Ίων Δραγούμης: Ανατολικό κράτος ή Ένωση της Φυλής;

Γράφει ο Φρίξος Αλεξάνδρου

Ο Ίων Δραγούμης, εν έτει 2018, 100 σχεδόν χρόνια μετά την δολοφονία του, παραμένει μια μυστηριακή και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, με τις πρωτοπόρες ιδέες του και τους –πάντα επίκαιρους και διαχρονικούς- στοχασμούς του. Αποτελεί αναμφίβολο γεγονός, ότι ασκούσε πάντα μια σημαντική επιρροή στον Ελληνικό Εθνικισμό, με τους συναγωνιστές να γοητεύονται από πολλές απόψεις του και να τον καθιστούν ως μια από τις κυριότερες μορφές της ιδεολογίας μας.

Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε ότι εξελίσσεται ένα κρεσέντο συκοφαντιών και ανελέητου πολέμου προς το πρόσωπο του, το οποίο, όλως παραδόξως, δεν προέρχεται από τα αντίθετα ιδεολογικά ρεύματα, αλλά από τον ούτω καλούμενο «εθνικοσοσιαλιστικό» χώρο. Υπό κανονικές συνθήκες, δεν θα έπρεπε καν να ασχοληθούμε με τις γελοιωδέστατες λοιδορίες και την βίαιη παραχάραξη της ιστορικής αλήθειας που επιχειρούν μερικοί, αλλά θα πρέπει εν τέλει, να μπει ο κάθε κατεργάρης στον πάγκο του, γιατί το κακό έχει παραγίνει.

Πολλές οι «κατηγορίες» που διατυπώθηκαν κατά καιρούς εναντίον του Ίωνος από γνωστούς-άγνωστους, αλλά επιλέγω να σκιαγραφήσω τις απόψεις του σε ένα θέμα γύρω από το οποίο δημιουργήθηκε έντονη παραφιλολογία, το «Ανατολικό Κράτος».

Μια σύντομη ματιά στο διαδίκτυο από κάποιον που δεν έχει μελετήσει ενδελεχώς τις πεποιθήσεις του Δραγούμη και δεν έχει διαβάσει κάποιο σύγγραμμά του που να πραγματεύεται το συγκεκριμένο θέμα, θα τον πείσει ότι ο Ίων ήταν οπαδός της θεωρίας του «Ανατολικού Κράτους», δηλαδή της ιδέας που υποστηρίζει ότι αντί να επιδιωχθεί η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πρέπει να επιτευχθεί η σύμπραξη όλων των χριστιανικών κρατών εντός της και να ασκηθούν μορφές πολιτικής πίεσης στην Υψηλή Πύλη για «Ισοπολιτεία», δηλαδή για ισότητα όλων των πολιτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και όχι υπεροχής των Τούρκων, όπως συνέβαινε τότε.

Για τους υποστηρικτές αυτής της θεωρίας, η εξασφάλιση της ισότητας των Ελλήνων με τους Τούρκους θα ήταν ένα πρώτο βήμα, που σιγά σιγά θα οδηγούσε στην εκ των έσω άλωση της Αυτοκρατορίας και την μεταφορά της εξουσίας από τους Τούρκους στους Έλληνες, καθιστώντας τους ουσιαστικά κληρονόμους μιας τεράστιας πολυεθνικής αυτοκρατορίας, της οποίας θα ήταν κυρίαρχοι. Ασφαλώς, το ιδανικό αυτό αποδείχτηκε μια φούσκα, καθώς με την άνθιση του κινήματος των Νεοτούρκων, που τύγχανε διεθνούς υποστήριξης και δη στην Ευρώπη, και είχε σκοπό την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την αντικατάστασή της από ένα ισχυρό εθνικά ομοιογενές υπερ-κράτος, άρχισαν οι μαζικές εθνοκαθάρσεις με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Από το διαδίκτυο, που στις μέρες μας αποτελεί μια βόμβα παραπληροφόρησης για όποιον δεν ξέρει να το αξιοποιήσει σωστά, ενημερώνεται κάποιος, κατά κύριο λόγο, ότι ο Δραγούμης ήταν οπαδός αυτού του απατηλού οράματος, και μάλιστα, ακόμη και στην αγγλική έκδοση της Wikipedia, στις ιδέες του αναφέρονται τα εξής: pacifism under a Pax Hellenica on the Middle East και Hellenoturkism. Δηλώνω ευθαρσώς ότι πρόκειται περί ψευδών πληροφοριών, που κάποιοι ενέσπειραν επιτηδευμένα, και θα καταρρίψουμε αυτόν τον μύθο παρακάτω.

Η πηγή, λοιπόν, από την οποία αντλούνται οι πιο πάνω εικασίες, είναι το βιβλίο του Ίωνος Δραγούμη «Όσοι Ζωντανοί». Σε μεγάλο μέρος του βιβλίου, γίνεται πράγματι, αναφορά στο ιδανικό του «Ανατολικού Κράτους», αλλά εκεί που η αμφιβολία ξεδιαλύνεται και ο συγγραφέας παίρνει μια ξεκάθαρη στάση για το θέμα, είναι το κεφάλαιο «ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ» και «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ».

Παρατηρούμε, στο πρώτο κεφάλαιο που μνημονεύουμε, μια υποβόσκουσα ειρωνεία για το όραμα που έγινε έμμονη ιδέα στον φίλο του (πιθανότατα αναφέρεται στον Αθανάσιο Σουλιώτη), επισημαίνοντας κάποια περιστατικά που υποδηλώνουν ότι οι συνθήκες δεν είναι τόσο ρόδινες για μια ειρηνική επικράτηση, σε μεταγενέστερο στάδιο, των Ελλήνων έναντι των Τούρκων και ότι δύσκολα θα αλλάξει αυτό, και χαρακτηρίζοντας την ίδια την ιδέα του «Ανατολικού κράτους», ουτοπική, μπερδεμένη και αόριστη. Προβλέπει δε, ότι οι Αρμένιοι, επειδή είναι οι πιο ήσυχοι από τους υπόδουλους των Τούρκων λαούς, θα είναι οι πρώτοι που θα γευτούν την τουρκική θηριωδία, όπως και έγινε.

Στο δεύτερο κεφάλαιο που αναφέρουμε, καταγράφει τα τρία ιδανικά που κυριαρχούν στην Ελληνική κοινωνία και έχουν στόχο την εθνική αποκατάσταση του Ελληνισμού:

α) Η τελειοποίηση του μικρού Ελληνικού κρατιδίου και η απάλειψη όλων των εσωτερικών του προβλημάτων,
β) η σύσταση Ανατολικής Αυτοκρατορίας με συγκυβερνήτες τους Έλληνες και
γ) η Ένωση της Φυλής σε ένα Μεγάλο, εθνικά ομοιογενές Κράτος, που θα χωρούσε μέσα τον ευρύτερο Ελληνισμό.

Στο μεταξύ, υπογραμμίζει ρητά πως το δικό του ιδεώδες είναι η «Πολιτική Ένωση της Φυλής». Άρα καθίσταται ξεκάθαρο, ότι δεν ευνοούσε το ιδανικό που ενστερνιζόταν ο φίλος του.

H ουσία των γραφομένων του Δραγούμη, στο τέλος, είναι ότι, παρότι αδυναμία του είναι η Ένωση της Φυλής, δεν θα τον πείραζε καθόλου, αν εν τέλει πραγματοποιούταν η Ανατολική Αυτοκρατορία. Και αυτό γιατί, απώτερος σκοπός του, ήταν η διαρκής πρόοδος του Ελληνισμού μέχρι να ανυψωθεί, να μεγαλουργήσει και να συγκεντρωθεί ολόκληρος, ενιαίος και αδιάσπαστος κάτω από ένα ισχυρό κράτος που θα το ορίζουν οι Ρωμιοί.

Δεν τον ενδιέφερε με ποιο τρόπο θα γινόταν αυτό, αλλά απεχθανόταν να βλέπει τους Έλληνες να βουλιάζουν στην ραθυμία, την καλοπέραση και τον εφησυχασμό, ήθελε να τους βλέπει να ενεργοποιούνται, να δρουν, να παλεύουν για την προκοπή του Έθνους, να έχουν τα αντανακλαστικά τους σε εγρήγορση. Ένιωθε μια απέραντη σιχασιά για την ψοφιοσύνη και μια διαρκή επιθυμία για ζωντάνια, σκοπός του ήταν να βάλει τους Έλληνες στα αίματα και με αυτό τον τρόπο να τους εγείρει, να τους αφυπνίσει, να τους ωθήσει στο γιγάντωμα και στην κυριαρχία του Ελληνισμού.

Το νόημα συνοψίζεται ακριβώς εδώ: Την θεωρία αυτή ο Ίων Δραγούμης δεν την ασπάστηκε παρά ελάχιστο χρονικό διάστημα και πριν την έκρηξη του νεοτουρκικού κινήματος, και δεν ήταν αιθεροβάμων. Γνώριζε, ότι η «Ανατολική Αυτοκρατορία» ήταν μάλλον αδύνατη, και εξέφρασε τις ανησυχίες του ουκ ολίγες φορές. Αυτό δεν τον εμποδίζει από το να παραδεχτεί, ότι είναι ένα καλοδεχούμενο σενάριο, εάν ποτέ πραγματοποιηθεί, κάτι που απέχει παρασάγγας από την εκδοχή που δίνουν οι διάφοροι στημένοι και συκοφάντες του, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι υιοθέτησε το ουτοπικό αυτό ιδεώδες σθεναρά και μέχρι τέλους, ψευδόμενοι ασυστόλως.

ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΡΑΤΟΣ

, , , ,

2 thoughts on “Ίων Δραγούμης: Ανατολικό κράτος ή Ένωση της Φυλής;

  1. Πόθεν το συμπέρασμά σας αγαπητέ κύριε ότι ο Δραγούμης διαφωνούσε με τον Αθανάσιο Σουλιώτη -Νικολαΐδη στο όραμα του “Ανατολισμού”; Αυτή ήταν μια σύλληψη που προϋπόθετε ισότητα μεταξύ των κοινοτήτων στην Οθωμανική επικράτεια που αρχικά διακήρυξαν αλλά δεν τήρησαν οι Νεότουρκοι με την Επανάστασή τους. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι έριξαν την ταφόπλακα στη ιδέα. Δεν επρόκειτο για ιδέα αφελληνισμού αλλά ιδέα συνύπαρξης και συνεργασίας των εθνοτήτων όπου ο “δυνατότερος” (οικονομικά, πολιτισμικά) θα υπερίσχυε στο μέλλον. Την ακολούθησε πιστά και με πάθος από το 1908-1913. Ύστερα , όλα είχαν αλλάξει. Ανήκε πια στη ιστορία. Δεν θα κομματιάζουμε τώρα τον Δραγούμη. Είναι πια καιρός να μάθουμε να τρώμε και τα ξινά και τα γλυκά του κήπου του.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *