Σε όσους ἔμαθαν γράμματα πρό τῶν μεταρρυθμιστικῶν καταιγίδων εἶναι γνωστοί οἱ ὅροι στηλιτεύω, στηλίτευση, στηλίτευμα, στηλιτευτικός καί ἄλλα τινά. Σέ πρώτη σημασία τό ρῆμα στηλιτεύω δηλώνει ἀναγραφή ἐπί στήλης ὀνόματος ἤ πληροφορίας πρός γνωστοποίηση. Σταδιακά ὅμως τό ρῆμα ἐξέλαβε βαρύτερη σημασία. Δηλώνει ἀναγραφή τοῦ ὀνόματος κάποιου πάνω σέ μιά στήλη μέ σκοπό τόν διασυρμό, τήν δυσφήμηση, τήν διαπόμπευση, τόν στιγματισμό καί τόν διασυρμό. Τίς βαρειές αὐτές σημασίες προσέλαβε ἡ λέξη ἀπό τό γεγονός ὅτι στήν ἀρχαία Ἑλλάδα ὑπῆρχε συνήθεια νά ἀναγράφονται πάνω σέ μιά στήλη, τοποθετημένη σέ δημόσιο χῶρο, τά ὀνόματα τῶν προδοτῶν καί γενικώτερα τῶν ἐχθρῶν τοῦ λαοῦ. Βέβαια στή χριστιανική ὁρολογία στυλῖτες (μέ ὕψιλον) ὀνομάζονταν μοναχοί οἱ ὁποῖοι ἀσκήτευαν διά βίου καθισμένοι πάνω σ’ ἕνα στῦλο ( =κολώνα) καί ὄχι σέ στήλη ( =πλάκα).
Τό ρῆμα στηλιτεύω καί τά παράγωγά του εἶχαν εὐρεῖα χρήση κατά τήν ἀρχαιότητα καί τούς μέσους χρόνους, ἀφοῦ εὐρεῖα ἦταν καί ἡ χρήση τῆς στηλιτεύσεως, μέ σκοπό τόν στιγματισμό καί τόν διασυρμό ἀτόμων πού λειτούργησαν βλαπτικά γιά τό λαό καί τό κράτος. «Τό βδέλυγμα στηλιτεύεται» λέγει ὁ Θεοφύλακτος Σιμοκάτης. Στά νεώτερα χρόνια οἱ λέξεις «ἀνεσκάφησαν» καί ἀποκαλύφθηκαν τό 1874, ὅταν οἱ ἀντιπολιτευόμενοι τήν αὐταρχική κυβέρνηση τοῦ Ὑδραίου πολιτικοῦ Δημ. Βούλγαρη, τοῦ περιβόητου «Τζουμπέ», ἀπείλησαν ὅτι θά ἀνεγείρουν πρό τοῦ κοινοβουλίου στήλη ἀναγράφουσα τά ὀνόματα ὅλων τῶν βουλευτῶν τῆς συμπολιτεύσεως, ἐπειδή ἐνεργοῦσαν κατά παράβαση τοῦ συντάγματος καί ἀσεβοῦσαν κατά πάσης δημοκρατικῆς ἀρχῆς. Πάντως οἱ 19 ἀντιπολιτευόμενες τόν Βούλγαρη ἐφημερίδες τῶν Ἀθηνῶν εἶχαν εἰδικές στῆλες πού ἀνέγραφαν τά ὀνόματα τῶν βουλευτῶν του καί τοῦ ἴδιου φυσικά. Ἔκτοτε ἡ τότε πολιτική περίοδος, σημαντική σέ ἐξελίξεις, πέρασε στήν ἱστορία μας μέ τόν ὅρο «στηλιτικά», γιά τά ὁποῖα ὁ γράφων περί τό 1961 εἶχε γράψει εἰδική μελέτη πού δημοσιεύτηκε στό φοιτητικό περιοδικό «Πανσπουδαστική» μέ τό ὄνομα Γιάννης Κουμαριώτης. Μιά περίληψη τῆς τότε μελέτης μας δίνουμε μέ τίς παρακάτω γραμμές, διότι κάποιες ὑπογραφές πού μπαίνουν ἀθρόως τόν τελευταῖο καιρό δικαιολογοῦν μιά ἐπανάληψη τῶν Στηλιτικῶν. Ἄς πάρουμε ὅμως τά πράγματα ἀπό τήν ἀρχή.
Ὁ Δημ. Βούλγαρης διέλυσε τό 1874 τή Βουλή καί προκήρυξε ἐκλογές γιά τίς 23 Ἀπριλίου 1874, προκειμένου νά ἐξασφαλίσει ἀπόλυτη πλειοψηφία. Ὡς ἐκ τούτου κατέφυγε στή βία καί στή νοθεία. Εἶχε δώσει ἐντολή μάλιστα στά ὄργανα ἐξουσίας, εἰδικά στό Μεσολόγγι, στή Μεσσηνία καί στή Μάνη νά μήν ἀφήσουν τούς ὀπαδούς τοῦ Τρικούπη, τοῦ Δεληγιώργη καί τοῦ Κουμουνδούρου νά πλησιάσουν στίς κάλπες. Ἔτσι οἱ δύο πρῶτοι, Τρικούπης καί Δεληγιώργης, δέν ἐκλέχτηκαν βουλευτές. Οἱ Μανιᾶτες ὅμως τῆς Μεσσηνίας πῆραν καί πάλι τά ὅπλα καί ἔτσι ὁ συμπατριώτης τους Κουμουνδοῦρος βγῆκε βουλευτής. Ὁ Βούλγαρης κατόρθωσε νά ὑπερισχύσει ἀλλά χωρίς νά ἐξασφαλίσει σημαντική ὑπεροχή βουλευτῶν, πού τοῦ ἦταν ἀπαραίτητη γιά μιά ἀναθεώρηση τοῦ Συντάγματος ἔτσι πού ὅπως καί στόν καιρό τοῦ Ὄθωνος ὅλες οἱ ἐξουσίες νά συγκεντρωθοῦν στό παλάτι. Φυσικά ὁ Βούλγαρης θά εἶχε τήν εὔνοια τοῦ Γεωργίου Α΄ καί φανταζόταν τόν ἑαυτό πρωθυπουργό διαρκείας μέ ἐρντογανικές ἐξουσίες. Ἀλλά παρά τά μέτρα τρομοκρατίας ἐκδηλώθηκε ἀντίδραση. Στίς 20 Ἰουνίου 1874 ὁ Χαρ. Τρικούπης δημοσίευσε στήν ἐφημερίδα «Καιροί» τοῦ Κανελλίδη τό περίφημο ἄρθρο του «Τίς πταίει;», στό ὁποῖο εὐθαρσῶς ἐπισημαίνει ὅτι γιά ὅλα τά πολιτικά καί πολιτειακά ἄτοπα φταίει ἡ βασιλεία, ἡ ὁποία κινεῖται πάνω στή γραμμή τῆς αὐθαιρεσίας. Ἐναντίον τοῦ Τρικούπη ἀπαγγέλθηκε κατηγορία «ἐπί ἐξυβρίσει τοῦ Βασιλέως καί ἐπί ἐξεγέρσει μίσους καί ἀγανακτήσεως κατ’ αὐτοῦ…». Ὁδηγήθηκε, μετά τήν ἀπολογία του, στίς φυλακές Τριγγέτα, ἀλλά τό Συμβούλιο Πλημμελιοδικῶν ἀποφάνθηκε στίς 20 Ἰουλίου 1874 ὅτι ἡ κατηγορία δέν εὐσταθεῖ καί συνεπῶς εἶναι ἄκυρη.
Τό καθεστώς τοῦ Βούλγαρη ἔκτοτε ἄρχισε νά τρίζει. Στίς 3 Δεκεμβρίου 58 βουλευτές ὑπέγραψαν διαμαρτυρία γιά τήν κυβερνητική αὐθαιρεσία καί μέσω τοῦ βουλευτῆ Πετσάλη τήν ἔστειλαν στό βασιλιᾶ. Αὐτός ὅμως ἄφησε τήν κατάσταση στά χέρια τοῦ Βούλγαρη καί ἀναχώρησε γιά τό ἐξωτερικό. Ἀλλ’ ἡ ἀντίδραση κόχλαζε. Οἱ φοιτητές ἦσαν σέ συνεχῆ ἐξέγερση. Οἱ ἀντιπολιτευόμενες ἐφημερίδες, 19 τόν ἀριθμόν, δημοσίευσαν διακήρυξη μέ τήν ὁποία κατήγγειλαν τήν κυβέρνηση ὡς «ἀντισυνταγματικήν καί ἀνάξιαν ἐλευθέρου καί φιλοτίμου λαοῦ (…) παράνομον καί σφετερισθεῖσαν τά δικαιώματα τοῦ Ἔθνους …». Οἱ 81 βουλευτές τοῦ Βούλγαρη εἶχαν γίνει στόχος ἀποδοκιμασιῶν τοῦ λαοῦ. Ὅπου κι ἄν πήγαιναν «εἰσέπρατταν» ὕβρεις καί γιουχαΐσματα. Τά ὀνόματά τους γράφτηκαν, ὅπως προείπαμε, σέ εἰδικές στῆλες ἐφημερίδων καί ὀνομάστηκαν «Στηλίτες». Ἡ περίοδος τῶν Στηλιτικῶν ἔληξε μέ ἕνα θρίαμβο τοῦ Τρικούπη ἀλλά καί τῆς δημοκρατίας. Ὁ βασιλιᾶς λόγω τῆς λαϊκῆς κατακραυγῆς ἀπεμάκρυνε τόν Βούλγαρη καί ἀνέθεσε σχηματισμό κυβερνήσεως στό Μεσολογγίτη πολιτικό, πού ὑποχρέωσε τόν Γεώργιο μετά τίς ἐκλογές πού ἔγιναν στίς 10 Αὐγούστου 1875 νά δεχθεῖ τήν ἀρχή τῆς «Δεδηλωμένης». Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι μόνο 10 Στηλίτες κατόρθωσαν νά ἐκλεγοῦν βουλευτές!
Τό παραπάνω περιστατικό –καί ὄχι μόνον αὐτό– δείχνει ὅτι ἡ ἄσκηση τῆς ἐξουσίας δέν εἶναι γοητεία καί ἁμαρτία. Ἐνέχει ἀσφαλῶς σοβαρούς κινδύνους καί γιά τούς πολῖτες καί γιά τούς πολιτευόμενους. Ἔχουμε θίξει πολλές πτυχές τῆς ἁμαρτωλῆς πορείας καί τῆς παρούσης κυβερνήσεως. Αὐτή ὅμως ἐτόλμησε νά πράξει ὅσα δέν ἔπραξε καμμία προγενέστερη κυβέρνηση. Ὑπῆρξε ἡ δουλικώτερη στά κελεύσματα τῶν ξένων. Πλήγωσε τήν ἠθική εὐαισθησία τοῦ ὑγιέστερου τμήματος τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ μέ τίς ἔμφυλες ταυτότητες, μέ τήν πολεμική κατά τοῦ θρησκευτικοῦ καί ἐθνικοῦ φρονήματος, μέ τόν ἐκπαιδευτικό της σαρδαναπαλισμό, μέ τίς ὑπογραφές στήν Πρέσπα καί μέ τίς μνημονιακές προεκτάσεις. Καί ἐπικρέμαται τό ἐνδεχόμενο διαχωρισμοῦ κράτους – Ἐκκλησίας. Ἀσφαλῶς οἱ κυβερνῶντες θά ἔχουν ὑπολογίσει κάποιο κόστος, ἀλλά αὐτό εἶναι τό κομματικό κόστος καί ὄχι τό ἐνδεχόμενο κάποιου νεκροῦ. Οἱ παλαιότεροι θά ἐνθυμοῦνται τίς αὐτοπυρπολήσεις τοῦ Τσέχου φοιτητῆ Jan Palach τό 1969 καί τοῦ Ἕλληνα φοιτητῆ Κ. Γεωργάκη τό Σεπτέμβριο τοῦ 1970. Τό ξεπούλημα τοῦ ὀνόματος τῆς Μακεδονίας μπορεῖ νά ὁδηγήσει σέ πράξεις ἀπελπισίας. Σέ ἕνα τέτοιο ἐνδεχόμενο τά ὀνόματα τῶν μελῶν τῆς κυβερνήσεως καί τῶν βουλευτῶν πού τή στηρίζουν ἀσφαλῶς κάποτε θά ἀναγραφοῦν ἀλλά γιά τό ξέπλυμά τους δέν θά ἐπαρκεῖ οὔτε τό νερό τῆς Πρέσπας οὔτε τό νερό τῆς Ἀχρίδος. Αἰδώς… ἀχρεῖοι!
Εστία, 27/7/2018
