Η Παφλαγονία βρίσκεται στη βορειοδυτική Μικρά Ασία,συνορεύει με την Βιθυνία δυτικά και ανατολικά με τον Πόντο. Βρέχεται από την Μαύρη θάλασσα και από μέσα της περνάει ο ‘Αλις ποταμός, Ήταν γνωστή από τους αρχαίους χρόνους για τα άλογα και τα μουλάρια της αλλά και για τη σιδηρουργία της, είναι στο μεγαλύτερο μέρος της, τραχιά ορεινή χώρα αλλά διαθέτει και εύφορες κοιλάδες.
του Χρήστου Χατζηλία,
Oι λιμένες της εξυπηρετούσαν τη ναυσιπλοΐα, το διαμετακομιστικό εμπόριο με τη χερσόνησο της Kριμαίας και την επικοινωνία με όλες τις παράκτιες θέσεις της Αυτοκρατορίας στον Eύξεινο Πόντο και με την Kωνσταντινούπολη. Oι βάσεις του στόλου στην ακτή ανατέθηκαν στη δικαιοδοσία του θέματος Παφλαγονίας όπου Ιδρύθηκε γύρω στο 820-826, η οικονομία της περιοχής ήταν κυρίως γεωργική,και παρήγαγαν δημητριακά,μήλα,κρασί,ξηρούς καρπούς,όσπρια,μέλι και ελαιόλαδο.
Η Παφλαγονία ήταν επίσης γνωστή για το παστό της χοιρινό που έφτανε σε όλη σχεδόν την αυτοκρατορία,στις πόλεις έδρευαν βιοτεχνίες κεραμικών και τοξοποιίας ,άλλες οικονομικές πηγές ήταν ο ορυκτός πλούτος όπως το αλάτι της Γάγγρας και το πυξίτης της Αμάστρεως. Υπήρχαν και πολλά ναυπηγία κατά μήκος των παφλαγονικών ακτών όπου έφτιαχναν πλοία με ξύλα από τα εσωτερικά πυκνά δάση, η δε Άμαστρις χρησίμευε ως βάση του αυτοκρατορικού στόλου.Η Παφλαγονία έδωσε πολλά από τα παιδία της στον αυτοκρατορικό θρόνο,σε μεγάλα στρατιωτικά και πολιτικά αξιώματα,ονομαστές οικογένειες είναι οι Δούκες,οι Κομνηνοί,οι Αργυροί και οι Κουρκούες(Αρμενικής καταγωγής).
Η στρατιωτική αριστοκρατία ήταν πολύ ισχυρή στην περιοχή έτσι ώστε να δημιουργεί επαναστάσεις και εμφύλιες συρράξεις στην Αυτοκρατορία όπως οι αντιδράσεις των Δουκών και των Κουρκούων εναντίον των μελών της δυναστείας των Μακεδόνων και το επαναστατικό κίνημα του Ισαάκιου Κομνηνού που κατέλαβε τον θρόνο.Σπουδέες πόλεις ήταν η Άμαστρις, η Κασταμονή, η Γάγγρα,η Ανδριανούπολη, και η Ηράκλεια.Όπως κάθε πλούσια περιοχή έτσι και η Παφλαγονία δεν ξέφυγε από της επιδρομές, Oι Πέρσες προωθήθηκαν στην ενδοχώρα της Παφλαγονίας στις αρχές του 7ου αιώνα, οπότε επιδόθηκαν σε λεηλασία, αλλά δεν επιχείρησαν κατάληψη σημαντικών πολισμάτων. Στη συνέχεια, μέσα 7ου-αρχές 10ου αιώνα, οι Άραβες διενεργούσαν συστηματικά επιδρομές και πολιορκίες, ενώ και οι Παυλικιανοί επιχειρούσαν τον 9ο αιώνα εισβολές στην Παφλαγονία, στα νοτιοανατολικά.
Οι ακτές, ωστόσο, δεν απειλήθηκαν παρά περιστασιακά, το 10ο και τον 11ο αιώνα, από Pως και Nορμανδούς. H προώθηση των Δανισμενδών και των Σελτζούκων του Iκονίου, που απείλησαν επί μακρόν ολόκληρη την Παφλαγονία, διήρκεσε το β΄ μισό του 11ου και το 12ο αιώνα. Oι θέσεις στην ενδοχώρα άλλαζαν συχνά κυρίαρχο. Στις αρχές του 13ου αιώνα οι Αυτοκρατορίες Nικαίας και Tραπεζούντας διεκδίκησαν την Παφλαγονία έως ότου παρεμβλήθηκαν ανάμεσά τους οι Σελτζούκοι του Iκονίου. H αποκατεστημένη από το 1261 κυριαρχία στο εσωτερικό της Παφλαγονίας περιορίστηκε σταδιακά σε θέσεις στα δυτικά. Tην περίοδο αυτή, το β΄ μισό του 13ου αιώνα, ακτή περιήλθε στον έλεγχο της ιταλικής πόλης της Γένουας. Mόνο η Hράκλεια παρέμεινε Ρωμα΄ι΄κη κτήση.
Tον 14ο αιώνα στη Παφλαγονία εδραιώθηκαν οι Ισφεντιγιαρογουλλαρί (Candaroğulları ή İsfendiyaroğulları), με κέντρο την Kασταμονη και οι Oθωμανοί. H γενουατική ακτή περιήλθε στα χέρια των Oθωμανών το 15ο αιώνα, οπότε εκδιώχθηκαν και οι Ισφεντιγιαρογουλλαρί.(Εγκυκόπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού,Μ.Ασία).Η Παφλαγονία εκτός από πολιτικά πρόσωπα έβγαλε και αγίους,οι πιο γνωστοί είναι ο άγιος Συμεών ο νέος θεολόγος που γεννήθηκε το 949 μ.Χ. στη Γαλάτη της Παφλαγονίας, οΆγιος Αλύπιος ο Στυλίτης από την Ανδριανούπολη,ο Άγιος Στυλιανός κι αυτός από την Ανδριανούπολη κι ο Άγιος Υπάτιος επίσκοπος Γαγγρών που μαρτύρησε δια λιθοβολισμού από αιρετικούς Αρειανούς.
Το κάστρο των Κομνηνών στην Κασταμονή.
‘Hταν όμως η Παφλαγονία ποντιακή; Είναι Δυτικός Πόντος η Παφλαγονία; Ας δούμε μερικούς χάρτες.
Πολλοί πόντιοι ήρθαν από την Τραπεζούντα,Αργυρούπολη και άλλες πόλεις στην Παφλαγονία τον 19ο και 20ο αιώνα λόγω της εξάντλησης των ορυκτών στις περιοχές τους.Οι Παφλαγόνες του Μεσαίωνα δεν ήταν πόντιοι όπως το εννοούμε σήμερα.Η Παφλαγονία είναι μια ξεχωριστή περιοχή με τον δικό της πολιτισμό που δεν ήταν ποντιακός.
“..Τά ελληνικά τών Ίνεπολιτών ήταν τά Ιδια πού μιλούσαν καί οί Έλληνες τής Κωνσταντινούπολης. Τήν ποντιακή διάλεκτο δέν τήν κατα λάβαιναν. Ή λύρα τους δέν ήταν ποντιακή, ήταν πολίτικη καί τα τραγούδια τους δέν είχαν καμία σχέση μέ τα ποντιακά..’’
‘’.. Στήν Ίνέπολη οί ’Ορθόδοξοι Πόντιοι συνδιασκέδαζαν μια φορά τόν χρόνο τό Δεκαπενταύγουστο στο πανηγύρι τού ναού τής Ίεράς Μονής τής Κοίμησης τής Θεοτόκου στο Κερίζτεπε, βουνό πού δεσπόζει πάνω άπό τήν Ίνέπολη. Στο πανηγύρι συνέρρεαν καί άλλοι μικρασιάτες άπό τήν Κασταμονή καί αλλού. Υπήρχαν όμως καί μικρότερα πανηγύρια μέ καθολική συμμετοχή τών μικρασιατών τής περιοχής, ένα άπό τά όποια ήταν ή Κατάδυση τού Τίμιου Σταυρού στις 6 Ιανουάριου. Τή μέρα αυτή συνήθιζαν οί Άτσιδηνοί νά τή γιορτάζουν σέ ξεχωριστό μέρος. Στήν περιοχή τής Ίνέπολης οί “Ελληνες δέν συνδιασκέδαζαν μέ τούς Τούρκους, όπως συνέβαινε π.χ. στή Σμύρνη. Μουσικά τους όργανα ήταν τό βιολί, τό ντέφι καί ή λύρα καί κύριοι χοροί τό Γιάρ-γιάρ, ό Πίτετζης, ή Πόλκα, ό Συρτός καί τό Ζεϊμπέκικο.’’(ΜΑΡΚΟΣ Φ. ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΝΕΠΟΛΗΣ αφιερώνεται στή μνήμη τοϋ Κωνσταντίνου Νησίδη)
