Δημοσθένης Δαββέτας*
Σ’ ένα ενδιαφέρον βιβλίο που υπογράφει ο Τόμας Φρανκ, επιχειρείται η εξήγηση του γιατί σήμερα «οι πλούσιοι ψηφίζουν αριστερά». Το βασικό ερώτημα που τίθεται μπροστά μας είναι: πώς γίνεται τα κόμματα που θεωρητικά υποστηρίζουν τα λαϊκά στρώματα, από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, να μετατρέπονται σ’ εκπροσώπους κι αντιπροσώπους των προνομιούχων ελίτ κι όσων ομάδων είναι κοινωνιολογικά μακριά από τα χαμηλά οικονομικά στρώματα.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 αυτά τα λαϊκά στρώματα, άρχισαν να εγκαταλείπουν τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Ενώ αυτά τα τελευταία είχαν παράδοση να έλκουν τους διανοούμενους, από το ’90 και μετά άρχισαν να εκπροσωπούν τους “επαγγελματίες”. Την επαγγελματική τάξη. Απ’ αυτούς βγήκαν οι οικονομικές και διοικητικές ελίτ που σπούδασαν σε μεγάλα πανεπιστήμια. Αυτές οι ελίτ μάχονται και θέλουν να επιβάλουν το παγκοσμιοποιημένο οικονομοτεχνικά και διοικητικά πολιτικό τους όραμα. Αναπτύσσονται και ελίσσονται στους χώρους της σύγχρονης οικονομίας κι είναι τα προστατευμένα «golden boys» των «προοδευτικών» παγκόσμιων ελίτ. Αυτοί λοιπόν θεωρούν ότι υπάρχει από την μια πλευρά ο παληός κόσμος (αυτός των αγροκαλλιεργιών και της αφαίρεσης παραδοσιακά του φυσικού πλούτου) κι από την άλλη ο καινούριος, αυτός των νέων τεχνολογιών, των τραπεζών και της τεχνικής καινοτομίας. Δηλαδή από την μια πλευρά ένας κόσμος γεροντικός, αγκυλωμένος, δίχως τα υψηλά διπλώματα, καταδικασμένος να χαθεί στα σκουπίδια της ιστορίας κι από την άλλη, υπάρχει ο νέος κόσμος, ο ανοιχτός στο διαφορετικό, ο κόσμος με τα διπλώματα σπουδών. Φτάνουν μέχρι να ονειρευτούν μια κοινωνία δίχως εργοστάσια. Αδιαφορώντας για το ότι έτσι πλήττεται άμεσα η βιομηχανία. Όταν η Χίλαρι Κλίντον απεκάλεσε τους εκλογείς του Τραμπ «αποβράσματα», «άθλιους», τους ονόμασε ακριβώς γιατί ήταν αντίθετοι με το όραμα της παγκοσμιοποιημένης τάξης των επαγγελματιών που η ίδια εκπροσωπούσε. Ανάλογα βλέπουμε σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ελλάδα κλπ ν’ αποκαλούνται «αγράμματα βόδια» ή «ακροδεξιοί ρατσιστές» όσοι αντιτίθενται στους «προοδευτικούς». Γι αυτούς ο παληός κόσμος είναι αυτός που ανέφερα, στον οποίο μπαίνει κι η θρησκεία. Το παλαιό στοιχείο της “ηθικής” θεωρείται πια ξεπερασμένο. Κι είναι ο στόχος αυτών των ελίτ. Η ηθική αυτών των τελευταίων αντιθέτως είναι ένα είδος πρόχειρης κι ασόβαρης ανάμειξης ψεύτο βουδισμού και κάποιων τσαρλατανιστικών θεωριών περί ευτυχίας που κλέβουν τα λεφτά των δίχως προσανατολισμό πολιτών.
Από το 2000 μάλιστα οι οικονομικές και διανοουμενίστικες ελιτ, αυτές της παγκοσμιοποίησης, ενώθηκαν. Και γεννήθηκε ο νέου τύπου καπιταλισμός. Ένα είδος δηλαδή μοντέρνου νομαδισμού όπου ο ατομισμός επανέρχεται, η πίστη στην ύλη κυριαρχεί κι η σωτηρία του καθένα εξαρτάται από την ικανότητα του νά ΄ναι όσο πιο ανταγωνιστικά γίνεται να υπερτερεί σε «προοδευτικότητα» του άλλου. Η ατομική αξία γι αυτόν τον νέο κόσμο βρίσκεται στην ικανότητα προσαρμογής του στο ν’ αλλάζει εύκολα επαγγέλματα δίχως ηθικές αναστολές. Πρόκειται για την λογική του νικητή ή κερδισμένου. Μόνο αυτός αναγνωρίζεται. Ο άλλος ο «looser» περιφρονείται. Γιατί δεν τα κατάφερε να προσαρμοστεί γρήγορα στις αλλαγές. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και το πώς οι κυβερνήσεις της αριστεράς αλλάζουν αρχές κι αξίες στην πράξη με μια εντυπωσιακή ευκολία. Δεν θέλουν νά ΄ναι στην πλευρά των «loosers» της εξουσιας. Η εξουσία προέχει της ηθικής. Το «yes we can» του Ομπάμα αυτή την λογική ενσαρκώνει. Ο ετσιθελισμός και το πάθος για δύναμη κυριαρχεί.
Κι είναι πάνω ακριβώς στην παραπάνω διαμάχη των δυο οραμάτων που γεννιέται κι αναπτύσσεται ο λαϊκισμός και τα λαϊκιστικά κόμματα. Αυτή την ναρκισσιστική βεβαιότητα των προοδευτικών εκμεταλλεύονται τα όποια δημαγωγικά ή λαϊκιστικά κόμματα για να ανέλθουν δυναμικά στην πολιτική σκηνή. Όσο οι μεγάλες μπίζνες θ’ ανήκουν στους «προοδευτικούς» που τις εκμεταλλεύονται, ξεχνώντας ηθελημένα ότι η προοδευτική ιδεολογία τους στηρίχτηκε στο όνομα των λαών που στην συνέχεια περιφρόνησαν και ξέχασαν, άλλο τόσο είναι βέβαιο ότι οι αδικημένοι θα ψάχνουν αντιπροοδευτικούς χώρους να εκφραστούν. Συντηρητικοί, παραδοσιακοί, εργάτες, μεσαία τραυματισμένη τάξη, ενώνονται εξ ανάγκης μεταξύ τους. Είναι μια δια-ταξική ένωση που θέλει να ζήσει σ’ ενα πραγματικό κόσμο κι όχι να γίνει εργαλείο του αβέβαιου οράματος των «προοδευτικών» παγκοσμιοποιημένων ελίτ.
*Καθηγητής φιλοσοφίας της τέχνης, ποιητής, εικαστικός.
