10 Ιανουαρίου του 976: Πεθαίνει ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιωάννης Α’ Τσιμισκής

από τη σελίδα Αγιά Σοφιά / Hagia Sophia,

Σαν σήμερα, στις 10 Ιανουαρίου του 976, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιωάννης Α’ Τσιμισκής, αφήνει την τελευταία του πνοή σε ηλικία 51 ετών και μετά από σύντομη και μεγαλειώδη βασιλεία, η οποία διήρκησε έξι έτη και ένα μήνα.

Ο Ιωάννης Τσιμισκής, ήταν ένας από τους σημαντικότερους αυτοκράτορες και στρατηγούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Καταγόταν από ευγενή οικογένεια της Αρμενίας, η οποία είχε δώσει στο βυζαντινό κράτος περίφημους στρατηγούς, μεταξύ των οποίων τον παππού του Τσιμισκή Ιωάννη Κουρκούα, που υπήρξε σπουδαίος στρατηγός. Από τη μητέρα του ήταν συγγενής των Φωκάδων, ενώ η πρώτη σύζυγος του ανήκε στην οικογένεια των Σκληρών.

Φόρεσε την πορφύρα μετά από την συνωμοσία και κατόπιν δολοφονία του θείου του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά. Όλο το βάρος της συνωμοσίας όμως έπεσε στη Θεοφανώ, σύζυγο του Νικηφόρου Φωκά αλλά και ερωμένη του Τσιμισκή. Η Θεοφανώ, κρίνοντας ότι ο Φωκάς με τα αυστηρά μέτρα του προκαλούσε λαϊκή δυσαρέσκεια, συνωμότησε με τον εραστή της Τσιμισκή να τον σκοτώσουν και να αναλάβει αυτός τη διακυβέρνηση ως νέος σύζυγός της. Η Θεοφανώ έβαλε στο παλάτι τους δολοφόνους συνωμοτώντας και με άλλα μέλη του αυλικού περιβάλλοντος και αυτοί σκότωσαν τον αυτοκράτορα Νικηφόρο στο υπνοδωμάτιό του. Όμως η συνωμοσία ήταν πασιφανής και αφού όλο το βάρος έπεσε στη Θεοφανώ, ο τότε Πατριάρχης Πολύευκτος, δήλωσε στον Τσιμισκή ότι δεν θα τον έχριζε αυτοκράτορα αν δεν απομάκρυνε τη Θεοφανώ από το παλάτι. Έτσι προκειμένου ο Τσιμισκής να αποφύγει το προφανές σκάνδαλο, την αποκήρυξε και την έκλεισε σε μοναστήρι.

Παρόλα αυτά ο Τσιμισκής ήταν λαμπρός ηγέτης. Ισχυροποίησε το Βυζάντιο συνδυάζοντας διπλωματικές με στρατηγικές ικανότητες. Πάντρεψε την ανιψιά του με το Δυτικό πρίγκιπα και διάδοχο Όθωνα Β’. Μια εξαιρετικά διπλωματική κίνηση. Παντρεύτηκε τη Θεοδώρα, αδελφή του Ρωμανού Β’, για να αποκρούσει τις αμφισβητήσεις για τα νόμιμα δικαιώματά του στο θρόνο.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ασφάλισε τα βόρεια σύνορα μεταφέροντας στη Θράκη Παυλικιανούς που ήταν ύποπτοι για φιλικές σχέσεις με τους Άραβες στην Ανατολία. Απέκρουσε επίθεση των Βουλγάρων και αιχμαλώτισε τον τσάρο Βόρις Β’, ενώ μετά τη νίκη επί των Βουλγάρων, προσάρτησε το βουλγαρικό κράτος στην Αυτοκρατορία. Συγχρόνως το Βουλγαρικό Πατριαρχείο που είχε την έδρα του στο Δορύστολο διαλύθηκε και η Βουλγαρία πέρασε στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.
Νίκησε το Ρώσο Σβιατοσλάβ στο Δούναβη, στη πολιορκία του Δορύστολου, εξουδετερώνοντας έτσι τη ρωσική απειλή.

Επιτέθηκε εναντίον των Αββασιδών και κατέλαβε Δαμασκό, Βηρυτό, Σιδώνα και άλλες πόλεις στη Συρία. Έτσι το Βυζάντιο επεκτείνεται στα Βαλκάνια και στη Συρία.

Απολογιστικά το έργο του είναι λαμπρό, και είναι σίγουρα από τους συντελεστές της πορείας προς την κορύφωση της δύναμης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που έμελλε να γίνει κατά την περίοδο του επόμενου αυτοκράτορα Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου.

Άφησε την τελευταία του πνοή στις 10 Ιανουαρίου του 976, σε ηλικία 51 ετών μετά από σύντομη και μεγαλειώδη βασιλεία, η οποία διήρκησε έξι έτη και ένα μήνα.

Ο Λέων ο Διάκονος και ο Ιωάννης Σκυλίτζης υποστηρίζουν ότι ο θάνατος του αυτοκράτορα οφειλόταν σε δηλητηρίαση που είχε διατάξει ο παρακοιμώμενος Βασίλειος Λεκαπηνός, ο οποίος είχε περιπέσει σε δυσμένεια και φοβόταν την οργή του Τσιμισκή για τον άδικο και υπερβολικό πλουτισμό του.

Ο Ρώσος βυζαντινολόγος Γεώργιος Οστρογκόρσκι, στο έργο του “Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους”, είναι της άποψης ότι ο Τσιμισκής πέθανε από τύφο, όταν άρρωστος και κουρασμένος επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, μετά από εκστρατεία του εναντίον των Αράβων της Συρίας.

Σύμφωνα με την πρώτη άποψη, ο Τσιμισκής, μετά από την επιτυχημένη εκστρατεία του, τον Σεπτέμβριο του 975, επέστρεψε στην Αντιόχεια. Από την Αντιόχεια κατόπιν αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη. Ενώ περνούσε από την περιοχή της Κιλικίας θαύμασε μερικά πλούσια και γόνιμα κτήματα και ρώτησε σε ποιον ανήκουν. Όταν πληροφορήθηκε ότι ήταν όλα ιδιοκτησία του περίφημου παρακοιμώμενου Βασιλείου, εξέφρασε την αγανάκτησή του και διέταξε τη δήμευση των κτημάτων. Ο Βασίλειος Λεκαπηνός είχε αποκτήσει παρανόμως αυτά τα κτήματα. Αυτό ήταν μια πρόκληση για τον Τσιμισκή, ο οποίος ήθελε να περιορίσει την ισχύ των μεγαλογαιοκτημόνων.
Έτσι η δήμευση της ακίνητης περιουσίας του Βασιλείου Λεκαπηνού, ίσως να κρύβεται πίσω από τον υπό περίεργες συνθήκες θάνατο του Τσιμισκή.

Όσο τώρα για την άποψη του Οστρογκόρσκι, ότι ο Τσιμισκής πέθανε από τύφο, η σύγχρονη έρευνα δυσκολεύεται να τη δεχθεί…
Αυτό λοιπόν ήταν το τέλος του γενναίου και ικανότατου αυτού αυτοκράτορα, ο οποίος κατανίκησε τους Ρώσους και κατατρόπωσε τους Άραβες.

Στη φωτογραφία:
Επάνω αριστερά: Η στέψη του Ιωάννη Α’ Τσιμισκή από τον Πατριάρχη Πολύευκτο. (Από το “Χρονικόν” του Ιωάννη Σκυλίτζη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Μαδρίτης).
Κάτω αριστερά: Ο Τσιμισκής επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη μετά την κατάληψη της Πρεσλάβας. Ο αυτοκράτορας, σε ένα λευκό άλογο, ακολουθεί το βαγόνι με την εικόνα της Παναγίας και τη βουλγαρική στολή, ενώ ο Βούλγαρος τσάρος Βόρις Β’ ακολουθεί πιο πίσω. (Επίσης από το “Χρονικόν” του Ιωάννη Σκυλίτζη, Εθνική Βιβλιοθήκη της Μαδρίτης).
Επάνω δεξιά: Ο Ρώσος Σβιατοσλάβ σε συνάντηση με τον αυτοκράτορα Ιωάννη, όπως περιγράφεται από τον Λέοντα Διάκονο. (Πίνακας του Ρώσου ζωγράφου Klavdy Vasiliyevich Lebedev, 1880).
Κάτω δεξιά: Ιστάμενον νόμισμα που απεικονίζει τον Ιωάννη Τσιμισκή να στέφεται αυτοκράτορας από την Παναγία.