Θεοφάνης Μαλκίδης, Η Πολιτική της Ελλάδας και της Τουρκίας για την Θράκη μετά την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ, διδακτορική διατριβή για το Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, Αθήνα 1999, σελ. 107-112.
Η ΕΣΣΔ επιζητούσε να κερδίσει πλεονεκτήματα από την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα χωρίς η ίδια να έχει κάποια άμεση ανάμιξη Τον Ιανουάριο του 1946 , είχε ζητήσει την αποχώρηση των βρετανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα, ενώ τον Φεβρουάριο είχε αναφερθεί η πρόταση για δημιουργία ενός ανεξάρτητου Θρακικού κράτους. Σε αναφορές της βρετανικής πρεσβείας από την Άγκυρα διατυπωνόταν η υπόθεση ότι πίσω από ένα βουλγαρικό οργανισμό ,που είχε σκοπό την ίδρυση ενός ομοσπονδιακού Θρακικού κράτους, το οποίο θα περιελάμβανε την Ανατολική, Δυτική Θράκη και ένα τμήμα της Βουλγαρίας και θα είχε πρωτεύουσα τη Φιλιππούπολη .κρυβόταν η ΕΣΣΔ (165) Προς αυτήν την κατεύθυνση υπήρξε και ένοπλη δράση με το Θρακικό κομιτάτο το οποίο «ήρχισεν ενταντικήν δράσιν αποσκοπούσαν την εξασφάλισιν της επανόδου εις Βουλγαρίαν τόσο της Δυτικής, όσο και της Ανατολικής Θράκης». (166)
Για το ζήτημα αυτό ενδιαφέρον για δικούς τους λόγους έδειξαν και οι συμμαχικές προς την Ελλάδα δυνάμεις. Μάλιστα η Γαλλία έστειλε τον πρόξενο της Θεσσαλονίκης , στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη , ο οποίος επισκέφθηκε την Αλεξανδρούπολη, την Καβάλα και Θάσο προς «εξακρίβωση των ομοσπονδιακών τάσεων και δυνατοτήτων ως και την συλλογή πληροφοριών περί της βασιμότητος ή μη των βουλγαρικών αξιώσεων επί της Δυτικής Θράκης». (167) Η Τουρκία επίσημα, τάχθηκε με τις ελληνικές διεκδικήσεις , με δηλώσεις ότι «ro φίλο ελληνικό έθνος έχει δίκαιον εις τας απαιτήσεις της , από τη γην έως τον ουρανόν» (168) ,ενώ στο ζήτημα της «Δυτικής Θράκης» ,κράτησε στάση κατήγορου κατά των βουλγαρικών αξιώσεων, αφού υπήρχε και ενδιαφέρον και από αυτήν Συγκεκριμένα «αι προς τη Δυτικήν Θράκην ιταμαί αξιώσεις των Βουλγάρων ευρίσκουν πάντοτε αντιμέτωπον τον Τουρκικόν τύπον». ( 169) Στο στρατιωτικό πεδίο , το μικτό επιτελείο των συμμαχικών δυνάμεων , μετά από υπόμνημα της ελληνικής κυβέρνησης και ζήτηση γνωμοδότησης από το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών για τις ελληνικές διεκδικήσεις, θα επισημάνει κυρίως πως 1) Η Ελλάδα δεν μπορεί να υπερασπίσει τα τωρινά σύνορα της από μια βουλγαρική επίθεση, 2) Οι Ελληνικές δυνάμεις στη δυτική Θράκη, μπορούν να αποκοπούν σε περίπτωση επίθεσης από το Βορρά . Η Ελλάδα εδώ πρότεινε να επεκτείνει τα σύνορα της κατά 36 περίπου μίλια μέσα στο Βουλγαρικό έδαφος .αποσκοπώντας στη δημιουργία μεγαλύτερης ζώνης ασφάλειας.
Ο Φ Δραγούμης, υφυπουργός εξωτερικών και μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στο συνέδριο ειρήνης στο Παρίσι , αναφέρει σχετικά με τις ελληνικές διεκδικήσεις .«με το πρώτο θέμα, το ζήτημα της Θράκης, η Ελλάδα ζητεί στο όνομα της μελλοντικής ασφάλειας και προστασίας της από επανάληψη βουλγαρικής επιθέσεως,στρατηγική διαρρύθμιση των συνόρων της κατά την οροσειρά της Ροδόπης, ώστε να καλυφθούν η Ανατολική Μακεδονία και η Δυτική Θράκη» Η διαρρύθμιση αυτή αφορά ορεινή περιοχή κατά μεγάλο μέρος κατοικημένη «από Μουσουλμάνους που υπάρχει κάθε λόγος να το υποθέτουμε μόνο να χαρούν είναι δυνατό, για την αντικατάστασην της βουλγαρικής με την ελληνικής διοίκησης, ενώ η γραμμή που ζητούμε συμπίπτει περίπου με τα παλιά τουρκοβουλγαρικά σύνορα τα πριν από το 1912».
Ο Φ Δραγούμης προκειμένου να ξαναπάει στο Παρίσι για να παρακολουθήσει τις εργασίες του Συμβουλίου των Τεσσάρων Υπουργών Εξωτερικών των Μεγάλων Συμμάχων θεώρησε καθήκον του να ζητήσει από τη Βουλή να τον εξουσιοδοτήσει:
«όπως εκφράσει την ευγνωμοσύνη μας προς αυτούς για το θερμό ενδιαφέρον και την αδιάπτωτη υποστήριξη των ως προς τα ελληνικά εθνικά δίκαια και λοιπά μεταπολεμικά προβλήματα μας και θα πρέπει να μην ξεχάσουμε να εκφράσουμε ακόμη μια φορά στους παλιούς Φίλους και Συμμάχους μας τους Άγγλους τους Αμερικανούς τους Γάλλους και τους Ρώσους, όλη μας την ευγνωμοσύνη για την τόσο πρόθυμη αναγνώριση του δικαίου μας». (170)
Στο υπόμνημα της ελληνικής κυβέρνησης αναφερόταν. «στη δυτική Θράκη ,δεν μπορεί να γίνει άμυνα, το σύνορο της ευρίσκεται σε απόσταση μόνο 30 χιλιομέτρων από τη θάλασσα και για να εξουδετέρωσα αυτά τα μειονεκτήματα η Ελλάδα, είχε αναγκασθεί να αυξήσει το χρόνο της στρατιωτικής θητείας του καιρού ειρήνης, όλων των στρατευσίμων σε δύο χρόνια. Αν αποφασίσει να εγκαταλείψει ανυπεράσπιστη τη Δυτική Θράκη σε περίπτωση εισβολής από την άλλη μεριά , το σημερινό σύνορο αφήνει μέσα στο βουλγαρικόν έδαφος αριθμό φυσικά ισχυρών αμυντικών θέσεων διαδοχικά κείμενων εις βάθος ολόκληρο οδικό δίχτυ και παραλλήλων και κάθετων προς τη συνοριακή γραμμή δρόμων, που επιτρέπει στους Βούλγαρους να συμπληρώνουν τη στρατηγική συγκέντρωση και τη μεταφορά στρατευμάτων των προς επίθεση οχτώ ολόκληρες ημέρες πριν από τη συμπλήρωση της ελληνικής συγκεντρώσεως. Αυτή η διαφορά χρόνου μοιραία γίνεται αποφασιστική και μπορεί να αποβεί ολέθρια» .
Πρόσθετοι ευνοϊκοί λόγοι για την προώθηση των συνόρων βορειότερα κατά την ελληνική κυβέρνηση αποτέλεσαν τα εξής γεγονότα- «ο πόλεμος ετελείωσεν αλλά δεν έχει επανέλθει το αίσθημα της ασφάλειας στους κατοίκους των επαρχιών τούτων. Είναι οι ευφορότερες της Ελλάδας αλλά οι κάτοικοι των αφού έλαβαν πείρα της φρίκης τριών εισβολών εις διάστημα μιας γενεάς δυσκολεύονται να μένουνε στα χωριά των και αφοσιώνονται στα έργα των. Η περιοχή που ζητείται η περίληψη της εις το ελληνικόν έδαφος κατοικείται από πλειοψηφία μουσουλμάνων (Αγριάνων ή «Πομάκων» ) που προτιμούν να ζήσουν υπό τη φιλελεύθερη ελληνική διοίκηση ,ενώ θα έπρεπε να σημειωθεί εδώ πως η τουρκική μειονότητα που ζει στην Ελληνική Θράκη απολαύει πλήρων συνταγματικών ελευθεριών και απόλυτης ισότητας ενώπιον του νόμου». (171)
Ένα χρόνο αργότερα, υπήρξε προσφυγή Πομάκων βουλευτών από Ελλάδα και Βουλγαρία στον OHE για ένταξη στην Ελλάδα, χωρίς όμως καμία συνέχεια σ’ αυτό το ζήτημα.
Το συνέδριο της ειρήνης συνήλθε στο Παρίσι από τις 29 Ιουλίου έως τις 11 Οκτωβρίου 1946. Στις 14 Αυγούστου ο Βούλγαρος αντιπρόσωπος Georgi Kulisef , -διατύπωσε διεκδικήσεις σε βάρος του ελληνικού τμήματος της Θράκης και πρότεινε να τροποποιηθεί το άρθρο 1 της Συνθήκης Ειρήνης που είχε υπογράψει η Βουλγαρία , έτσι ώστε να αποκαταστήσει τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα στο καθεστώς του 1941, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι η Βουλγαρία χρειαζόταν μια έξοδο στο Αιγαίο. Για το ζήτημα έγιναν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στη Σόφια με συνθήματα «η Δυτική Θράκη είναι αναπόσπαστο τμήμα της Βουλγαρίας», «θέλουμε διέξοδο στο Αιγαίο», ενώ ο πρόεδρος των Θρακικών Οργανώσεων S Spirof , ενημέρωσε 7 Γάλλους ανταποκριτές «επί των Δικαίων της Βουλγαρίας επί της Δυτικής Θράκης». (172) Η Σοβιετική Ένωση υποστήριξε τις διεκδικήσεις της Βουλγαρίας (173) , σχετικά με την έξοδο της στο Αιγαίο ,γιατί ελέγχοντας τη Δυτική Θράκη θα εξασφάλιζε τα νώτα της και θα εμπόδιζε την είσοδο εχθρικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα .
«Τη χρονική στιγμή που διάλεξε η Σοβιετική Ένωση να ανακινήσει το θέμα της Δυτικής Θράκης προτείνοντας στη διάσκεψη ειρήνης να παραχωρηθεί αυτή η περιοχή στη Βουλγαρία» ,έγινε σύμφωνα με τις απόψεις της μίας πλευράς,«αντικείμενο αισχρής εκμετάλλευσης με αποτέλεσμα όλοι οι αντιμοναρχικοί που είχαν γίνει «κομμουνιστές» , τώρα να μετατρέπονται σε «Βούλγαρους». Παράλληλα , όπως αναφέρει ο Φ Δραγούμης αντιπρόσωπος της Ελλάδας στη διάσκεψη ,«ακόμη και τώρα αδιάντροπα μολονότι ανήκουνε στα ηττημένα έθνη εγείρουν αξιώσεις πάνω στην ελληνική Θράκη παρά το γεγονός ότι ουδένας Βούλγαρος ζει εκεί πέρα τώρα». (174)
Στις 24 Αυγούστου υπήρξε επιστολή του Ουκρανού Υπουργού Εξωτερικών D Manuilsky, που
υποστήριζε τη Βουλγαρία στις διεκδικήσεις της στο Συνέδριο ειρήνης του Παρισιού και απευθυνόμενη στο συμβούλιο ασφαλείας του OHE κατηγορούσε την Ελλάδα ότι «αποτελούσε κίνδυνο για την ειρήνη και ασφάλεια στα Βαλκάνια και καταδίωκε με τη βοήθεια των Βρετανών, τις μειονότητες στη Μακεδονίας και τη Θράκη».
Στις 27 Ιουνίου στη δεύτερη συνεδρίαση του συμβουλίου των Υπουργών Εξωτερικών, η Ελλάδα κέρδισε τα Δωδεκάνησα και το επόμενο έτος θα ενσωματωθούν στον κρατικό κορμό, ένα αίτημα που δεν είδε θετικά η Τουρκία με ισχυρισμό την άμεση γειτνίαση τους με αυτήν, παρ’ ότι επίσημα , όπως τονίστηκε παραπάνω, επίσημα συνηγορούσε στο ελληνικό αίτημα.
Στην Ελλάδα προκυρήχθηκε δημοψήφισμα για το Σεπτέμβριο του 1946 για την επιστροφή ή όχι του βασιλιά, ζήτημα για το οποίο υπήρξε έντονη διαμάχη, ενόσω ο εμφύλιος πόλεμος ήταν σε πλήρη εξέλιξη .Η «φίλη χώρα» Τουρκία θα τονίσει τη μεγάλη σημασία του δημοψηφίσματος ενόψει «των μεγάλων κινδύνων που απειλούν το ελληνικό έθνος» (175) ,πως «η Ελλάδα δε θα γίνει ερυθρά» (176), και «το ελληνικό έθνος θα ενέργησα ως πρέπει» .(177)
Την 1η Σεπτεμβρίου 1946 έγινε το δημοψήφισμα για την επιστροφή του έκπτωτου βασιλιά Γεωργίου του Β’ ,όπου ψήφισαν 69 % υπέρ και 31% κατά,φτάνοντας τελικά στην Ελλάδα, ο βασιλιάς στις 27 του ίδιου μήνα Η τουρκική πολιτική ηγεσία πήρε θέση που υποστήριζε την απόφαση του «φίλου ελληνικού έθνους, που πρέπει να ζήσει ελεύθερο ενωμένο και ισχυρό» , τονίζοντας ιδιαίτερα την ενίσχυση της τουρκοελληνικής φιλίας, που τώρα ήταν επιτακτική λόγω των παγκόσμιων εξελίξεων (178) Όπως τονιζόταν «το σημαντικό σημείο δια την Τουρκία δεν είναι το ζήτημα να εκλέξει η Ελλάς αυτό ή εκείνο το πολίτευμα , αλλά ότι έχει εύρει την οδόν μιας ισχυρός και παγίας κυβερνήσεως. Επειδή δε εν τοις Βαλκανίοις ασφάλεια της Τουρκίας, εξαρτάται στενώς από την ασφάλειαν του φίλου και γείτονος έθνους με το πλέον στενόν ενδιαφέρον και με το πλέον ενθουσιασμόν και συγκίνησιν παρακολουθούμε τα λαμβάνοντα χώρα εν Ελλάδι». (179) Ο δημοσιογράφος Ahmet Soukri Esmer σε άρθρο του στην εφημερίδα Ulus (4/9/1946) υπογράμμιζε ότι «η Τουρκία συνδέεται προς την Ελλάδα δια στενών ασισθημάτων φιλίας, ευχόμεθα δε όπως το καθεστώς το οποίον θα προέλθει εκ του δημοψηφίσματος φέρη δια τους φίλους μας Έλληνας, ευτυχίαν» .(180)
Με την επικύρωση του δημοψηφίσματος ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα θα πάρει μεγάλες διαστάσεις και ο αμερικανός πρέσβης Mac Veagh , τηλεγραφούσε στις αρχές Δεκεμβρίου 1946 προς την κυβέρνηση του αναφέροντας ότι «η Σοβιετική Ενωση συζητούσε τον πλήρη έλεγχο της Ελλάδας και για αυτό θα επενέβαινε με όλα τα δυνατά μέσα» Κατά το State Department, η ΕΣΣΔ και οι δορυφόροι της, η Αλβανία η Γιουγκοσλαβία και η Βουλγαρία , επιδίωκαν να φέρουν σε αμηχανία την ελληνική κυβέρνηση να αποκόψουν την Ελληνική Μακεδονία από την Ελλάδα και να προσαρτήσουν στη Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία ,να προσαρτήσουν τη Δυτική Θράκη στη Βουλγαρία για να αποκτήσει η χώρα αυτή και η Σοβιετική Ένωση μια έξοδο στο Αιγαίο δίνοντας της πλεονεκτική θέση στα Στενά από την πλευρά του Αιγαίου Πολλοί όμως υποστηρίζουν, ότι μέσα στο 1946 οι Σοβιετικοί τελικά διέκοψαν τις διεκδικήσεις και τις επιθέσεις τους κατά της βίας στην Ελλάδα , με τον όρο «να κρατήσουν οι Βρετανοί ανάλογη στάση απέναντι στην σταλινική καταπίεση πίσω από το σιδηρούν «παραπέτασμα».
Το συνέδριο ειρήνης του Παρισιού, τελείωσε στις 15 Οκτωβρίου 1946 , δεν απέρριψε τις εθνικές διεκδικήσεις της Ελλάδας, αλλά τις παρέπεμψε στο συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών, ενώ η πιο σημαντική βοήθεια ήταν η αμερικανική υπόσχεση για οικονομική βοήθεια και δήλωση του Jefferson Caffery ότι «οι ΗΠΑ θα υπεράσπιζαν την Ελλάδα σε περίπτωση που δεχόταν επίθεση». Στις 3 Δεκεμβρίου 1946 το συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών αποφάσισε ότι τα βουλγαρικά σύνορα έπρεπε να παραμείνουν στο καθεστώς της 1ης Ιανουαρίου 1941 και ότι η Ελλάδα θα έπαιρνε
από την Ιταλία και Βουλγαρία, 150 εκατ δολλάρια ως αποζημίωση Το συμβούλιο έκλεισε οριστικά το ζήτημα της αναθεώρησης των ελληνοβουλγαρικών συνόρων και της βουλγαρικής απαίτησης για τη Δυτική Θράκη, αφήνοντας ανοικτό το ζήτημα των νοτίων συνόρων της Αλβανίας Αυτό το διάστημα ,και στο πλαίσιο της πολιτικής για το χώρο της Θράκης υπήρξε εισβολή ένοπλων σωμάτων, από τη Βουλγαρία στη Θράκη, που είχε ως αποτέλεσμα αιματηρά επεισόδια περιορισμένης όμως έκτασης.
Το 1947 αποτέλεσε μις σημαντική χρονική περίοδο, τόσο στο επίπεδο της εμφύλιας καταστροφικής σύρραξης ,όσο και στο μέλλον του Ελληνικού κράτους σχετικά με το δυτικό ή όχι προσανατολισμό της ,ενώ τέθηκε ανοιχτά το ζήτημα απώλειας της Θράκης σε περίπτωση εισβολής από το βορρά Το Ελληνικό πρόβλημα θα εξετάζεται από εδώ και πέρα , παράλληλα με την Τουρκία, που για πολλούς η μεταπολεμική της τύχη συνδέθηκε θετικά με την νικήτρια Ελλάδα και την ένταξη της στο NATO . Στις 18 Ιανουαρίου 1947 είχε φτάσει η αμερικανική οικονομική αποστολή στην Ελλάδα με επικεφαλής τον Paul Porter, ανώτερο υπάλληλο του Υπουργείου Εξωτερικών Ο Porter βρήκε τη χώρα σε άθλια κατάσταση .παρουσιάζοντας έλλειμμα 87 εκατομμύρια δολάρια για το οικονομικό έτος , που έληγε στις 31 Μαρτίου 1947 Για το επόμενο οικονομικό έτος η κυβέρνηση υπολόγιζε έξοδα 421 εκατ δολάρια και έσοδα 256 εκατομμύρια δολάρια Στη διάρκεια του ελλαδικού εμφυλίου πολέμου, ένα μεγάλο πρόβλημα ήταν πως θα σταματήσει ο καλπάζων πληθωρισμός, το πρόβλημα ανακούφισης των υποσιτιζόμενων και των αστέγων και τη επαναλειτουργίας της βιομηχανίας. Μετά το τέλος του εμφυλίου την διοίκηση σ’ αυτά αλλά και τα υπόλοιπα ζητήματα ανέλαβαν ουσιαστικά οι οικονομικές αποστολές Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός είναι ,όταν οι Γερμανοί έδωσαν μια υψικάμινο ως μέρος των πολεμικών επανορθώσεων ,ο Paul Porter αρχηγός της αμερικανικής οικονομικής αποστολής χρησιμοποίησε το βέτο του, για μην εγκατασταθούν και λειτουργήσουν στην Ελλάδα Τα μηχανήματα έμειναν στο Αμβούργο και τελικά πουλήθηκαν για λογαριασμό της Ελλάδας ως παλιοσίδερα. Ο πρώην αντιπρόσωπος στον ΟΟΣΑ καθηγητής Ι Νικολαιδης ανέφερε στο περιοδικό «Νέα Οικονομία» πως «η εκβιομηχάνιση συνάντησε άπειρες αντιδράσεις λόγω των συνεπειών που ενδεχομένως θα είχε αυτή στο εξωτερικό εμπόριο των ενδιαφερομένων χωρών και λόγω της οικονομικής αυτάρκειας που θα δημιουργούσε σε λίγα χρόνια στην Ελλάδα. Έτσι εμπορικά, οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα υπαγόρευσαν στις χώρες (που πρόσφεραν οικονομική βοήθεια) μια ανυπόκριτη εχθρότητα προς τα σχέδια για εκβιομηχάνιση της χώρας». (181) Η επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών που αποτελούνταν από Αμερικανούς, Βρετανούς , Γάλλους ,Κινέζους και Κολομβιανούς αντιπροσώπους και είχαν έρθει στην Ελλάδα στις 30 Ιανουαρίου 1947, για να εξετάσουν τις καταγγελίες της κυβέρνησης ,ότι τον εμφύλιο πόλεμο τον ενισχύουν οι βόρειοι γείτονες της Ελλάδας ανέφεραν ότι «αν η Ελλάδα χανόταν όχι μόνο θα χανόταν η Εγγύς Ανατολή αλλά ακόμη και η Ιταλία και η Γαλλία». Ο αμερικανός αντιπρόσωπος Mark Ethridge είπε πιο χαρακτηριστικά ότι η Ελλάδα «ήταν ώριμο φρούτο να πέσει στα χέρια των Σοβιετικών σε λίγες εβδομάδες» , ενώ παράλληλα υπήρχαν σοβιετικές βλέψεις στην Τουρκία που ανησυχούσαν τις ΗΠΑ Στις 5 Ιανουαρίου, ο αμερικανός πρέσβης στη Μόσχα .Walter Bedell Smith, είχε αναφέρει ότι η ΕΣΣΔ καθόριζε την πολιτική της έναντι της Τουρκίας με βάση όχι μόνο στην ασφάλεια της ,αλλά και την ανάγκη να αποκτήσει ανεξάρτητη έξοδο προς τη Μεσόγειο και τις αραβικές χώρες Ο Smith ήταν σίγουρος ότι η Σοβιετική κυβέρνηση , θα απειλούσε την Τουρκία ώσπου να την κατακτήσει και γι’ αυτό η Τουρκία δεν είχε ελπίδες να επιβιώσει ως ανεξάρτητο κράτος , αν δε δινόταν εγγυήσεις για σταθερή και μακροχρόνια βοήθεια από μέρους των ΗΠΑ και της Βρετανίας
Τον επόμενο μήνα που αποτέλεσε και το έναυσμα για την αλλαγή του σκηνικού , από βρετανικό σε αμερικανικό και την εξαγγελία του δόγματος Truman για Ελλάδα και Τουρκία, η κεντρική υπηρεσία πληροφοριών του Αμερικανικού Υπουργείου Αμύνης (Central Inteligence Group) ανέφερε στις 7 Φεβρουαρίου 1947 τα εξής: «η σημερινή δράση των ανταρτών και η κομμουνιστική προπαγάνδα δείχνουν ότι οι σοβιετικοί ελπίζουν στη δημιουργία μιας ανεξάρτητης Μακεδονίας η οποία τελικά θα μπορούσε να αποτελέσει τμήμα της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας και στην προσάρτηση της ελληνικής Θράκης στη Βουλγαρία. Σε τέτοια περίπτωση η ΕΣΣΔ θα αποκτούσε τον έλεγχο στα λιμάνια του Αιγαίου και έτσι θα είχε κυρίαρχη θέση στο Αιγαίο και θα εξασφάλιζε τα Δαρδανέλια. Αν τελικά η Ελλάδα γινόταν κομμουνιστικό κράτος οι Σοβιετικοί θα ήταν ικανοί να παγιώσουν και να επεκτείνουν τα κέρδη τους στο Αιγαίο ελέγχοντας τη Μακεδονία και τη Θράκη, η κυριαρχία τους στα Βαλκάνια θα ήταν πλήρης θα αποκτούσαν μια στρατηγική θέση στη Ανατολική Μεσόγειο και από εκεί θα περικύκλωναν την Τουρκία» .(182)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (σελ. 140-141)
165. Κοντής Βασίλης, Η αγγλοαμερικανική πολιτική και το ελληνικό πρόβλημα: 1945-1949, Θεσσαλονίκη 1984, σελ 156, όπου αναφέρεται σε έγγραφο του Foreign Office με αριθμό 371/58568/2413/Σόφια 1 Φεβρουαρίου 1946,που απέστειλε η Βρετανική Πρεσβεία Σόφιας προς το Υπουργείο Εξωτερικών
166. Γενικό Επιτελείο Στρατού Διεύθυνσις Πληροφοριών Τμήμα II ΑΠ 387885 Απόρρητο Μάιος 1946 AYE 1946 Φάκελος 42 Πολιτική «Βουλγαρία Βουλγαρικός τύπος περί της Δυτικής Θράκης Δηλώσεις Κουλίσεφ»
167. Απόρρητο Εγγραφο Γενικού Κέντρου Αλλοδαπών Μακεδονίας Θράκης προς Υπουργείο Δημόσιας Τάξεως -Διεύθυνση Αλλοδαπών ΑΠ 2/2/1/4 γ Θεσσαλονίκη 15/7/1946 AYE Φάκελος 63 Α’ Πολιτική 1946 «Διάσκεψις Παρισίων Συνθήκη Βουλγαρίας Ζήτημα Δυτικής Θράκης»
168. Esat Kiamil Ertur, Εφημερίδα Son Saat 29/7/1946, AYE 1946 Φάκελος 61 1 Α’ Πολιτική 1946
«Ελληνοτουρκικές σχέσεις»
169. Εγγραφο Γενικού Επιτελείου Στρατού Διεύθυνσις Πληροφοριών Τμήμα Α2 /!! Α Π 391733 Απόρρητο Αθήνα
31/8/1946 και Husein Tzahit Yaltsin Εφημερίδα Haber 11/6/1946 , Hasan Kumtsay Εφημερίδα Son Dakika
23/6/1946 και Abidin Ntaber. Εφημερίδα Cumhurriet 24/6/1946 AYE Φάκελος 42 Πολιτική 1946 «Βουλγαρία Βουλγαρικός τύπος περί της Δυτικής Θράκης Δηλώσεις Κουλίσεφ»
170. Δραγούμης Φίλιππος, Τα ελληνικά δίκαια στη διάσκεψη της ειρήνης, Θεσσαλονίκη 1949, σελ 26
171. Δραγούμης Φίλιππος ο π σελ 45
172. Έγγραφο Γενικού Επιτελείου Στρατού Διεύθυνσις Α2 -Τμήμα Α2 /Il ΑΠ 395607 -20/5/46 AYE 1945-1946 Φάκελος 32 Πολιτική «Γενικά περί Βαλκανικής Τουρκικός τύπος στρατιωτικές πληροφορίες»
173. Εγγραφο Ελληνικής Πρεσβείας, Παρίσι 14/8/1946 Α Π 669 «Περί προβολής αξίωσης επί Δυτικής Θράκης» AYE Φάκελος 63 Α’ Πολιτική 1946 «Διάσκεψις Παρισίων Συνθήκη Βουλγαρίας Ζήτημα Δυτικής Θράκης».
174. Παπανδρέου Ανδρέας, Η Δημοκρατία στο απόσπασμα, Αθήνα 1974 σελ 93
175. Εφημερίδα Cumhurriet 27/8/1946 Εφημερίδα Son Postasi 27/8/1946 AYE 1945-1946 Φάκελος 7 «Εσωτερική κατάσταση Δημοψήφισμα Τουρκικός Τύπος
176. Tzexti Sahin Girai Εφημερίδα Bairam 30/8/1946 AYE 1945-1946 Φάκελος 7 «Εσωτερική κατάσταση Δημοψήφισμα Τουρκικός Τύπος»
177 Εφημερίδα Son Saat 30/8/1946 AYE 1945-1946 Φάκελος 7 «Εσωτερική κατάσταση Δημοψήφισμα Τουρκικός Τύπος»
178 Εφημερίδα Tasvir 5/9/1946 Εφημερίδα Yeni Turkiye 2/10/1946 Εφημερίδα Son Telegraf 29/9/1946
Εφημερίδα Son Saat 30/9/1946 AYE 1945-1946 Φάκελος 7 «Εσωτερική κατάσταση Δημοψήφισμα Τουρκικός Τύπος»
179. Ahmet Sadak Εφημερίδα Aksam 4/9/1946 AYE 1945-1946 Φάκελος 7 «Εσωτερική κατάσταση
Δημοψήφισμα Τουρκικός Τύπος»
180. Ahmet Soukri Esmer Εφημερίδα Ulus 4/9/1946 AYE 1945-1946 Φάκελλος 7 «Εσωτερική κατάσταση Δημοψήφισμα Τουρκικός Τύπος»
181. Περιοδικό Νέα Οικονομία τεύχος 12 , Ιούνιος 1956 σελ 23-34
182. Κοντής Βασίλης ο π σελ 237
