως τῆς θεολογίας τῶν Πατέρων τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας τόν 4ο π.Χ. αἰῶνα. Τήν προηγηθεῖσαν αὐτοῦ τοῦ αἰῶνος περίοδον, διετυπώθη ἡ σπερματική θεωρία διαστάσεως ὄντος καί ὑπάρξεως, ἡ ὁποία ἐδημιούργησε τήν ἀποξένωσιν, παράγωγον τῆς ὁποίας εἶναι ἡ ὑπολογιστική σκέψις καί ἡ ὁποία ἐξέθρεψε τό Τεχνικόν Πνεῦμα.
Ὁ ἄνθρωπος ἀπώλεσε τήν θέασιν τῆς ὑπάρξεως καί ἐξέπεσε εἰς τόν μηδενισμόν. Ἡ οὐσία τῆς τεχνολογίας, ἡ τεχνική ἀνάπτυξις, ὑποκαθιστᾶ τελικῶς τήν ὕπαρξιν καί στεφανώνει τήν ἀνυπαρξίαν. Εἶναι ἡ κατά Heidegger ἔκφρασις ὅτι δηλαδή ἡ πηγή τῆς ὑπολογιστικῆς σκέψεως ἀνιχνεύεται εἰς τόν πυρῆνα τοῦ Δυτικοῦ μηδενισμοῦ.
Ἐμπιστευόμεθα ὅμως τήν ἀναδυθησομένην «σῴζουσα» δύναμιν, ἀκριβῶς τήν στιγμήν τοῦ μεγίστου κινδύνου, ὡς τήν αἰτίαν ἡ ὁποία θά ἐπιτρέψῃ τήν ἐπιστροφήν τῆς θεολογίας, δηλαδή τήν θριαμβευτικήν ἐπιστροφήν τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως, τουτέστιν τήν ἐπαναφοράν τῶν ὀντολογικῶν καί θεολογικῶν ῥιζῶν τῆς ὑπάρξεώς μας. Αὐτό ὑποδηλώνει ἐπιστροφή τῆς Ἐσχατολογικῆς προοπτικῆς τῆς ζωῆς μας. Ἡ Ἐκκλησία, Ἀνατολική, Καθολική, Ἀποστολική, συγκροτεῖ νοοτροπίαν, προκύπτουσα εὐθέως ἐκ τοῦ τί σημαίνει ἡ αἰσθητική πολιτική πραγμάτωσις τῆς Ἐκκλησίας ὡς Ἐσχατολογία. Τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας λειτουργεῖ α) κατά τρόπον διακονικόν, μυστηριακόν, προσωπικόν καί συμβολικόν, β) τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας ἀσκεῖ διαρκῆ προφητικήν κριτικήν καί γ) τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας διαβρώνει καί μεταποιεῖ ἐκ τῶν ἔσω τό πολιτικό σύστημα.
Ὅλα αὐτά δύνανται νά συμβαίνουν διότι τά ἀνθρώπινα ὄντα ἔχουν διανοητικές δυνάμεις, τίς ὁποῖες δέν θά εἶχαν ἐάν λειτουργοῦσαν συμφώνως πρός τάς ἀρχάς τῆς κλασσικῆς φυσικῆς (δηλαδή τῆς Εὐκλειδείας γεωμετρίας καί Νευτώνειας φυσικῆς) Ὁ ἄνθρωπος ὅμως λειτουργεῖ διά τῆς Μή Γραμμικῆς Δυναμικῆς (μή Εὐκλείδεια γεωμετρία, ἤτοι γεωμετρία Riemann). Ἀκόμη καί ἡ λεγομένη Δυτική παράδοσις, ἀναγνωρίζει ὅτι τό πνευματικόν σῶμα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὑλικῆς φύσεως, ἀλλά πλέον δυναμικῆς πέραν τῶν ὑπό τοῦ ὑλικοῦ αἰσθητηριακοῦ του πλαισίου τιθεμένων ὁρίων. Τό πνευματικόν σῶμα ἀνήκει ἑπομένως καί ὑπό συνθήκας Εὐκλειδείας γεωμετρίας, εἰς τόν κόσμον τοῦ ἀοράτου (γεωμετρία Riemann). Βασικόν στοιχεῖον τοῦ μή Γραμμικοῦ Συστήματος εἶναι ἡ ἱκανότης ἐπεξεργασίας συμβόλων. Δι᾿ αὐτοῦ τοῦ μηχανισμοῦ ἑρμηνεύεται ἡ λειτουργία τοῦ γλωσσικοῦ/γνωστικοῦ συστήματος (συντακτικό, σημασιολογικό, πραγματικό) καί ἡ λῆψις ἀποφάσεων καί λειτουργία ὑπό καθεστώς ἀβεβαιότητος καί συγκρούσεων. Καί αὐτό διότι ἡ περί τόν κόσμον ἀντίληψις εἶναι μία Εὐκλείδειος ὑποκειμενική τομή εἰς ἕν συνεχές, μή Εὐκλείδειον, χωροχρονικόν γίγνεσθαι.
Ἡ ἐσχατολογική προοπτική τοῦ ἀνθρώπου, περιλαμβάνει τό Μυστήριον (μύησις εἰς ἄλλον τρόπον προσλήψεως καί κατανοήσεως τοῦ κόσμου) καί τήν Συμβολικήν ζωήν (αἰσθητοποίησις τῶν δυνατοτήτων τοῦ κόσμου εἰς ἄλλην ποιοτικήν διάστασιν, πέραν ἐκείνης τῆς καθημερινότητος).
Ἡ οὕτως ἐκφραζομένη «ὄντως ζωή» ὑποδηλώνει τήν ἱκανότητα καί τήν γνῶσιν τῆς ἀνάγκης, νά ἐπιτελῆ ὁ ἄνθρωπος τάς σωματικάς του ῥοπάς συμβολικῶς, συμφώνως δηλαδή πρός νοηματοδοτημένους ὁρισμούς τοῦ ἑαυτοῦ καί τῆς ὑπάρξεως. Αὐτή ἡ συμβολική περιστοίχισις τοῦ σώματος, τῶν ἀναγκῶν του καί τῶν ὁρμῶν του, εἶναι τό ἀποτέλεσμα τῆς Πίστεως. Κατά τήν πορείαν τῆς Συνεξελίξεως, αἱ βιολογικαί ἀνάγκαι ὀργανώθησαν εἰς ποικίλας μορφάς τοῦ βίου, οὕτως ὥστε ἡ ἔκφρασις τῶν βιολογικῶν ἀναγκῶν νά ἐξαρτᾶται ἀπό νοηματοδοτημένους τρόπους σκέψεως. Ἡ ἀνθρωπίνη φύσις εἶναι ἡ πλέον ἀκατέργαστος, ἡ πλέον ἀδιαφοροποίητος καί ἡ ὁποία δέν θά ἔχη ἀναγνωρίσιμον μορφήν (ὑπόστασιν) εἰμή μόνον ἐάν σχηματοποιηθῇ καί μορφοποιηθῇ ἀπό τήν συμβολικήν ζωήν. Διά τοῦ συμβολισμοῦ ἡ ἀνθρωπίνη φύσις ἀποπρογραμματίζει τάς γενετικάς ἐπιλογάς καί τά «ἐγωϊστικά» γονίδια.
Οὐδείς τῶν πιθήκων ἤ τῶν ὄνων, δύναται νά «ἀντιληφθῇ» τήν διαφοράν μεταξύ Ἁγιασμοῦ καί ὕδατος πρός πόσιν, δεδομένης τῆς ἰδίας χημικῆς συστάσεως αὐτῶν. Ὅμως ἡ νοηματοδοτημένη διαφορά παράγει ὅλην τήν διάφορον ἀξιολόγησιν καί χρῆσιν τοῦ Ἁγιασμοῦ καί τοῦ ὕδατος, παρά τοῖς ἀνθρώποις καί πιθήκοις.
Δ) ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ὁ ἄνθρωπος ἀνέκαθεν διερωτᾶται. Ὑποβάλλει πλεῖστα ὅσα ἐρωτήματα καί ἀναζητᾶ ἀπαντήσεις. Ἡ ἐρώτησις εἶναι ἡ ἀρχή τῆς σκέψεως. Ἡ ἀπάντησις, τήν ὁποίαν ἐκπορθεῖ ἡ σκέψις, εἶναι ἡ πρώτη ἐμφάνισις τῆς ἑπομένης ἐρωτήσεως.
Ὁ ἄνθρωπος ἀπαντᾷ, διότι ἐντός του εἶναι διάπυρος ἡ ἀνησυχία πρό τοῦ ἀγνώστου. Ἡ ἐρώτησις εἶναι ἡ οὐσία τῆς ἀπαντήσεως. Ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου ἔχει τήν ἰδιαιτέραν μοῖραν, εἰς μίαν κατηγορίαν γνώσεων της, νά ὑποβάλλη ἐρωτήσεις τάς ὁποίας δέν δύναται νά ἀπορρίψη, διότι τῆς ὑπεβλήθησαν διά τῆς ἰδίας τῆς φύσεως της, ἀλλά εἰς τάς ὁποίας δέν δύναται νά ἀπαντήσῃ, διότι ὑπερβαίνουν τήν ἀνθρωπίνην διάνοιαν.
Τό σκότος-Ἐπέκεινα εἶναι ἡ ἐρώτησις τοῦ φωτός-Ἐνθάδε. Ἡ ἀναγνώρισις τοῦ σκότους ὑποδηλώνει τόν σεβασμόν τοῦ μυστηρίου. Συνείδησις μυστηρίου εἶναι τελικῶς ἡ ὑπεύθυνος στάσις τοῦ λόγου πρό τοῦ Ὑπερβατικοῦ. Ἡ Ἐκκλησία ἡμῶν ἐκφράζεται διά τοῦ μυστηρίου, ἤτοι τῆς μυήσεως εἰς ἄλλον τρόπον κατανοήσεως καί προσλήψεως τοῦ κόσμου. Διά δε τοῦ Συμβολικοῦ τρόπου ζωῆς, ὁ ἄνθρωπος δύναται νά αἰσθητοποιήσῃ τάς δυνατότητας τοῦ κόσμου, εἰς ποιοτικήν διάστασιν πέραν ἐκείνης τῆς καθημερινότητος.
Εἶναι ἡ ἀνάδειξις τοῦ ΠΡΟΣΩΠΟΥ, τοῦ ἀνθρωπολογικοῦ ἐκείνου τύπου ὅπου αἴρεται ἡ ἀντίφασις ἀτομικισμοῦ – κολλεκτιβισμοῦ. Ἡ ἐλευθερία τοῦ Προσώπου ὡς ὁλότητος σημαίνει ὅτι, ἐνῶ ἡ ἀνθρωπίνη μορφή εἶναι ἕν μορφοκλασματικό τῆς φυσικῆς ὑπάρξεως, διαθέτει τήν δυνατότητα, ἱκανότητα ἀποδεσμέυσεως ἐκ τοῦ πεδίου τῆς ἀνάγκης, τήν ἐπιβαλλομένην ὑπό τῆς ταυτότητος (ὑπαρκτικῆς ἑτερότητος). Διά τοῦ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ὁ ἄνθρωπος πορεύεται ἐκ τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα» πρός τό «καθ᾿ ὁμοίωσιν», δοξολογώντας τόν Θεόν, καί δικαιώνοντας τήν ἐπί τῆς Γῆς παρουσίαν του, τουτέστιν, ἄνθρωπος καί κτίσις εἰς εὐχαριστιακήν σχέσιν, δοῦλος Θεοῦ, Πρόσωπον διά νά μετέχῃ τῶν Ἀκτίστων Ἐνεργειῶν τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Τό περιεχόμενο τῶν βιβλιογραφικῶν πηγῶν καί τό πνεῦμα τῶν συγγραφέων μέ ὑποβοήθησαν εἰς τήν διατύπωσιν τῶν ἐκτεθεισῶν σκέψεών μου.
Α) ΕΛΛΗΝΙΚΗ
1 Ἀδραχτᾶς Βασίλειος, Ἡ πολιτική διάσταση τῆς ἐσχατολογίας, στόν τόμο Ἐκκλησία καί Ἐσχατολογία, ἐκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Ἀθῆναι, 2001
2 Ἀνθολογία ἐπιστημονικῆς φαντασίας, ἐκδ ΚΑΚΤΟΣ, Ἀθῆναι 1978
3 Βλέτσης Ἀθανάσιος, Τό προπατορικόν Ἁμάρτημα στή Θεολογία τοῦ Ἀγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, ἐκδ ΤΕΡΤΙΟΣ, Θεσσαλονίκη 1998
4 Γερούκαλης Κ. Δημήτριος, Πρόσωπο, Προβληματική ἐξόδου ἀπό τήν κρίση τῆς νεωτερικότητας, ἐκδ. TREMENDUM, Ἀθῆναι 2010.
5 Γερούκαλης Κ. Δημήτριος, ἐπιμ., Πρόσωπον πρός Πρόσωπον, ἐκδ. ΑΡΜΟΣ, Ἀθῆναι 2013
6 Γερούκαλης Κ Δημήτριος, Τό συμβολικό, τό φαντασιῶδες καί ἡ ὑπέρβασις τοῦ ἑαυτοῦ: ἐσχατολογία τῆς ζωῆς, α) συνέδριον e-life, Ἀθῆναι 6-7 Νόεμβρ. 2015, β)www.antifono.gr, 16 Νόεμβρ. 2015.
7 Γερούκαλης Κ. Δημήτριος, Ἄνθρωπος καί περιβάλλον, Πειραϊκή Ἐκκλησία, τ. 297, σελ. 23, 2017.
8 Γερούκαλης Κ. Δημήτριος, ἐπιμ., Μετάνθρωπος, συλλογικό, ἐκδ ΑΡΜΟΣ, Ἀθῆναι 2018.
9 Γερούκαλης Κ. Δημήτριος, Ἡ δομή τῆς βασικῆς ψυχικῆς συγκρούσεως ὡς Ἀδαμικό πλέγμα, ἱστοσελίδα www.oode.gr
10 Γερούκαλης Κ. Δημήτριος, Τό ἀδιέξοδο τοῦ Εὐκλειδείου Ἀριστοτελικοῦ κόσμου καί ἡ θεολογία τῶν Πατέρων, ἱστοσελίδα Athanasios Moustakis’ blog.
11 Γιαγκάζογλου Σταύρος, Κοινωνία Θεώσεως, ἐκδ. ΔΟΜΟΣ, Ἀθῆναι, 2001.
12 Γιανναρᾶς Χρῆστος, Τό Πρόσωπο καί ὁ Ἔρως, ἐκδ. ΔΟΜΟΣ, Ἀθῆναι, 1987.
13 Γουνελᾶς Σωτήρης, Ἀντιχριστιανισμός, ἐκδ. ΑΡΜΟΣ, Ἀθῆναι, 2009.
14 Γουνελᾶς Σωτήρης, Ὄψεις τοῦ παγκοσμίου καί τοῦ ἑλληνικοῦ γίγνεσθαι, ἐκδ. ΑΡΜΟΣ, Ἀθῆναι, 2009.
15 Δανέζης Μάνος καί Θεοδοσίου Στράτος, Ἡ κοσμολογία τῆς Νόησης, ἐκδ. ΔΙΑΥΛΟΣ, Ἀθῆναι, 2003.
16 Δανέζης Μάνος καί Θεοδοσίου Στράτος, Τό μέλλον τοῦ παρελθόντος μας, ἐκδ. ΔΙΑΥΛΟΣ, Ἀθῆναι, 2005.
17 Δανέζης Μάνος καί Θεοδοσίου Στράτος, Ἔτσι βλέπω τόν κόσμο, ἐκδ ΔΙΑΥΛΟΣ, Ἀθῆναι, 2018.
18 Ἐκκλησία καί Ἐσχατολογία, συλλογικό ἔργο, Ἱερά Μητρόπολις Δημητριάδος, Ἀκαδημία Θεολογικῶν Σπουδῶν, ἐκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Ἀθῆναι, 2003.
19 Ἐλλύλ Ζάκ, Τό τεχνικό σύστημα, ἐκδ. ΑΛΗΣΤΟΥ ΜΝΗΜΗΣ, Ἀθῆναι, 2012.
20 Ζάχαρου Ζαχαρία, ἀρχιμ., Ἀναφορά στή Θεολογία τοῦ γέροντος Σωφρονίου, Ἱερά Σταυροπηγιακή Μονή Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ, 2000.
21 Ζιάκας Θεόδωρος, ἀρθρογραφία στό ΑΝΤΙΦΩΝΟ.
22 Ζιάκας Θεόδωρος, Ἡ ἔκλειψη τοῦ ὑποκειμένου, ΑΡΜΟΣ, Ἀθῆναι, 2001.
23 Ζιάκας Θεόδωρος, Μιά μεταφυσική ἐπανάσταση, στό περιοδ. ΑΒΑΤΟΝ, τ. 90, 2009.
24 Ζιάκας Θεόδωρος, Ὁ σύγχρονος μηδενισμός, ἐκδ. ΑΡΜΟΣ, Ἀθῆναι, 2008.
25 Ζιράρ Ρενέ, Ἐθεώρουν τόν σατανάν ὡς ἀστραπήν, ἐκδ. ΕΞΑΝΤΑΣ, Ἀθῆναι, 2002.
26 Ζώης Ἰωάννης, α) Θεολογία καί θεμελιώδεις ἐπιστῆμες Ι. Θεολογία καί μαθηματική λογική, β) Θεολογία καί θεμελιώδεις ἐπιστῆμες, ΙΙ. Θεολογία καί κοσμολογία, εἰσαγωγικά κείμενα διά τόν τόμον Πρόσωπον (συγγραφεύς Δημήτριος Κ. Γερούκαλης), ἐκδ. TREMENDUM, Ἀθῆναι, 2010
27 Ζώης Ἰωάννης, ἀρθρογραφία στόν ἱστότοπο ΑΝΤΙΦΩΝΟ.
28 Ζώης Ἰωάννης, προσωπική ἐπικοινωνία, 2014.
29 Θεοφίλου Δημήτριος, Π., Τρανσουμανισμός, τεχνο-θεολογία, ἀνθρώπινο πρόσωπο καί θεολογική νοηματοδότηση, ἱστότοπος ΑΝΤΙΦΩΝΟ, 2011
30 Κακλαμάνης Γεράσιμος, Τό Ἀνατολικόν ζήτημα σήμερα, ἐκδ. 21ου, Ἀθῆναι, 1998.
31 Καραμπελιάς Γιῶργος, Θεμελιώδης Παρέκκλιση, ἐκδ. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, Ἀθῆναι, 2004.
32 Καρδάρης Δημήτρης, Διαφορική τοπολογία καί κβαντική θεωρία πεδίου, πτυχιακή ἐργασία, ΕΜΠ, Ἀθῆναι, 2010.
33 Καψωμένος Ἐρατοσθένης, Τό ελληνικό πολιτισμικό πρότυπο καί ἡ κρίση τοῦ σύγχρονου δυτικοῦ πολιτισμοῦ, ἱστότοπος ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΡΑΚΗΣ, 2010.
34 Κίρκεγκωρ Σαϊρεν, Γιά τό μυστήριο τοῦ ἀνθρώπου, ΑΝΑΛΟΓΙΟ-ΕΥΘΥΝΗ, Ἀθῆναι 2002.
35 Κοντογιώργης Γιῶργος, Τό ἑλληνικό κοσμοσύστημα, τ. Β’, ἐκδ. ΣΙΔΕΡΗΣ, Ἀθῆναι, 2014.
36 Κορναράκης Ἰωάννης, Ἐγχειρίδιον Ποιμαντικῆς Ψυχολογίας, ἐκδ. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ, Θεσσαλονίκη 1993.
37 Κορναράκης Ἰωάννης, Θέματα Ποιμαντικῆς Ψυχολογίας ΙΙΙ, ἐκδ. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ, Θεσσαλονίκη 1998.
39 Κυριαζόπουλος Δ. Σπυρίδων, Προλεγόμενα εἰς τήν ἐρώτησιν περί Θεοῦ, ἐκδ. ΓΡΗΓΟΡΗ, Ἀθῆναι, 2000.
39 Levy Pierre, Δυνητική πραγματικότητα, ἐκδ. ΚΡΙΤΙΚΗ, Ἀθῆναι, 2001.
40 Λόσκι Βλαδίμηρος, Κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ, ἐκδ. Β. Ρηγόπουλος, Θεσσαλονίκη 1974.
41 Λόσκι Βλαδίμηρος, Ἡ θέα τοῦ Θεοῦ, ἐκδ. Ι.Μ. Νικοπόλεως, Πρέβεζα 2004.
42 Lossky Vladimir, Ἡ μυστική θεολογία τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, Ἐκκλησιαστικό Ἵδρυμα Εὐαγγελιστής Μάρκος, Θεσσαλονίκη 2007.
43 Moffet Stephen Lloyd, Ὀμορφιά ἀπό τίς στάχτες, ἐκδ. ΙΩΝΑΣ, Πρέβεζα 2015.
44 Μαγγιώρου Μαρία, Σύγχρονα ψέματα καί ἀρχαῖες αλήθειες, ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, Ἀθῆναι, 2016.
45 Μάξιμος Ὁμολογητής, Μυσταγωγία, στό Minge J.P., Patrologiae Cursus Completus (Series Graeca).
46 Ματσούκας Νικόλαος, Ἐπιστῆμες, φιλοσοφία καί θεολογία στήν ἑξαήμερο τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, ἐκδ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, Θεσσαλονίκη, 1992.
47 Ματσούκας Νικόλαος, Μυστήριον ἐπί τῶν ἱερῶς κεκοιμημένων, ἐκδ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, Θεσσαλονίκη, 1992.
48 Ματσούκας Νῖκος, Τό πρόβλημα τοῦ κακοῦ, ἐκδ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, Θεσσαλονίκη 2002.
49 Ματσούκας Νῖκος, Δογματική καί Συμβολική θεολογία, τ Α Β Γ, ἐκδ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, Θεσσαλονίκη 2005.
50 Μέσκος Ἀρσένιος, αρχιμ., Ἡ ἁγιότητα καί ὁ πολιτισμός τῆς πληροφορίας, Ἡ «Καινή» ζωή στόν «Νέο» κόσμο, ΑΡΜΟΣ, Ἀθῆναι, 2015.
51 Ὀρθοδοξία καί Φυσικές Ἐπιστῆμες, συλλογικό έργο, ἐκδ. ΣΑΒΒΑΛΑΣ, Ἀθῆναι, 1996.
52 Μπεκριδάκης Δημήτριος, Ἀπόπειρα διερεύνησης τῶν θεολογικῶν ὅρων ἄρθρωσης τοῦ τεχνικοῦ φαινομένου, ἱστότοπος ΑΝΤΙΦΩΝΟ, 2010.
53 Ντούγκιν Ἀλέξανδρος, Ἡ Τέταρτη Πολιτική θεωρία, ἐκδ. ΕΣΟΠΤΡΟΝ, Ἀθῆναι, 2013.
54 Παπαθανασίου Ἀθανάσιος, Ἡ ῥῆξις μέ τό μηδέν, ἐκδ. ΑΡΜΟΣ, Ἀθῆναι, 2015.
55 Παύλος Γεώργιος, Νόστος ἀσύμμετρος προσώπου, Ἄνθρωπος καί Κόσμος, ἐκδ. ΔΟΜΟΣ, Ἀθῆναι, 1994.
56 Πλεξίδας Ἰωάννης, Πρόσωπο καί φύση, ἐκδ. ΝΗΣΙΔΕΣ, Σκόπελος 2001.
57 Πλεξίδας Ἰωάννης, Ἡ μετασκευή τοῦ ἀνθρώπου, ΠΡΟΤΥΠΕΣ ΘΕΣΣΑΛΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, Τρίκαλα 2007.
58 Πολυχρονίδης Ἀθανάσιος, Οἱ θεολογικές συντεταγμένες τῶν νευροεπιστημών, διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, 2010.
59 Πρεβελάκης Γεώργιος Στυλιανός, Ποιοί είμαστε; Γεωπολιτική τῆς ἑλληνικῆς ταυτότητας, ἐκδ. ECONOMIA, Κέρκυρα, 2016.
60 Rowan William, Τό μυστικό τῆς ἐρήμου, ἐκδ. ΕΝ ΠΛΩ, Ἀθῆναι, 2017.
61 Ρωμανίδης Ἰωάννης, π., Τό Προπατορικόν Ἁμάρτημα, ἐκδ. ΔΟΜΟΣ, Ἀθῆναι, 1992.
62 Ρωμανίδης Ἰωάννης, Δογματική καί Συμβολική Θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ἐκδ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, Θεσσαλονίκη 1999.
63 Ρωμανός Κωνσταντῖνος, Ἀπολιθωμένη ζωή, ἐκδ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, Ἀθῆναι, 2002.
64 Sahlins Marshall, Ἡ δυτική ψευδαίσθηση τῆς ἀνθρώπινης φύσης, ἐκδ. 21ος, Ἀθῆναι, 2010.
65 Sequeri Pierangelo, Ενάντια στά σύγχρονα εἴδωλα, ἐκδ. ΑΡΜΟΣ, Ἀθῆναι, 2017.
66 Σέρραρτ Φίλιππος, Θάνατος καί Ἀναστάση τῆς ἱερῆς κοσμολογίας, ἐκδ. ΕΝ ΠΛΩ, Ἀθῆναι, 2008.
67 Spengler Oswald, Ἡ παρακμή τῆς Δύσης, ἐκδ. ΤΎΠΩΘΗΤΩ, Ἀθῆναι, 2004.
68 Τσακίρη Ἀμαλία, Ἡ συνείδηση ὡς αναδυόμενο φαινόμενο: ἐρευνητική ἀνασκόπηση θεωριῶν καί μηχανισμῶν ανάδυσης, Διπλωματική Ἐργασία ΕΚΠΑ, 2010.
69 Τσάκωνα Ἑλένη, Ἀπό τήν βιβλική κτισιολογία στή θεωρία τῶν πάντων τοῦ Stephen Hawking, Διπλωματική ἐργασία, ΕΑΠ 2019,
70 Φλωρένσκυ Παῦλος, Ἡ ἀντίστροφη προοπτική, τό εἰκονοστάσι, ἐκδ. ΙΝΔΙΚΤΟΣ, Ἀθῆναι, 2002.
2) ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΟΣ
71 Barrow John, Tipler F., The anthropic cosmological principle, OXFORD UNIVERSITY PRESS, G.B., 1986.
72 Mind and Emergence, OXFORD UNIVERSITY PRESS, G.B., 2004.
73 Clayton Philip, Davies Paul, The Re-Emergence of emergence, OXFORD N.Y. 2005.
74 Davies Paul, The Reemergence of Emergence, OXFORD UNIVERSITY PRESS, N.Y. 2006.
75 Dhushara, ιστότοπος, (http://www. dhushara.com/)
76 Dreher Rod, ιστότοπος.
77 Forberg James, Quantum Conciousness and your Immortality, EXLIBRIS COMPANY, U.S.A., 2006.
78 Godel Kurt, Collected Works, v. I-IV, OXFORD UNIVERSITY PRESS, 1994.
79 Goldstein Rebecca, Incompleteness, ATLAS BOOKS, N.Y., 2005.
80 Hayles Katherine, How we became posthumans: Virtual Bodies in Cybernetics, Literature, and Informatics, THE UNIVERSITY OF CHICAGO PRESS, U.S.A., 1999.
81 Hawking S. W. and Ellis G. F.R., The Large Scale Structure of Spacetime, CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS, 1980.
82 Hill Jason, Beyond blood indents, Lexington books, N.Y., 2009.
83 Kurzwell Ray, The age of Spiritual Machines, VIKING, N.Y., 1999.
84 Kurzwell Ray, The Spirituality is here, Duckworth Overlook, U.K., 2008.
85 Manousakis John Panteleimon, archim. God after Metaphysics, INDIANA UNIVERSITY PRESS, Indiana 2007.
86 Minky Marrium, The Emotion Machine, SIMON AND SCHUSTER, N.Y., 2009.
87 O’ Murchu Diarmuid, Quantum Theology, CROSSROAD Pbl, NY 1997.
88 Perrerell Robert, The Posthuman Conditions, INTELLECT BRISTOL, U.K., 2003.
89 Penrose R. and Rindler W., Spinors and Spacetime, vol. I and II, CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS, 1990.
90 Penrose R., The Road to Reality, OXFORD UNIVERSITY PRESS 2007.
91 Plantinga Alvin, The Nature of Necessity, Clarendon Library of Logic and Philosophy, OXFORD UNIVERSITY PRESS, 1979.
92 Tipler Frank and John Barrow, The Anthropic Cosmological Principle, OXFORD UNIVERSITY PRESS, Oxford 1986.
93 Tasic Vladimir, Mathematics and the Roots of Postmodern Thought, OXFORD UNIVERSITY PRESS, 2001.
94 Tipler Frank, The Omega point answers to Pannehberg’s questions for scientists, J.Rel. Sc., vol.24, 1599, 1989, p. 217-253.
95 Tipler Frank, Inevitable existence and inevitable Godness of the singularity, Journal of Conciousness, vol.19, no 1-2, 2012, p. 183-193.
96 Tipler Frank, The Omega point and the Christianity, www.theophysics.host56.com.
97 Tipler Frank, The Physics of Christianity, DOUBLE DAY, N.Y., 2007.
98 Tipler Frank, The Physics of Immortality, ANCHOR BOOKS, N.Y., 1995.
99 Tuszynskied Jack, The Emerging Physics of Conciousness, SPRINGER, 2008.
100 Van Der Heiden, Gert-Jan, Ontology after Ontotheology, eds DUQUES NE UNIV PR, Pensylvania, 2014.
101 Woole Cary, What is Posthumanity, UNIVERSITY OF MINNEAPOLIS PRESS, Minneapolis, 2010.
