Γιώργος Δρίτσας
Ο Παναγιώτης Κονδύλης (17 Αυγούστου 1943 – 11 Ιουλίου 1998) είναι, ίσως, μια από τις πιο σημαντικές και διεθνώς αναγνωρισμένες μορφές του ελληνικού φιλοσοφικού λόγου των τελευταίων δεκαετιών, που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στην εποχή της.
Η εμβέλεια της σκέψης και της δράσης του δεν περιορίστηκε μόνο στην Ελλάδα, αλλά επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως η Γερμανία, όπου και πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, σπουδάζοντας κοντά σε μεγάλους πανεπιστημιακούς και διανοητές.
Έτσι, δεν αναφερόμαστε σε έναν απλά μορφωμένο και καλλιεργημένο άνθρωπο, αλλά σε μια καθαρά φιλοσοφική και πολιτικοστοχαστική μορφή, με πολύμορφο μάλιστα μεταφραστικό και συγγραφικό έργο, η οποία επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει ολόκληρες γενιές αναγνωστών του έργου της.
Έχοντας επιρροές από στοχαστές όπως ο Βέμπερ και Νίτσε, ανέπτυξε μέσα στο έργο του μια καυστική και ακραιφνώς πολεμική κριτική, απέναντι σε όλες τις θεωρίες και τις αντιλήψεις. Ο ίδιος, εξάλλου, υποστήριζε στο βασικό θεωρητικό του έργο, Ισχύς και Απόφαση, την ύπαρξη ενός πολεμικού σύμπαντος ιδεών, μέσα στον ίδιο τον Δυτικό πολιτισμό, αλλά και σε κάθε υπαρκτό πολιτισμό, όπου οι διαφορετικές θεάσεις περί του κόσμου καταλήγουν να «αντιπαλεύονται» η μία την άλλη για την κυριαρχία τους εντός του κοινωνικού γίγνεσθαι.
Ισχύς και Απόφαση: η συμπύκνωση της φιλοσοφίας του Κονδύλη
Πιο συγκεκριμένα, κατά τον Κονδύλη, η πράξη της «απόφασης» μέσα από την οποία γεννιέται μια «κοσμοεικόνα», δηλαδή ένας πολύ συγκεκριμένος τρόπος θέασης του κόσμου, προϋποθέτει μια κατάσταση προαπαιτούμενης αυτο-καθυπόταξης του ατόμου σε αυτήν. Προϋποθέτει, δηλαδή, μια αφοσίωση και σταθερότητα από πλευράς ατόμου, το οποίο συλλαμβάνει και προσπαθεί να πλάσει τον κόσμο του σύμφωνα με την «κοσμοεικόνα» στην οποία αυτό πιστεύει.
Έτσι, λοιπόν, η «απόφαση» ως μια πράξη και αξίωση ισχύος από πλευράς υποκειμένου, δεν μπορεί να οριστεί ως κάτι απόλυτα αντικειμενικό, παρότι η «κοσμοαντίληψη», δηλαδή ο δομημένος διανοητικός σκελετός της «κοσμοεικόνας» της, είναι μέρος της πραγματικότητας, αφού το άτομο περιπλέκει εμπειρικά δεδομένα στην όποια ερμηνεία αυτό διαμορφώνει.
Πιο συγκεκριμένα, το υποκείμενο χρειάζεται να πιστεύει στην αντικειμενικότητα της «απόφασής» του, δηλαδή να έχει τη βεβαιότητα ότι μπορεί να ανταποκριθεί στο περιβάλλον του με βάση αυτήν, αποτελεσματικά. Λόγω αυτού, η διαδικασία αυτή μετεξελίσσεται, σε πρακτικό επίπεδο, σε έναν αγώνα για την προάσπιση της ίδιας του της αυτοσυντήρησης, αφού η «κοσμοεικόνα» του ταυτίζεται με την καθημερινότητά του.
Ο Παναγιώτης Κονδύλης μαζί με τον φίλο και συνεργάτη του Γιώργο Χατζόπουλο
Από αυτό το γεγονός αιτιολογείται και η «αναπόδραστη» εχθρότητα προς οτιδήποτε αντιμάχεται την «κοσμοεικόνα» αυτή. Σε αυτό το πλαίσιο η παρουσία του «εχθρού» επιβεβαιώνει τον λόγο ύπαρξης των όποιων ηθικών αρχών ενός υποκειμένου, οι οποίες αρχές θα πραγματωθούν πλήρως, σε ιδεατό επίπεδο, μόνο με την υπερνίκηση του εχθρού αυτού.
Όπως γίνεται κατανοητό, η συγκεκριμένη αντίληψη δεν αποτελεί μια απλή πολιτική ανάλυση, ούτε μια απλή κοινωνιολογική παρατήρηση, αλλά αντιθέτως, σκιαγραφεί εν μέρει κάποια βασικά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης ως τέτοιας, μακριά από εξωραϊσμούς από την πλευρά της μιας ή της άλλης κατεύθυνσης ή ιδεολογίας.
Για τον στοχαστή εξάλλου, η όποιας μορφής μεταφυσική ή ιδεολογική ηθικολογία είναι δίοδοι αποφυγής και ταυτόχρονα απέχθειας προς τον παρόντα κόσμο, τον οποίο ο Κονδύλης, μέσα στην τραγικότητά του, τον βρίσκει αρκετά ενδιαφέροντα και συναρπαστικό.
Τα μετέπειτα συμπληρώματα στην Ισχύ και Απόφαση
Κλείνοντας, ο Κονδύλης με τα όσα κατέγραψε στα γραπτά του δεν είχε σκοπό να εκφράσει κάποιο μηδενιστικό μίσος προς οτιδήποτε υπάρχει και είναι «καθιερωμένο». Αντιθέτως, έχοντας έρθει σε επαφή με τις πολιτικές αξιώσεις διάφορων εκφραστών της μιας και «μοναδικής αλήθειας» περί κόσμου και ζωής, κατέληξε στο να βλέπει με κάποια επιφυλακτικότητα και με κάποια ελεγχόμενη κυνική μελαγχολία τα συντεταγμένα προγράμματα και θέσεις. Αναδεικνύοντας έτσι, με αξιοπρεπή τρόπο για έναν «μηδενιστή», τον ευμετάβλητο χαρακτήρα των ανθρώπινων πραγμάτων στα οποία δεν χωράνε απόλυτες βεβαιότητες.
Κείμενο: Γιώργος Δρίτσας (Lavart)
Πηγές Φωτογραφιών: 1, 2 (φωτογραφία αρθρογράφου), 3, 4 (φωτογραφία αρθρογράφου)
Βιβλιογραφικές Πηγές:
Παναγιώτης Κονδύλης, Ισχύς και Απόφαση, Στιγμή, Αθήνα 2012
………………………….Επιστήμη Ισχύς και Απόφαση, Στιγμή, Αθήνα 2001
………………………….Η ηδονή, η ισχύς, η ουτοπία, Στιγμή, Αθήνα 2013
………………………….Το αόρατο χρονολόγιο της σκέψης, Νεφέλη, Αθήνα 1998
