Ήδη από τα τέλη του Μεσαίωνα το ηθικό κύρος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ανάμεσα στους πιστούς άρχισε να υποχωρεί. Όλο και περισσότερες διαμαρτυρίες διατυπώνονταν για τη διοικητική ανεπάρκεια, την υπερβολική πολυτέλεια της αυλής και την ηθική ακόμη διαφθορά πολλών από τους εκκλησιαστικούς αξιωματούχους. Σε μια εποχή, κατά την οποία νέοι κοινωνικοί, οικονομικοί και πνευματικοί ορίζοντες ανοίγονταν στους Ευρωπαίους, η πλειονότητα του κλήρου, ζούσε μέσα στην αμάθεια και η Εκκλησία εξακολουθούσε να ελέγχει τους πιστούς με τη διαρκή απειλή του κακού και να εφευρίσκει τρόπους άφεσης των αμαρτιών, μεταξύ των οποίων και τα έγγραφα άφεσης αμαρτιών, τα λεγόμενα συχωροχάρτια. Η σύγκρουση δύο θεολογικών ρευμάτων (Αυγουστίνος εναντίον Ακινάτη), καθώς και η άνοδος του καπιταλισμού στην Ευρώπη οδήγησαν στην έκρηξη της Προτεσταντικής Επανάστασης.
Η Λουθηριανή Εξέργεση Στη Γερμανία
Με την αυγή του 16ου αιώνα η Γερμανία ήταν πλέων ώριμη για Θρησκευτική επανάσταση. Το μόνο χρειαζόταν ήταν ένας κατάλληλος ηγέτης που θα ενώσει τα δυσαρεστημένα στοιχεία και να προσδώσει την κατάλληλη θεολογική επένδυση στις απαιτήσεις τους. Ένας τέτοιος ηγέτης δεν άργησε να εμφανιστεί. Ο Μαρτίνος Λούθηρος γεννήθηκε στη Θουριγγία το 1483. Από την εφηβική ηλικία θέλησε να γίνει μοναχός αν και οι γονείς του που ήταν χωρικοί των προέτρεπαν να γίνει δικηγόρος. Ο Λούθηρος ως μονάχος αφοσιώθηκε στη μελέτη της ψυχής του, κατεχόμενος από την ιδέα ότι οι αμαρτίες του ήταν αναρίθμητες, αγωνίστηκε απελπισμένα να επιτύχει την ψυχική γαλήνη. Ο Μαρτίνος με τον καιρό, καθώς μελετούσε τις γραφές, ιδιαίτερα την ιστορία της σταύρωσης, αποκτούσε μια νέα θεώρηση των μυστηρίων της χριστιανικής θεολογίας. Υποστήριζε ότι μέσω της πίστης μπορούν οι άνθρωποι να δικαιωθούν μπροστά στο θεό. Αυτό το δόγμα της δικαίωσης με μόνο την πιστή, σε αντίθεση με τη σωτηρία μέσω καλών πράξεων έγινε το κεντρικό δόγμα της Λουθηριανής θεολογίας. Η σπίθα για την έκρηξη της Προτεσταντικής επανάστασης ήταν όταν ο Λούθηρος ήρθε αντιμέτωπος το 1517 με έναν ασυνείδητο Δομινικανό μοναχό που ονομάζονταν Τέτσελ, ο οποίος εμφανίστηκε στην Γερμανία ως πλανόδιος πωλητής συχωροχαρτιών, αποφασισμένος να βγάλει όσα περισσότερα χρήματα μπορούσε για τον Πάπα Λέοντα Ι’. Πολλοί κάτοικοι της Βιττεμβέργης έσπευσαν να αγοράσουν την σωτηρία τους. Ο Λούθηρος έφριξε με αυτήν την απροκάλυπτη εκμετάλλευση της άγνοιας του κόσμου. Συνέταξε τότε τις περίφημες Ενενήντα πέντε θέσεις του με τις οποίες καταδίκαζε την πώληση συχωροχαρτιών και τις τοιχοκόλλησε στην πόρτα της εκκλησίας της Βιττεμβέργης στις 31 Οκτωβρίου 1517.
Έχοντας χάσει τα εισοδήματα του ο Πάπας από την πώληση των συχωροχαρτιών , αναπόφευκτα ο Πάπας ανέλαβε δράση. Στης αρχές του 1518 διέταξε τον ηγούμενο του Αυγουστιανού τάγματος να υποχρεώσει των αντάρτη μοναχό να μετανοήσει, αλλά ο Λούθηρος όχι μόνο αρνήθηκε αλλά και δημοσίευσε κήρυγμα όπου διατύπωνε τις απόψεις του. Το 1520, η διδασκαλία του Λούθηρου καταδικάστηκε επίσημα με μια παπική βούλα που εκδόθηκε από τον Λέοντα Ι’ και διατάχθηκε να μετανοήσει μέσα σε εξήντα μέρες διαφορετικά θα αντιμετωπίζονταν ως αιρετικός. Ο Λούθηρος απάντησε καίγοντας δημόσια την προκήρυξη του Πάπα. Για τον λόγο αυτό, ο Μαρτίνος αφορίστηκε και διατάχθηκε να παραδοθεί στης κοσμικές αρχές. Το 1521. Ο Κάρολος Ε’ που μόλις είχε ανέβει στον θρόνο της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας διέταξε την άμεση σύλληψη του. Με την βοήθεια των ισχυρών φίλων του ο Λούθηρος κατάφερε να διαφύγει, βρήκε καταφύγιο στο κάστρο του φίλου του, Φρειδερίκου της Σαξονίας. Μέχρι των θάνατο του, ο Λούθηρος παρέμεινε πιστός στο έργο του την οικοδόμηση μιας ανεξάρτητης γερμανικής εκκλησίας.
Αντιμεταρρύθμιση
Η αντίδραση της καθολικής μεταρρύθμισης δεν υπήρξε ιδιαίτερα φωτεινή προτού η προτεσταντική επανάσταση αρχίσει να σημειώνει σοβαρές επιτυχίες. Καθώς η Καθολική Εκκλησία έβλεπε τη θρησκευτική και την πολιτική επιρροή της να συρρικνώνονται δραματικά, αποφάσισε να αντιδράσει δυναμικά( Η Ιερά Εξέταση, Τα μοναχικά τάγματα, Το Συμβούλιο του Τρέντο). Η Ιερά Εξέταση: Επιχειρήθηκε η καταστολή των μεταρρυθμιστικών ιδεών με την αναδιοργάνωση της Ιεράς Εξέτασης, ενός μεσαιωνικού θεσμού που είχε πέσει σε αχρηστία. Οι ιεροεξεταστές, προκειμένου να κάμψουν το φρόνημα των μεταρρυθμιστών ή αιρετικών, κατά την άποψη της Καθολικής Εκκλησίας, μετέρχονταν κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένων παντός είδους βασανιστηρίων και της καύσης πάνω στην πυρά.Τα μοναχικά τάγματα: Η αναδιοργάνωση των μοναχικών ταγμάτων και η ίδρυση νέων κρίθηκε ως το πλέον αποτελεσματικό μέτρο. Έργο των ταγμάτων αυτών ήταν να βοηθήσουν την πνευματική και ιδεολογική επιβολή του καθολικισμού με την άσκηση συνεχούς προπαγάνδας μέσω της ίδρυσης και διαχείρισης εκπαιδευτηρίων, νοσοκομείων και άλλων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων και της έκδοσης βιβλίων.Το Συμβούλιο του Τρέντο: Οι άμεσες αυτές ( Η Ιερά Εξέταση, Τα μοναχικά τάγματα) ενέργειες των Πάπων, υποστηρίχτηκαν από τα διατάγματα ενός εκκλησιαστικού συμβουλίου που συγκλήθηκε το 1545 από τον Παύλο Γ’ στην ιταλική πόλη Τρέντο και συνεδρίαζε κατά διαστήματα από το 1545 ως το 1563. Το συμβούλιο του Τρέντου υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα στη ιστορία της εκκλησίας. Το συμβούλιο διακήρυξε την εμμονή στο δόγμα της καθολικής εκκλησίας. Οι καλές πράξεις θεωρήθηκαν εξίσου απαραίτητες με την πίστη για τη σωτηρία της ψυχής. Επιβεβαιώθηκαν τα Μυστήρια και η μεταβίβαση της θείας Χάρης μέσα από αυτά. Η αποστολική προέλευση του κλήρου, η πίστη στο καθαρτήριο, στη λατρεία των αγίων, η αγαμία των κληρικών επαναεπιβεβαιώθηκαν ως συστατικά στοιχειά της πίστης. Επικυρώθηκε η θρησκευτική κυριαρχία του Πάπα. Επικυρώθηκε η πίστη στην άφεση των αμαρτιών, ωστόσο καταδικάσθηκε η πώληση συχωροχαρτιών. Απαγορεύθηκε στους επισκόπους και τους ιερείς να παίρνουν περισσότερες από μια επιχορηγήσεις. Ιδρύθηκαν θεολογικά σεμινάρια προκειμένου να καταπολεμηθεί η απαιδευσία του κλήρου. Τέλος συγκροτήθηκαν κατάλογοι απαγορευμένων βιβλίων, Ιερά Εξέταση.
Οι Συνέπειες Της Μεταρρύθμισης
Η Μεταρρύθμιση σήμανε το τέλος της θρησκευτικής ενότητας της Ευρώπης και την αλλαγή του χάρτη της μέσα από μακροχρόνιες και οδυνηρές συγκρούσεις. Η Ευρώπη χωρίστηκε σε τμήματα με διαφορετικό ιδεολογικοπολιτικό προσανατολισμό. Το μεταρρυθμιστικό κίνημα συνδέθηκε επίσης με τη διαδικασία διαμόρφωσης εθνικών ταυτοτήτων. Πράγματι, στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα η Γαλλία κλονίζεται από θρησκευτικές διαμάχες, καθώς οι βασιλείς της προσπαθούν να διατηρήσουν την ενότητα της χώρας και η Καλβινιστική Ολλανδία αποσπάται από την καθολική Ισπανία. Το 17ο αιώνα η προσπάθεια των Γερμανών αυτοκρατόρων να ανασυγκροτήσουν ενιαίο κράτος μέσω της επιβολής του Καθολικισμού με δυναμικό τρόπο, προκάλεσε πανευρωπαϊκό πόλεμο, τον Τριακονταετή.
Βιβλιογραφία :«Ιστορία της Νεότερης Ευρώπης»Σύγγραμμα, Lindemann Albert S, 2014, Κριτική, π. Ιωάννη Μάγιεντορφ, «Η σημασία της Μεταρρύθμισης στην ιστορία της Χριστιανοσύνης»,«Ευρωπαϊκή ιστορία»Σύγγραμμα,Burns Edward M, 2006, Επίκεντρο,
Πηγές: hhttp://mb-soft.com/believe/txn/reformat.htm
*Του Κωνσταντίνου Αραμπάμπασλη
