«Γεια σου ρε Παπαδιαμάντη!» ή Ο έπαινος και ο ψόγος της αγοράς και της κερκίδας…

Γράφει ο Στέλιος Κούκος

Είναι κάποιοι φίλοι του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που τέτοιες μέρες ενθουσιασμένοι, για να μην πω εκστασιασμένοι, από την ανάγνωση των διηγημάτων του ευαγγελιστή των ελληνικών εορτών θα αναφωνήσουν και πάλιν: «Γεια σου ρε Παπαδιαμάντη»!

Δεν κάνω πλάκα! Πρόκειται για πραγματική αντίδραση και δεν είναι στοιχειοθετημένη για τις ανάγκες εορταστικού κειμένου! Η αναφώνησή τους αυτή πηγαία, γνήσια, και έως αδιάκριτη, όπως θα μπορούσε να πει κάποιος, έχει καταγραφεί και σε ανάρτηση στο facebook και από εκεί την τσίμπησα! 

«Γεια σου ρε Παπαδιαμάντη»! Έμπαινε, λοιπόν, τρίπλαρε, σκόραρε! Η εξέδρα είναι έτοιμη να σε αποθεώσει! 

Αλλά τι καινούργιο να μας δώσεις, πλέον; Θα αρκεστούμε στα παλαιά αναζητώντας την επανάληψη της συγκίνησης ή ακόμη και την επαλήθευσή της ή την επιβεβαίωση της πρωτοκαθεδρίας σου στον θώκο της ελληνικής λογοτεχνίας; 

Φτάνει, όμως, αυτό για να ανοίξουμε διάπλατα την καρδιά μας, να νιώσουμε εν μέσω των ποικίλων συμφορών της ζωής μας πραγματικά Χριστούγεννα και να εκφραστούμε υμνητικά και δοξολογικά ή ακόμη και… ποδοσφαιρικά προς το πρόσωπο σου; Το πρόσωπο που έχει ταυτιστεί με τις μείζονες γιορτές και σκόλες μας;

Μπορεί, βεβαίως, να φτάνει και να περισσεύει μια ακόμη ετήσια επανάληψη, αλλά η ποίηση έχει τις δικές της εκπλήξεις που είναι πέραν από την ταυτοποίηση λέξεων, φράσεων, διαλόγων, επεισοδίων, συναισθημάτων…

Γιατί εκεί που νομίζεις πως μετά την γνωστή φράση, θα ακολουθήσει και η γνωστότατη, όπως και η επανάληψη της επαναλήψεως, εντούτοις αίφνης φωτίζεται αλλιώς το κείμενο από μια νέα ανάγνωση των ίδιων λέξεων και φράσεων που νόμιζες πως τις είχες ήδη αποδελτιώσει οριστικά, τις είχες αποκωδικοποιήσει πλήρως, ενώ και το νόημα το κρατούσες για τα καλά μέσα σου με ασφάλεια! Την ίδια στιγμή που νόμιζες πως τίποτε δεν σου ξέφευγε! Τίποτε δεν μπορούσε να σου διαφύγει μετά από τις επανειλημμένες αναγνώσεις! Νόμιζες! 

Και, όμως, ο ίδιος ο ποιητής είναι ο κυρίαρχος των λέξεων, των διηγήσεων, των νοημάτων του και δεν σου επιτρέπει να τον κατακτήσεις, να τον βάλεις στο χέρι και να επαίρεσαι για τον… έλεγχό του! 

Εσύ δεν είσαι παρά ένα χρήστης προς ώρας και διά την ώρα! Δεν ξεχνάς, βεβαίως, και τις ποικίλες αναγνώσεις ή παρααναγνώσεις που κάνουν και οι άλλοι αναγνώστες του ή και κατ’ ευθείαν εξηγητές και παρεξηγητές του! Συστηματικοί, ή ακόμη εορταστικοί αναγνώστες που θέλουν να ψαύσουν στο παπαδιαμαντικό σώμα (corpus) την γνησιότητα, την αυθεντικότητα της ευαισθησίας του Παπαδιαμάντη με τον τρόπο που προσλαμβάνει, αποδέχεται συγγραφικά, λογοτεχνικά και αποδίδει τις ελληνικές γιορτές και τον κόσμο τους! 

Και με μια παραχώρηση προς τους εχθρούς του, θα έλεγα να προσλάβει την ηθογραφία και για να απαντήσω αμέσως, να την κάνει μεγάλη ποίηση! Μικρόν δείγμα ως… δήγμα επαναφοράς στην πραγματικότητα της παπαδιαμαντικής ποίησης ο «Ξεπεσμένος Δερβίσης», ο «Έρωτας στα χιόνια»!  

Οπότε, εν προκειμένω, μπορούμε και να μιλάμε για την ετήσια χειμερινή και χριστουγεννιάτικη επέλαση του Παπαδιαμάντη που θα σαρώσει συγγραφικώ και ποιητικώ τω τρόπω το αναγνωστικό κοινό! Και όχι, βεβαίως, απλώς εθιμικώ τω τρόπω ή και… ηθογραφικώ που θα έλεγαν και οι προαναφερόμενοι άσπονδοι, του εκ της Σκιάθου ορμωμένου μεγάλου συγγραφέως. Του μετατρέψαντος την νήσο του Βηθλεέμ του ελληνικού χριστουγεννιάτικου εορτασμού.

Η… κερκίδα των χριστουγεννιάτικων αναγνωστών των διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη είναι πάντα στημένη τέτοιες μέρες! Και είναι sold out! Ακόμη και οι ποικίλες μεταφορές του (θεατρικές, κινηματογραφικές, ραδιοφωνικές…) που σέβονται τον ακέραιο Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και έρχονται να μεταδώσουν την ζεστασιά με την οποία ο ιεροψάλτης του λόγου και του τρόπου μας διαβάζει τον κόσμο, τον αναπαριστά, τον ανάγει σε ύμνο, πόνο και αγωνία ζωής!

Ο πάντα νεαρός και γάργαρος λόγος του μεγάλου κυρίου της ελληνικής λογοτεχνίας έρχεται να μας ξεδιψάσει τον νουν, τον λογισμό, τα όνειρα και την καρδιά, να μας θρέψει ποιητικά, δηλαδή ουσιαστικά, με το Μυστήριο ξένο που ο ίδιος αντιλήφθηκε να διαδραματίζεται στον μικρόκοσμό του και να τον κάνει μεγαλόκοσμο. Έναν κόσμο σε ποικίλο παροξυσμό, ενίοτε και ετοιμόρροπο, τον οποίο ο συγγραφέας τον σέβεται, όπως είναι, και μας τον προσάπτει μέσα από την ποιητική του ευγένεια! Αυτήν την ποιητική του δεξιότητά που θέλει να αγκαλιάσει τον κόσμο που τον περιβάλλει και από τον οποίο εμφορείται και να μας τον τον φανερώσει ακέραιο. Ακέραιο όπως θέλει τον ίδιο ο Νίκος Καρούζος στο ποίημά του «Ο ακέραιος κυρ Αλέξανδρος»

Αλλά, ναι, και περί δράματος πρόκειται! Δι’ ελέου και φόβου! Άλλωστε τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και εν όψει των εορταστικών ημερών του Δωδεκαημέρου, «Χριστούγεννα, Άης Βασίλης, Φώτα» δεν τον τρομάζει καμία συνάντηση, κανένας συμφυρμός της αδικίας, της απόγνωσης, της φτώχειας, της στέρησης, της χηρείας, της ορφάνιας, του δόλου, της ανευθυνότητας, της επιπολαιότητας, του αστείου και του κωμικού, της άνισης πάλης με τα στοιχεία της φύσεως και δη της αγριεμένης θάλασσας, των ναυαγίων, του θανάτου και του φόνου, της παιδικής απλότητας και σαλότητας, του αντίστοιχου τραμπουκισμού και μπόουλιγκ, της ξενιτιάς που χωρίζει, τρώει και καταπίνει νιούς και παλικάρια, της θλίψης για την έλλειψη πληροφοριών των χαμένων ξενιτεμένων τους, της νοσταλγίας, της προσπάθειας συνδρομής δοκιμαζομένων και τόσες άλλες αντιξοότητες με την ενανθρώπιση! Με την Γέννηση του εντελώς και μοναδικού Νέου Παιδίου, Ιησού Χριστού!

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης κάθε Χριστούγεννα έτικτε διηγήματα νέα και ως  λογοτεχνικός παράκλητος έκανε τότε, στην εποχή του, όπως και τώρα, στην εποχή μας, και

 συνεχίζει να κάνει την καρδιά μας, αυτό το απρόσιτο αλλά και απρόσμενο σπήλαιο, φάτνη καταδεχτική για να γεννηθεί μέσα μας ο λόγος του ως λόγος ζωής, όπως και το «εν αρχή ην ο Λόγος»!

Αλλά, μήπως, αναρωτηθήκαμε ποτέ για την προσωπική λαχτάρα για επικοινωνία του μεγάλου Σκιαθίτη συγγραφέα; 

Την αγωνία και τον ενθουσιασμό του όταν έβρισκε το κομμάτι με το οποίο θα στοιχειοθετούσε την χριστουγεννιάτικη έξαρση της ψυχής του;

Την δημιουργική εγρήγορση και χαρά του όταν το έγραφε;

Τον νιώσαμε τον ίδιο ποτέ ως ένα παιδί όπως είναι όλοι οι ποιητές;

Και ποιο ήταν το δώρο που ανέμενε τέτοιες μέρες;

Δεν ήταν τα διηγήματά του αυτά;

(Ναι ήθελε ακόμη και ένα άλλο δώρο που δεν αξιώθηκε ποτέ! Να δίδει να εκδίδεται ένα βιβλίο του. Κάτι που δεν έγινε παρ’ όλο που αναγγέλθηκε και διαφημίστηκε)!

Φοβόμαστε επίσης να μιλήσουμε και για το τι ανέμενε ο ίδιος από την ανάγνωση των έργων του.

Σκεφτόμαστε πως ο… άγιος των γραμμάτων ήταν μακριά από τέτοιες σκέψεις! Λέτε;

Μάλλον αναίσθητος (με το συμπάθιο) πρέπει να θεωρείται κάποιος ο οποίος εκτίθεται δημόσια και δεν ενδιαφέρεται να ξέρει τι αποδοχή έχουν τα γραφόμενά του! Λέτε;

Και να σας πω πως τον βλέπω κιόλας ικανοποιημένο εσωτερικά όταν του εκδήλωναν την ευαρέσκεια τους! 

Ναι, ντρεπόταν αλλά ευχαριστιόταν! Έπαιρνε ικανοποίηση!

Γιατί ήταν και το μόνο του «επίτευγμα», το… εργόχειρό του που τον έκανε να βλέπει πρόσωπο Θεού! 

Θα πω και ο προορισμός του. Ήταν γεννημένος ποιητής! 

Και γι’ αυτό πείνασε, κακοπάθησε και εξουδενώθηκε! 

Και ο λόγος του ήταν ανθηρός έλληνας λόγος και ανθός και καρπός του Λόγου!

Να πούμε, επίσης, πως και εκνευριζόταν ο… άγιος των γραμμάτων από τις εναντίον του κακόβουλες κριτικές! Και αυτό το βλέπουμε όταν τους απαντά χωρίς να τους χαρίζεται! (Ο αναίσθητος;). 

Ο ευαίσθητος ως νάι, γλυκύς και πράος!

Ας μην… λοιδορούμε τους ανθρώπους εκλαμβάνοντάς τους ως ανδρείκελα! Ικανά για το χειρότερο ή το καλύτερο! Απαθή αναίσθητα ξόανα! Ενίοτε και αγίους χωρίς πάθη και αδυναμίες! Δεν είναι έτσι τα πράγματα! Όλοι άνθρωποι έχουν τον αγώνα τους που είναι και υλικός και πνευματικός. Με τα πάθη τους, τις προσπάθειες και τον σκληρό τους αγώνα! 

Γιατί ο Παπαδιαμάντης να είναι κάτι διαφορετικό; Η έφεσή του βεβαίως προς το καλύτερο, το ομορφότερο, το ποιητικότερο και το πνευματικότερο είναι δεδομένη και ψηλαφητή στο έργο του, τα διηγήματά, τα μυθιστορήματα, τα κείμενα, τις επιστολές του, τη ζωή του την ίδια! 

Και η ευαισθησία του ακόμη πιο λαχταριστή και ακέραια!

Στην βαθειά συγγραφική-ποιητική έκπληξη του έργου του και την ζωή του θα συναντήσεις και φέτος τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, όπως και πέρυσι, όπως άλλωστε και του χρόνου,  ακέραιο όπως κατατέθηκε μέσα σ’ αυτά! Και επαφίεται σε σένα να αφήσεις την καρδιά σου να ευλογήσει την ώρα και την στιγμή της νέας ανεπανάληπτης συνάντησης με τον αγαπημένο συγγραφέα και να του μιλήσεις με λόγια σαν και τούτα έμπλεα φωτιάς: «Γεια σου ρε Παπαδιαμάντη»! Και ας το αφήσουμε μεταξύ μας και εντός μας! Αδιάκριτο γίνεται όταν το κοινοποιούμε, όπως κάνω εγώ τώρα! Μέσα μας και εντός μας! Έτσι μας θερμαίνει, μας παρηγορεί, μας Ανασταίνει και ας είναι Χριστούγεννα, Άης Βασίλης, Φώτα! 

Παιδίον νέον ο εκ Βηθλεέμ των Σποράδων ποιητής, κανοναρχεί τις μέρες μας, και  δίκην προφήτη συγγράφει τα καίρια της ενοραματικής και ευγενούς του καρδιάς, έχοντας κάθε δικαίωμα να τέρπει και να παρασύρει τους αναγνώστες του σε… αγενείς και γηπεδικές προς το πρόσωπο του ιαχές του τύπου «Γεια σου ρε Παπαδιαμάντη»! 

Και, μάλιστα, πιστεύω πως το δέχεται με ιδιαίτερη ευχαρίστηση! Και ας ντρέπεται, όπως αναφέραμε… 

Αλλά πλέον δεν ντρέπεται! Ο έπαινος ή ο ψόγος της αγοράς και της κερκίδας δεν μπορεί να του χαλάσει την δίκαιη και αδιατάρακτη μακαριότητα από την οποία εμφορείται τώρα! 

Και ως παρούσα… απουσία, δηλαδή εντελώς παρόν, ο ίδιος ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης μάς χαιρετά τον καθένα προσωπικά και εγκάρδια, χαϊδεύοντας μας στοργικά και αφήνοντας μέσα μας ένα δικό του φως, «άνθος του γιαλού» για την νοερή μας σ’ αυτόν επίσκεψη!

Υ.Γ. Εκτός από το πάνυ προσβλητικό αυτό κείμενο έχω γράψει και το λιγότερο προσβλητικό «Ο κύριος Παπαδιαμάντης…».

Έτσι για να εξιλεωθώ για ό,τι σας στενοχώρησα.

Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα (“Παπαδιαμάντης”) είναι έργο του Γεωργίου Γλιάτα.

ΑΝΤΙΦΩΝΟ

, , , , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *