Η διπλωματική προσέγγιση των Μπολσεβίκων στα 1919

Γράφει ο Κώστας Μπαγιότας

Ο μεγάλος πόλεμος έχει τελειώσει αλλά η Ευρώπη δεν έχει βρει τη γαλήνη της. Πόλεμοι μαίνονται μεταξύ νεοσύστατων δυνάμεων, όπως της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας. Ταυτόχρονα, στη Γερμανία η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Καρλ Λίμπκνεχτ ηγούνται του κινήματος των Σπαρτακιστών και στην Ουγγαρία, ο Bela Kun κατέλαβε μια διόλου ευκαταφρόνητη έκταση, τον Μάρτη του 1919.

Η κατάσταση στη Ρωσία είναι απελπιστική και χρήζει ανθρωπιστικής βοήθειας, αφού ο εμφύλιος που ακολούθησε την επανάσταση είναι ιδιαίτερα σκληρός. Σε αυτόν οι ξένες δυνάμεις δεν έμειναν απαθείς, αφού Αμερικανοί, Βρετανοί κτλ αποβιβάστηκαν στα λιμάνια του Αρχαγγέλου και Μούρμανσκ όπου υπήρχε εξοπλισμός. Ταυτόχρονα με τις κινήσεις στο βορρά άλλες συμμαχικές δυνάμεις ,υπό τη καθοδήγηση των Γάλλων, αποβιβάστηκαν στη Μεσημβρινή Ρωσία(Ουκρανία).

Ενώ όλα αυτά ήταν ακόμα φρέσκα, στο Παρίσι διεξάγονται μαραθώνιες συζητήσεις σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης. Αποφασισμένοι οι Αμερικανοί, με πρωτοβουλία του Wilson, πρότειναν τον Ιανουάριο του 1919 να συγκληθεί μια συνάντηση μεταξύ των δυνάμεων της Αντάντ και εκείνων που φιλοδοξούσαν να κυβερνήσουν τη Ρωσία, κόκκινων και λευκών. Η σύσκεψη θα πραγματοποιούταν στη νήσο Πρίγκηπο -Τουρκ.Büyükada- ,ένα θέρετρο στη θάλασσα του Μαρμαρά, 12 μίλια μακριά από την Κωνσταντινούπολη. Σκοπός των Αμερικανών ήταν να φέρουν την ειρήνη μα πάνω απ όλα, να βοηθήσουν το Ρώσικο λαό που λιμοκτονούσε, όπως ευαγγελίζονταν τουλάχιστον.

Η σύσκεψη προορίζονταν για τον Φεβρουάριο με τα χρέη μεταφοράς ,μέσω της Μαύρης θάλασσας, να βαραίνουν τους ίδιους τους συμμάχους. Ωστόσο ,παρά τις φιλόδοξες προσπάθειες των Αμερικανών και την μετριοπαθή στάση –αρνητική τάση- των Γάλλων, οι Λευκοί απέρριψαν την πρόταση αυτή. Ο Κολτσακ, ο Τσαϊκόφσκυ, ο Ντενίκιν και άλλοι υψηλόβαθμοι δεν έβρισκαν το λόγο για μια συμφωνία με τους Μπολσεβίκους.

Μετά το ναυάγιο οι Αμερικάνοι επανήλθαν δριμύτεροι, με ένα νέο σχέδιο. Στις 17 Φλεβάρη, ένας εικοσιοκτάχρονος δημοσιογράφος-διπλωμάτης, ονόματι William C. Bullitt, αποδέχθηκε την πρόσκληση του συνταγματάρχη House, αντιπροσώπου και συμβούλου του προέδρου Wilson. Εκεί, ο House τον προέτρεψε να ετοιμάσει τις βαλίτσες του για την Αγία Πετρούπολη και τη Μόσχα. (1)

Ο Bullitt είχε προηγουμένως ταξιδέψει αρκετά στην Ευρώπη και τη Ρωσία, ενώ είχε δουλέψει και ως ανταποκριτής στην Ουάσιγκτον. Αργότερα διορίστηκε στο Υπουργείο εξωτερικών στο οποίο, προϊστάμενος του ήταν ο υπουργός Lansing. Επιπλέον, είχε παρακολουθήσει το συνέδριο της Δεύτερης διεθνούς και είχε ταχθεί υπέρ μιας συνάντησης με τους Μπολσεβίκους.

Στην αποστολή του στη Ρωσία θα τον ακολουθούσαν οι Walter Pettit, R.E.Lynch καθώς και ο Lincoln Steffens που ήταν γνωστός στους Μπολσεβίκους. Προτού ξεκινήσει η τετραμελής αποστολή, ο Bullitt συναντήθηκε με τον γραμματέα τον Βρετανού πρωθυπουργού, του Lloyd George. Εκεί συντάχθηκε ένα προσχέδιο αποτελούμενο από οκτώ σημεία, τα οποία θα πρότεινε η αποστολή στους Μπολσεβίκους. Ο τερματισμός του εμφυλίου, η παροχή αμνηστίας στους λευκούς και ο τερματισμός του συμμαχικού αποκλεισμού ήταν κάποια από αυτά. Η αντιπροσωπεία αναχώρησε από το Παρίσι στις 22 Φεβρουαρίου και μέσω Σκανδιναβίας θα μετέβαινε στη Ρωσία. Πρέπει να αναφερθεί πως, σύμφωνα με τους House και Lansing, η αποστολή δεν ήταν επίσημη και είχε περισσότερο αναγνωριστικό χαρακτήρα ,κάτι που φαίνεται να μην αντιλαμβάνονταν ο Bullitt.

Μέσω της Φινλανδίας στην οποία αφέθηκε ο Lynch, η υπόλοιπη αντιπροσωπεία πέρασε τα Ρωσικά σύνορα στις 6 Μαρτίου.

Εκεί , η πρώτη συζήτηση έγινε με τον Υπ. Εξωτερικών Tchicherin και τον αναπληρωτή υπουργό Litvinov. Οι αξιωματούχοι των Μπολσεβίκων εξέφρασαν την αισιοδοξία τους για μια συνεννόηση και την ταυτόχρονη ανησυχία τους για τη Γαλλική στάση. Συγκεκριμένα, πίστευαν πως σε ενδεχόμενη ανακωχή, οι Γάλλοι θα εξόπλιζαν τους Λευκούς και τα λοιπά αντιδραστικά κινήματα.

Στις 11 Μαρτίου οι Bullitt και Steffens αναχώρησαν με τους δύο αξιωματούχους για τη Μόσχα, ώστε να επικοινωνήσουν με τον Λένιν, ενώ ο Pettit έμεινε στην Αγία Πετρούπολη. Στις συνεδριάσεις τους στη Μόσχα έγιναν κάποιες αναπάντεχες παραχωρήσεις από τους Μπολσεβίκους. Τρείς ημέρες αργότερα οι Αμερικανοί έλαβαν μια Ρώσικη πρόταση με τους κάτωθι όρους.

  1. Η εκάστοτε δύναμη που ήλεγχε ένα συγκεκριμένο τμήμα της Ρωσίας θα το διατηρούσε. Αυτό σήμαινε πως οι Μπολσεβίκοι εγκατέλειπαν Ουράλια, Σιβηρία, Αρχάγγελο ,Μούρμανσκ Κτλ
  2. Αποχώρηση των συμμαχικών δυνάμεων από τα εδάφη της πρώην Ρωσικής Αυτοκρατορίας και τερματισμός κάθε βοήθειας προς οιαδήποτε πλευρά.
  3. Άρση του εμπορικού αποκλεισμού και δικαίωμα χρήσης σιδηροδρόμων/ λιμένων της πρώην αυτοκρατορίας από τους Μπολσεβίκους
  4. Αμνηστία αντιφρονούντων και επαναπατρισμός μη ρώσων αιχμαλώτων του πολέμου
  5. Αναγνώριση από τους Μπολσεβίκους ενός μέρους των οφειλών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Ο Ρωσικός χρυσός που κατασχέθηκε στο Καζάν από τους Τσεχοσλοβάκους ή από τους Συμμάχους -μέσω Γερμανών- θεωρείται μερική αποπληρωμή. Περισσότερες λεπτομέρειες θα καθορίζονταν στη διαφαινόμενη συνδιάσκεψη των δύο πλευρών .

Οι Μπολσεβίκοι έδωσαν προθεσμία στους σύμμαχους να αποδεχτούν τη συμφωνία αυτή ως τις 10 Απριλίου. Επίσης, προτιμούσαν να γίνει η διάσκεψη σε ένα ουδέτερο έδαφος, κατά προτίμηση στη Νορβηγία.

Για τα παραπάνω μας πληροφορεί ο Bullitt από το Ελσίνκι, στο οποίο έφτασε στις 16 Μαρτίου και τηλεγράφησε τους όρους στο Παρίσι. Όπως γίνεται αντιληπτό, ο ίδιος έφτασε με σκοπό να εξετάσει μυστικά την πολιτική και οικονομική κατάσταση της Ρωσίας και αντ’ αυτού, γύρισε έχοντας αποσπάσει μια πολύ σημαντική συμφωνία που τον χαροποίησε. Ο ίδιος ,άλλωστε, ήταν φανερά υπέρμαχος μιας συνεννόησης και προωθούσε μια εικόνα πολύ ευνοϊκή, σχετικά με αυτή που είχαν οι Δυτικοί για τους Μπολσεβίκους.

Ικανοποιημένος για το επίτευγμα του εμφανίστηκε στις 25 Μαρτίου στον House ο οποίος του είπε πως έπρεπε να εγκριθεί η πρόταση από τον πρόεδρο αλλά και την Αντάντ, παρότι ο ίδιος έκλεινε σαφώς υπέρ της συμφωνίας. Ο πρόεδρος Wilson απέφυγε την προγραμματισμένη συνάντηση και λίγες ημέρες μετά, ο Lloyd George προσκάλεσε τον Bullitt για πρωινό. Εκεί , όπως γράφει και ο ίδιος ο Bullitt , του έδειξε ένα φύλλο της Daily Mail στο οποίο ο συγγραφέας έγραφε σαν να ουρλιάζει κατά οιασδήποτε συμφωνίας με τους Μπολσεβίκους. Στην ίδια σελίδα παραθέτει όσα είπε, σε έντονο ύφος ο Βρετανός πρωθυπουργός:

«Όσο ο Βρετανικός τύπος κάνει τέτοιο είδους πράγματα, πώς περιμένεις από εμένα να είμαι λογικός στο ζήτημα της Ρωσίας».

Σύμφωνα με τον ειδικό επί του θέματος, David Andelman , η προσπάθεια των Αμερικανών υπονομεύτηκε από δυνάμεις στη Βρετανία, όπως ο ιδιοκτήτης της πανίσχυρης Daily Mail, λόρδος Northcliffe. Δια μέσω του αντισημίτη συντάκτη Wickham Steed φαίνεται να εξαπολύθηκαν πυρά κατά της αποστολής. Πώς ,όμως, είχαν γνώση της μυστικής αποστολής οι προαναφερθέντες ?

Σύμφωνα με τον ίδιο ειδικό, ο Wickham Steed πληροφορήθηκε από τον γαμπρό του Συνταγματάρχη House, τον Auchincloss.

Η όποια πιθανότητα συνεννόησης εγκαταλείφθηκε, με τον νεαρό Αμερικανό διπλωμάτη να παραιτείται εξοργισμένος στα μέσα Μαΐου. Ο φίλα προσκείμενος στην ΕΣΣΔ Bullitt, έμελλε να παντρευτεί τη χήρα του Αμερικανού John Reed, συγγραφέα του πασίγνωστου βιβλίου «Οι 10 ημέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο». Τέλος, επί των ημερών του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, χρημάτισε πρέσβης στις Η.Π.Α την περίοδο 1933-36, ο πρώτος από την αρχή του Ρωσικού εμφυλίου.

Σημείωση 1 Στο Καναδικό περιοδικό Macleans τον Μάρτη του 1920, αναφέρεται πως ο House και ο Lloyd George εξουσιοδότησαν την μυστική αποστολή ,μία με δύο ημέρες αφού ο πρόεδρος Wilson αναχώρησε για τις Η.Π.Α.

Ομάδα ΦΒ Ελληνική και Παγκόσμια Στρατιωτική Ιστορία

, , , , , , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *