Αφιέρωμα Σοφία Ντρέκου
Επαναστατική, οσιακή και μαρτυρική φυσιογνωμία η Αγία Βαρβάρα,
αποτελεί πρότυπο ενθάρρυνσης για όσους τούς μάχονται οι γονείς
αλλά και ο κόσμος, στην επιλογή τους να αφιερωθούν με όλες τουςτις δυνάμεις στο Χριστό! Ας μας ελεεί με την Χάρη της αενάως.
Η Αγία Βαρβάρα, γνωστή ως Μεγαλομάρτυς, ήταν Χριστιανήαγία και μάρτυς, που έζησε κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ.Γέννηση: 273 μ.Χ., Νικομήδεια, Απεβίωσε: 306 μ.Χ., ΝικομήδειαΟ τόπος αλλά και ο χρόνος του μαρτυρίου της Αγίας Βαρβάρας δεν είναι γνωστός. Έτσι κατ’ άλλους φέρεται πως μαρτύρησε στη Νικομήδεια της Βιθυνίας το 210, κατ’ άλλους στην Ηλιούπολη (σημερινή Baalbek) στον Λίβανο το 360 και κατ’ άλλους (εκδοχή καθολικών) σε κάποια πόλη της Τοσκάνης.
Η εορτή της Αγίας Βαρβάρας έχει οριστεί επίσημη εορτή του Πυροβολικού σε πολλά κράτη του κόσμου. Ο τιμωρός αυτός κεραυνός που σκότωσε τον πατέρα της συμβολίζει τα πυρά του Πυροβολικού. Για πρώτη φορά έγινε επίσημος εορτασμός στην Ελλάδα την 4η Δεκεμβρίου 1829. Τότε έγινε δοξολογία και δόθηκε δείπνο, για τους αξιωματικούς και οπλίτες του Πυροβολικού. Η εικόνα της τοποθετείται στα ασπίδια των πυροβόλων όπλων.
Η Αγία μεγαλομάρτυς Βαρβάρα γεννήθηκε το 290 μ. Χ. στην αρχαία πόλη της Κοίλης Συρίας Ηλιούπολη, σημερινή πόλη του Λιβάνου με το όνομα Μπαλμπέκ (πόλη του Βάαλ = του ηλίου) επί Ρωμαίου αυτοκράτορος Μαξιμιανού, μεγάλου διώκτη των χριστιανών. Ο πατέρας της Διόσκορος ήταν έπαρχος, τοπικός διοικητής της Ηλιούπολης, πλούσιος με κοσμική λάμψη και δύναμη, φανατικός όμως ειδωλολάτρης.
Οι ιστορικές πληροφορίες δεν αναφέρουν καθόλου το όνομα της μητέρας της, ούτε ποιά στάση τήρησε σε όλη την περιπέτεια και στο φρικτό μαρτύριο της κόρης της. Υποθέτουμε πώς είχε πεθάνει. Η Βαρβάρα ήταν το μονάκριβο παιδί τους. Ήταν αφάνταστα ωραία στο σώμα, αλλά και στην ψυχή, και είχε πολλή χάρη, ευφυΐα, σεμνότητα και σωφροσύνη.
- Για να προφυλάξει την μονάκριβη και πανέμορφη κόρη του και να τη διατηρήσει αγνή και άφθορη έκτισε ένα πύργο μέσα στον οποίο υπήρχε ένα πολυτελές σπίτι. Εκεί εγκατέστησε την Βαρβάρα μέχρι να έλθει σε ηλικία γάμου.
Ο Άγιος Συμεών ο Μεταφραστής που γράφει το βίο και το μαρτύριο της (P.G. 116, 302-316) αναφέρει ότι η χάρη του Αγίου Πνεύματος την οδήγησε και τη φώτισε να γνωρίσει τον αληθινό Θεό. Σε άλλα μαρτυρολόγια γράφεται ότι μια χριστιανή που ήταν στην υπηρεσία της την μύησε στον χριστιανισμό και κάποιος ιερέας την βάπτισε. Επειδή διακρινόταν για την ευγενική καταγωγή και τον πλούτο της πολλοί την ζήτησαν σε γάμο. Ο πόθος της αγνότητοςόμως είχε καταλάβει τη ψυχή της γι’ αυτό αρνήθηκε επίμονα τις προτάσεις. Ο πατέρας της δεν την πίεσε αλλά πίστευε ότι θα αλλάξει γνώμη με τη πάροδο του χρόνου.
Ο Διόσκορος έμαθε από τη Αγία Βαρβάρα ότι είναι χριστιανή… εξ αιτίας μιάς παρεμβάσεως στην κατασκευή ενός λουτρού. Η αγία έδωσε διαταγή στους τεχνίτες να κατασκευάσουν τρία παράθυρα αντί δύο που διέταξε ο πατέρας της. Όταν αυτός ζήτησε εξήγηση από την κόρη του αυτή του είπε ότι:
- το φως των τριών παραθύρων φωτίζει κάθε άνθρωπο ερχόμενο στον κόσμο εννοώντας το φως του Τριαδικού Θεού. «Έκαμε το σημείο του Σταυρού· και εν συνεχεία, δείχνοντας τα τρία δάκτυλα της, του είπε: Κοίτα, Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα· από το φως αυτό όλη η κτίση φωτίζεται νοερώς και λάμπει».
Αυτή η διαφορετική άποψη, η διαφορετική αντίληψη και πίστη από την δική του τον οδήγησε στη θηριωδία. Ξεχνώντας ότι είναι πατέρας έγινε τύραννος και φονιάς. Την κατεδίωξε με το ξίφος για να την σκοτώσει. Η Αγία με θαύμα διασώθηκε. Ο πατέρας της γεμάτος θυμό και οργή έψαξε και τη βρήκε σε ένα βουνό τη μαστίγωσε ανηλεώς και μέ βία την οδήγησε στο ηγεμόνα Μαρκιανό καταγγέλοντάς την ότι αρνήθηκε τους πάτριους θεούς.
Από τη στιγμή εκείνη άρχισε το μαρτύριο της αγίας. Στην αρχή ο Μαρκιανός μεταχειρίστηκε κολακείες παρακαλώντας την να θυσιάσει στους θεούς. Βλέποντας το άκαμπτο φρόνημα της άρχισε τα βασανιστήρια. Την κτύπησαν με σκληρά βούνευρα, έτριβαν τις πληγές της με τρίχινα υφάσματα για αισθάνεται περισσότερους πόνους, ενώ το αίμα της κατακοκκίνισε όλο το έδαφος. Μετά την έκλεισε στη φυλακή. Εκεί εμφανίστηκε ο Κύριος, ο οποίος θεράπευσε τις πληγές της και ήταν «ωσάν να μήν υπήρχαν εξαρχής, εξαφανίστηκαν από το σώμα της και δεν φαινόταν ούτε ίχνος». Βλέποντας τα θαυμαστά γεγονότα η Ιουλιανή, μια γυναίκα θεοσεβής, πίστεψε και προετοίμασε τον εαυτό της για το μαρτυρίο.
Όταν εμφανίστηκε για δεύτερη φορά μπροστά στον Μαρκιανό όλοι εξεπλάγησαν γιατί στο «σώμα της δεν διακρινόταν ούτε η παραμικρή αμυχή, ούτε ο ελάχιστος μώλωπας». Ο ηγεμόνας απέδωσε τη θεραπεία στους Θεούς του. Η αγία Βαρβάρα όμως του εξήγησε ότι η θεραπεία έγινε από τον Χριστό που είναι «ο Υιός του ζώντος Θεού, τον οποίον εσύ δεν μπορείς να δεις, γιατί τα μάτια της ψυχής σου είναι τυφλωμένα από το βαθύ σκοτάδι της ασεβείας».
- Εξοργισμένος ο Μαρκιανός διέταξε «να ξεσχίσουν με σιδερένια νύχια τις πλευρές της Μάρτυρος· …να τις κατακαίνε με πύρινες λαμπάδες τα ήδη ξεσκισμένα από τα σιδερένια νύχια μέλη της και να της χτυπάνε με σφυρί τήν τίμια κεφαλή της».
Κατεδίκασε δε στα ίδια μαρτύρια και την Ιουλιανή που συμπαραστεκόταν χύνοντας δάκρυα για την αγία Βαρβάρα. Η μάρτυς του Χριστού υπέμενε το μαρτύριο προσευχόμενη στον Χριστό. Μετά διαταγή του τυράννου απεκόπησαν με σμίλη οι μαστοί των δύο γυναικών. Αφού φυλακίστηκε η Ιουλιανή, η αγία Βαρβάρα οδηγήθηκε σε διαπόμπευση γυμνή μέσα στους δρόμους της πόλης για να γελοιοποιηθεί.
Ο Κύριος όμως εισάκουσε την προσευχή της: «Εσύ σκέπασε και τη δική μου γύμνωση και κάμε τα μέλη μου να γίνουν αθέατα στα μάτια των ασεβών, ώστε εγώ η δούλη σου, Χριστέ μου, να μή γίνω μυκτηρισμός και χλευασμός από αυτούς που στέκονται γύρω μας», εμφανίσθηκε σ’ αυτήν «πλημμύρισε την καρδιά της από χαρά και αγαλλίαση αφενός και αφετέρου την περιέβαλε με μιά αόρατη στολή· και αφού η Αγία έτσι πέρασε τη διαπόμπευση, παρέστη και πάλι στο μιαρό Μαρκιανό».
Αυτός για να μη εξευτελιστεί περισσότερο επιχειρώντας τα αδύνατα διέταξε τον αποκεφαλισμό των δύο γυναικών. Σε όλα τα μαρτύρια της αγίας Βαρβάρας ήταν παρών ο κακούργος και παιδοκτόνος πατέρας της, ο Διόσκορος. Μόλις άκουσε την καταδικαστική απόφαση παρέλαβε την κόρη του για να την αποκεφαλίσει ο ίδιος.
Οδηγήθηκε σε ένα κοντινό βουνό και παρκάλεσε τον Θεό: «Εσύ τώρα, Βασιλεύ, εισάκουσε την προσευχή μου, και όποιον στον οίκο του μνημονεύει το Όνομά σου και τα μαρτύρια μου για τη δόξα του Ονόματος σου, αυτόν και τα άλλα μέλη της οικογένειάς του αξίωσε τους να μήν τους αγγίξει καμιά λοιμώδης νόσος ούτε κάτι άλλο από εκείνα που μπορούν να φέρουν στα σώματα βλάβη και πόνο».
Μια παράδοξη φωνή ακούστηκε από τον ουρανό που καλούσε τις δύο μάρτυρες να πάνε εκεί και υποσχόταν την εκπλήρωση των αιτημάτων της Αγίας Βαρβάρας.
Η αγία Βαρβάρα, καρπός καλός από δένδρο φαύλο, δέχθηκε από το ξίφος του πατέρα της την τελείωση της. Όπως αναγράφεται στους στίχους του συναξαρίου:
- «Ξίφει πατήρ θύσας σε, μάρτυς Βαρβάρα, υπήρξε άλλος Αβραάμ Διαβόλου» (Ο πατέρας που σε θυσίασε με το ξίφος, μάρτυς Βαρβάρα, υπήρξε άλλος Αβραάμ αλλά του διαβόλου).
Ο πατέρας αμέσως τιμωρήθηκε από τη θεία δίκη.
- «Ενώ κατέβαινε από το βουνό, χτυπήθηκε από κεραυνό, και εκβλήθηκε παντελώς από τη ζωή…Η λάμψη και ο κρότος του θεήλατου εκείνου πυρός, του κεραυνού, έφτασε μέχρι τον ηγεμόνα Μαρκιανό».
Τα σώματα των αγίων τα ενεταφίασε ένας ευσεβής και φιλόθεος άνδρας, ο Ουαλεντίνος σε ένα τόπο που ονομάζεται Γελασσός κοντά στην Ηλιούπολη. Το ιερό λείψανο μετακομίστηκε στην Κων/λη απο τον Λέοντα ΣΤ’ το Σοφό και τοποθετήθηκε σε ναό επ’ ονόματι της αγίας. Τμήματα του λειψάνου μεταφέρθηκαν στην Βενετία και στο Κίεβο.
Η Ιουλιανή της Νικομηδείας μαρτύρησε μαζί με τη Βαρβάρα και τιμάται επίσης ως Αγία.
Η εορτή της Αγίας Βαρβάρας έχει οριστεί επίσημη εορτή του Πυροβολικού σε πολλά κράτη του κόσμου. Ο τιμωρός αυτός κεραυνός που σκότωσε τον πατέρα της συμβολίζει τα πυρά του Πυροβολικού. Για πρώτη φορά έγινε επίσημος εορτασμός στην Ελλάδα την 4η Δεκεμβρίου 1829. Τότε έγινε δοξολογία και δόθηκε δείπνο, για τους αξιωματικούς και οπλίτες του Πυροβολικού. Η εικόνα της τοποθετείται στα ασπίδια των πυροβόλων όπλων.
Η προσευχή της Αγίας Βαρβάρας
πριν αποκεφαλισθεί από τον πατέρα της
«Άναρχε Θεέ, ο ποιήσας τον ουρανόν ωσεί θόλον και θεμελιώσας την γήν επί των υδάτων’ ο προστάσσων τον ήλιον να φωτίζει τον κόσμον όλον και τα νέφη να βρέχωσιν’ ο χαρίζων τοσαύτα αγαθά εις δικαίους καί αμαρτωλούς καί ευεργετών καλούς και κακούς ως ανεξίκακος και πανάγαθος’ αυτός και νυν, Βασιλεύ πλουσιόδωρε, επάκουσόν μου της δούλης σου δεομένης. Ναί Κύριέ μου, παρακαλώ σε εκ βάθους καρδίας μου, όστις μνημονεύει το Μαρτύριόν μου εις δόξαν του Αγίου σου Ονόματος, αξίωσον αυτόν να μη εγγίση ουδέποτε εις τον οίκον αυτού λοιμώδης νόσος, ούτε λώβη, ούτε καμμία άλλη θανατηφόρος ασθένεια να λυπήση αυτόν και την οικογένειάν του. Διότι συ, Κύριέ μου, γινώσκεις το ασθενές των ανθρώπων, τους οποίους ηυδόκησας να πλάσης κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν ιδικήν σου». [από Στρατής Ανδριώτης]
Στις αγιογραφίες φέρεται πάντα ιστάμενη προ πύργου
με τρία παράθυρα καθώς και με σύμβολα πυροβολικού.
ΤΑ ΤΡΙΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ
του π. Θεμιστοκλή Μουρτζανού
Από τον βίο της Αγίας Βαρβάρας που εορτάζει η Εκκλησία μας κάθε χρόνο στις
4 Δεκεμβρίου προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι βρήκε μαρτυρικό θάνατο από το χέρι του ίδιου του πατέρα της. Η πίστη στο Χριστό χρειάζεται θυσίες. Ενίοτε και τη παραίτηση από τον ίδιο το δεσμό της συγγένειας. «Εχθροί του ανθρώπου οι οικιακοί αυτού» ο κυριακός λόγος. Και στην περίπτωση της Αγίας βρίσκει πιστή εφαρμογή.
Υπάρχει όμως κι ένα άλλο σημείο στον βίο της Αγίας που αξίζει να προσέξουμε.
Η Αγία προβληματιζόταν για την αλήθεια. Ήταν κλεισμένη από τον τύραννο πατέρα της σε έναν πύργο. Κάποτε, όταν εκείνος έλειπε σε ταξίδι, η Αγία διαπίστωσε ότι χτιζόταν στην βάση του πύργου ένα λουτρό με δύο παράθυρα. Η Αγία, η οποία είχε φωτιστεί από το Πανάγιο Πνεύμα, ζήτησε από τους εργάτες να χτίσουν κι ένα τρίτο παράθυρο, ώστε η αίθουσα του λουτρού να φωτίζεται από φως τριπλό, σύμβολο του τριαδικού φωτός του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, που φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον. Το τρίτο παράθυρο, μάλιστα, ήταν η αφορμή για να καταλάβει ο πατέρας της ότι είχε γίνει χριστιανή, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει ο διωγμός που την οδήγησε τελικά στο μαρτύριο.
Πέρα από τον συμβολικό χαρακτήρα που η διήγηση φέρει (το λουτρό είναι το σύμβολο του βαπτίσματος, του καθαρμού, της αγνότητας, της παρθενίας, της υπερβάσεως της αμαρτίας, ενώ το φως που εισέρχεται από τα παράθυρα είναι η παρουσία του τριαδικού Θεού που δίδει την πληρότητα του φωτισμού στον άνθρωπο που θέλει νόημα και αλήθεια στη ζωή του), αξίζει να προβληματιστούμε και για την κίνηση της Αγίας να ανοίξει ένα τρίτο παράθυρο στο οικοδόμημα, να δούμε τι είναι αυτό που τελικά διαφοροποιεί τον άνθρωπο που πιστεύει στον Τριαδικό Θεό από εκείνον που δεν πιστεύει.
Ο άνθρωπος που δεν πιστεύει στο Θεό ή δεν έχει τον Θεό ως προτεραιότητα στη ζωή του, ζητά το φως και την αλήθεια από δύο παράθυρα. Το πρώτο είναι ο νους του, η σκέψη του, ο εαυτός του. Ο άνθρωπος προσπαθεί να δει από μόνος του γιατί ζει, γιατί υπάρχει. Βάζει την σκέψη του, τον ορθολογισμό του, αλλά και το ίδιον θέλημα για να βρει στη ζωή του πυξίδα. Γνώμονας οι απολαύσεις του, αλλά και ο δικός του τρόπος. Αυτή είναι η φύση μου, αυτή είναι η άποψή μου, αυτές είναι οι επιθυμίες μου, λέει ο άνθρωπος. Και μπορεί να προοδεύσει, γιατί αν έχει ισχύ μέσα του, μπορεί να εξουσιάσει μέσα από αυτή την ισχύ του θελήματός του και της σκέψης του τον κόσμο του, τον μικρό ή τον μεγάλο.
Το δεύτερο παράθυρο είναι ο κόσμος. Μέσα από τον κόσμο ο άνθρωπος διευρύνει τους ορίζοντές του, λαμβάνει γνώσεις, ιδέες, κρίνει τους άλλους και γνωρίζει καλύτερα τον εαυτό του, σπουδάζει τη ζωή και μέσα από τις σχέσεις με τους άλλους καταξιώνει τον εαυτό του και ζητά να επικρατήσει είτε ως πρόσωπο είτε ως πρακτική στη ζωή. Και χρησιμοποιεί τους άλλους για τον εαυτό του. Και χρησιμοποιεί τον κόσμο για να εξουσιάσει, δηλαδή να εκμεταλλευτεί τις όποιες ευκαιρίες του δίδονται, για να ικανοποιήσει τις φιλοδοξίες του. Έτσι, με την βοήθεια της επιστήμης, της γνώσης, της εικόνας, της πληροφορίας ο άνθρωπος θεωρεί ότι απέκτησε νόημα για τον παρόντα χρόνο.
Τα δύο αυτά παράθυρα ανοίγουν στον άνθρωπο πολλές προοπτικές, αλλά δεν του δίνουν πληρότητα. Κι αυτό διότι λείπει το τρίτο, που είναι η σχέση του ανθρώπου με το Θεό, ο Οποίος τον δημιούργησε, αλλά και τον αγάπησε και τον αγαπά, που «έτι ημών αμαρτωλών όντων, Χριστός υπέρ ημών απέθανεν», δηλαδή ο Χριστός, παρότι είμαστε αμαρτωλοί, λεκιασμένοι από το κακό, την αμαρτία και τον θάνατο, για μας πέθανε για να μας οδηγήσει στο λουτρό της παλλιγενεσίας και του φωτισμού.
Ο άνθρωπος της εποχής μας και κάθε εποχής, που παραμένει προσηλωμένος στα δύο αυτά παράθυρα, μέσα από τα οποία θέλει να βλέπει το νόημα της ζωής, μπορεί να δει ένα τμήμα της αλήθειας κι αυτό διότι και τα δύο παράθυρα είναι ευλογίες του Θεού στο δημιούργημά του. Αν όμως λείπει το τρίτο παράθυρο, που είναι τελικά ο ίδιος ο Θεός, τα δύο δεν φθάνουν για να φωτίσουν στην πληρότητα τον άνθρωπο, αλλά του δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι το φως σταματά στον παρόντα χρόνο και κόσμο.
Όταν όμως ο άνθρωπος ανοίξει και το τρίτο παράθυρο, διαπιστώνει ότι ο χρόνος και ο κόσμος δεν σταματούν στο θάνατο, ακόμη κι αν αυτός είναι μαρτυρικός, αλλά συνεχίζονται αιωνίως, καθώς μέσα από το τρίτο παράθυρο περνά το φως του Τριαδικού Θεού που ομορφαίνει, νοηματοδοτεί και πληροί τον άνθρωπο πέρα από τον χρόνο, την συγγένεια, ακόμη και την ίδια τη ζωή. Αρκεί ο άνθρωπος να έχει ανοιχτά τα πνευματικά του μάτια και να μην παρασύρεται από την παχύτητα της ζωής, όπως επίσης και από ψευδαίσθηση της πληρότητας που του δίδουν τα άλλα δύο παράθυρα.
Ο πολιτισμός μας σήμερα είναι των δύο παραθύρων. Η Εκκλησία δίνει, με το άνοιγμα του τρίτου, νέο νόημα και στα δύο πρώτα, δηλαδή καθιστά τον εαυτό μας από εγκλωβισμένο στην αλήθεια του νου και του ιδίου θελήματος, άνθρωπο που πορεύεται προς την αγιότητα, δηλαδή άνθρωπο που γεμίζει από εμπιστοσύνη στο Θεό που τον αγαπά και ακολουθεί πορεία κοινωνίας μαζί Του. Παράλληλα, ο κόσμος, το δεύτερο παράθυρο, γίνεται αφορμή δοξολογίας και ευχαριστίας προς τον Θεό, και ταυτόχρονα αφορμή όχι εξουσίας αλλά αγάπης προς τους άλλους. Αυτές οι δύο συνιστώσες αναμορφώνουν τον άνθρωπο, τον καθαρίζουν στο λουτρό που είναι η Εκκλησία και η ζωή της και τον οδηγούν σε πορεία προς την αιωνιότητα.
Και τα τρία παράθυρα, με το νέο περιεχόμενό τους, τα βρίσκουμε ανοιχτά στην Θεία Ευχαριστία και την λειτουργική ζωή της Εκκλησίας μας. Αγιότητα, δοξολογία, πίστη στον αληθινό Θεό δια Χριστού Ιησού και εν Αγίω Πνεύματι είναι μία διαφορετική πρόταση ζωής, που σώζει. Είναι το βίωμα της Αγίας Βαρβάρας και κάθε Αγίου και αποτελεί μοναδική δωρεά, ανάσα σωτηρίας και για τον καθέναν και για την εποχή μας, γιατί καθαρίζει, αλλάζει, αγιάζει και τον εαυτό μας και τον κόσμο μας.
Άμποτε να δούμε, όπως η Αγία Βαρβάρα, και από τα τρία παράθυρα.
