από Δημήτρης Τζουβάνος
Ως προοίμιο στο μικρό αυτό κείμενο ας θυμίσω την πρεμούρα των φιλελέ εκσυγχρονιστών (ή άλλως κοσμοπόλιταν ατομιστών) που έχουν τα τελευταία χρόνια επιδοθεί σ’ ένα αγώνα ανανοηματοδότησης των επετείων. Αναφέρομαι στην προσπάθεια να απαξιωθεί ο επετειακός εορτασμός της Αρχής (Αφετηρίας κι Απόφασης) υπέρ του εορτασμού του Αποτελέσματος. Χλευάζουν την επέτειο του ΟΧΙ του 40 κι αντιπροτείνουν τον εορτασμό της τελικής αντιφασιστικής νίκης, στενεύονται με την 25 Μαρτίου και θα προτιμούσαν αντ’ αυτής κάποια επέτειο υπογραφής ετοιματζήδικων συνθηκών… Θα ήθελαν τη Λαμπρή χωρίς τη Μεγαλοβδομάδα αν και η Λαμπρή δεν τους στένευε ούτως ή άλλως…
Μ’ άλλα λόγια, ως δικαιωματιστές κι όχι ως παραγωγοί Δικαίου, απαξιώνουν τη Στάση & τη Μνήμη της Στάσης υπέρ ενός αν-υπόστατου κι α-σώματου «δικαιώματος» που προέρχεται απ’ το Μηδέν, όπως κάθε τζαμπατζήδικο «αποτέλεσμα». Κατά φαντασίαν ή κατ’ υποκρισίαν βεβαίως διότι του Μηδενός ατόκου, αυτό που διεκδικείται είναι η των Αλλων σπορά και ο θερισμός δικός τους.
Παρασιτισμοί μιας εποχής που καταρρέει ενώ λιπαίνει τη διάδοχη μεταφιλελεύθερη – μη αγελαία και μη ατομικιστική – δυσδιάκριτη ακόμα στα εμβρυακά της στοιχεία και πασχίζουσα να συναντήσει τα υποκείμενά της…Στο μεταξύ θα στενάξουν οι νέοι και το αίμα τους αναίτια θα γεράσει καθώς στο «δοξαστικό» του Ελύτη. Κι ανάμεσα στα πολλά, οι femen θα τραυλίσουν συνθήματα «να πεθάνει η Ελλάδα για να ζήσουμε εμείς», ομάδες «τέχνης» θα τρεκλίσουν εν παρωδία επετειακών παρελάσεων, «προοδευτικές πολιτικές» θα εντοπίσουν κωρονοϊούς στη στρατιωτική παρέλαση και άκρα υγεία σε μικροκομματικές διαδηλώσεις… Πάντα ωστόσο η διάκριση ανάμεσα σε αντιτιθέμενα «δίκαια» και το «Δίκαιο», ή άλλως ανάμεσα σε υποκειμενισμό και υποκειμενο-ποίηση αποτελούσε κι αποτελεί άθλημα, μετά σφαλμάτων ίσως, αλλά πάντως άθλημα. Ιδεολογικό (πνευματικό) και πολιτικό (θεσμικο-πρακτικό)…Και με επίκαιρες μορφές ανα-τιθέμενο κι εκ πολλών πηγών ( & εξ ιστορίας) αρδευόμενο.
Μιας και οι μέρες της 200ής επετείου του ’21, όπου απολύτως εντάσσονται και τα συναφή προεπαναστατικά-επαναστατικά, αυτό που μου έκατσε να μοιραστώ με την υπομονή των όποιων συν-αναγνωστών, είναι μια κρίσιμη πτυχή της διαχρονικής πολιτειολογίας του Εθνους μας, όπως εκρήγνυται στο περίφημο κλέφτικο του Κατσαντώνη, διαθέσιμου άλλωστε στη μνήμη μας ή και συμπληρωματικώς στο “you tube” του διαδικτύου.
Παρεκβατικώς ας σημειώσω το πιθανώς συνεισφέρον, ότι το άσμα σε ρυθμό-χορό «ηρωϊκόν» εξ αρχαίας καταβολής και στον μετέπειτα δημώδη ταυτονοηματικό τύπο «τσάμικο» ( εκ του «θυάμικο» = της περιοχής περί τον ηπειρώτη ποταμό Θύαμη-Καλαμά) είναι εξόχως εκ-στατικό του υπο-κειμένου του, διατηρεί και προτείνει το ένα πόδι στην παρούσα (εκάστοτε) υπόσταση και το άλλο στο πέραν αυτής. Ηρωϊκά, τσάμικα, κλέφτικα πράγματα…
Ηδη ο τίτλος, ως κι ο εναρκτήριος στίχος του άσματος καλεί σε κάποια προσοχή εν σχέσει με το θέμα που θέλω εδώ να θίξω. «Τούρκοι βαστάτε τ’ άλογα…». Βαστάτε. Εγκλισις προστακτική από σιδηροδέσμιο αιχμάλωτο προς το απόσπασμα μεταγωγής. Εγκλισις και έγκλησις, όπου η «προσταγή» παρεκλίνουσα καλεί, παρακαλεί με τσάμικη ευγένεια και απαιτεί με κλέφτικη λεβεντιά (αναμίξ και ταυτοχρόνως), παραινεί, επικαλείται υπορρήτως ανθρωπολογικά άρθρα και παραγράφους που υπερβαίνουν την πρωτανάγνωστη σχέση δεσμώτη-φρουρού και τη σχέση εξουσιαστή-εξουσιαζόμενου.
Δεν πρόκειται απλώς για «δικαιωματιστική» ή και για επιφανεικά ηρωϊκή απαίτηση, αν και η μια ουσιαστική όψη του ηρωϊσμού είναι ευανάγνωστη. Πρόκειται για την βαθειά εννόηση του δεσμώτη ότι η σχέση Εξουσίας – μ’ όλο το «άμεσο-τυπικό-πρακτικό» της αντίκρυσμα – ενέχει βάθος που δυνητικά υπερβαίνει το αρχικό-τυπικό της πρόσημο. Όπως στους Ελεύθερους πολιορκημένους, ή στο «άφετε τα παιδία…» ή στο «ακολούθι μοι» ή σε κάθε δημώδη προσταγή που το θέλει και το εννοεί ή όπως στης γιαγιάς το «έλα ‘δώ». Πρόκειται για το βιωματικό και πνευματικό έγγραμμα του δεσμώτη – που άλλωστε πολέμησε την αλλότρια εξουσία και γνωρίζει καλά τη μια της όψη, ασκώντας εν ταυτώ μια άλλη ως καπετάνιος των παλικαριών του – ότι η εξουσία δεν ταυτίζεται με τη στενή επιβολή αλλ’ ότι μέσα στο αυτονόητο και το αδήριτό της, το κύριο επίδικο αποτελεί ο χαρακτήρας της, το υπηρετικό και δοτικό στοιχείο εντός της.
Αν στην σημερινή προκρούστεια εννόηση των πραγμάτων τα παραπάνω ίσως ηχούν ως τραβηγμένη φλυαρία, τα παρακάτω του άσματος εγκαλούν και πάλιν. Τι να κάνει ο δεσμώτης αφού σταθούν ; Να «ξανασάνει» (να «ανα-λάβει ψυχοσωματικά το πάν), να «χαιρετίσει τα βουνά..» κτλ (την πάτρια κοιτίδα και περιβάλλον…). Κι εν τέλει η βαρειά κατακλείς. «Ν‘ αφήσει διάτα στα παιδιά…» (στα παλικάρια του).
Διάτα. Διαταγή. Μια κρίσιμη λέξη με διπλή-ταυτόχρονη έννοια. Η μία είναι αυτή της Εντολής – η τυπική Διαταγή του ηγέτη της μάχιμης δομής. Η άλλη – ταυτόχρονα ενσωματωμένη πάντα – η βαθύτερη Λειτουργία του ηγέτη. Η υποθήκη, η παραίνεση, η συμβουλή, η κληρονομιά, η αγαπητική, τρυφερή, υπηρετική παροχή – πάντα σε συσκευασία Διαταγής. Ολοφάνερα κι αποκαλυπτικά. Χωρίς τις περιπλοκές μιας εκ των υστέρων γραφιάδικης ανάλυσης, άμεσα, βιωματικά, πνευματικά, η Διάτα στην αρμονία της ουσίας της. Σε επίγνωση του Υπηρετικού στοιχείου της Αρχής – του φορέα της Εξουσίας. Του πατρικού-ηγετικού Ρόλου. Ως Διατάκτη-Υπηρέτη αδιασπάστως, χωρίς εκάστου των σκελών εν τοις μορίοις, δρώντων και ου δι απαγγελίας. Του Αρχοντος, του δια της Αρχής συντάσσοντας τα διεστώτα και φυγόκεντρα κι αντιτιθέμενα κι αλληλοακυρούμενα – απ’ το ξεμποτιλιάρισμα στη διασταύρωση με το χαλασμένο φανάρι ως τα πιο περίπλοκα του βίου των ανθρώπων.
Γνωρίζει ο καπετάνιος (= ο κατεπάνω = ο κατ’ επάνω) ότι η Αρχή ως φορέας Εξουσίας είναι αναγκαία στη ζωή και την κοινωνία αφού η ζωή είναι μάχιμη πάντα – είτε το ξέρουμε είτε όχι – και το μόνο ζήτημα σχετικά είναι το απέναντι σε ΤΙ και το ΠΩΣ μάχεται. Γνωρίζει ότι το «άναρχο» των ανθρώπων είναι χαώδες και ικανό να ανακυκλώνει τα μικρά δίκια ενός μοριακού εμφυλίου που συνθέτουν το μεγάλο Αδικο. Γνωρίζει φυσικά, ότι η ανάγκη της Αρχής δεν σημαίνει υποταγή σ’ οποιαδήποτε Αρχή κι Εξουσία και βέβαια ποιά Αρχή κι Εξουσία αντιμάχεται ο ίδιος. Είναι απέναντι τόσο στην Αλλότρια Εξουσία όσο και στο (πλην Θεού) άναρχο που απλώς εγκαθιστά επίσης μια αλλότρια Αρχή.
Δεν είχε την ευκαιρία ο καπετάνιος να μελετήσει την «ανοιχτή κοινωνία» του Πόπερ και τα κηρύγματα του φιλελεύθερου άκρατου ατομισμού, γνωρίζει όμως αντίθετα μ’ αυτά, ότι το Ατομικό και το Κοινωνικό δεν διαμορφώνουν σχέση «μηδενικού αθροίσματος», ότι συνδέονται με σχέσεις αθληματικής αρμονίας, διέπονται από Διάτες αν κι όχι της κάθε αλλότριας Εξουσίας, αν κι όχι χωρίς γκρίζες περιοχές και στοιχήματα περαιτέρω προόδου. Γνωρίζει ότι η Διάτα του είναι όχι μόνο απολύτως συμβατή με την αρχαία Διάτα «μη δεσποζόμενοι υπό μηδενός» αλλ’ ότι είναι ο όρος για τη μη Δεσποτεία. Κι ότι η Διάτα του «στα παιδιά» – Αρχή κι Εξουσία Εναγκαλισμού – δεν αφορά Δεσποτεία αλλά στοιχεία Ελευθερίας. Ελευθερίας όχι μόνον προοπτικά, αλλά στην ίδια τη στιγμή της, Ελευθερία μέσα στη Διάτα κι απούσα χωρίς αυτήν.
Κι άλλα πολλά γνωρίζει στην πολιτειολογία του, στη διαχρονική πολιτειολογία μας που διατηρεί τον πυρήνα της αρχαιόθεν την ίδια στιγμή που απαιτεί την εκάστοτε εξέλιξή της για να ζήσει. Όπως ότι η κοινωνία είναι πάντα πολιτική. Ότι είναι πάντα μάχιμη, κι αν όχι απέναντι στον εκάστοτε πραγματικό εχθρό της, τότε αναποτρέπτως κατά του εαυτού της και των «παιδιών» της. Ότι αρθρώνεται σε Δομή και ενδιάμεσες Δομές με αρμούς υπεύθυνης-αγαπητικής Αρχής και με ελευθερωτική Ιεραρχία εντός τους. Ιεραρχία διατακτικά υπηρετική, πολιτικά έμπιστη ως μη αλλότρια κι εν ταυτώ Διατακτική και Μη Δεσποτική αδιασπάστως.
Επιλογική σημείωση : Το επετειακό ( κι όχι μόνον ) διάγγελμα των πολιτικών ηγετών αποτελεί κατ’ ουσίαν μια Διάτα, άσχετα απ’ το συχνά νερόβραστο ή το «άστα τώρα» του περιεχομένου του. Το δε όμοιο των πλέον μάχιμων κοινωνικών μας τμημάτων ευτυχώς παραμένει (ακόμα) «Ημερήσια Διαταγή».
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του Πολύκλειτου Ρέγκου
