Ο Δανιήλ Μοσχοπολίτης (1754 – 1825) υπήρξε γνωστός Βλάχος λόγιος από την Μοσχόπολη, μαθητής του Θεόδωρου Καβαλιώτη, καθηγητή και διευθυντή της Νέας Ακαδημίας Μοσχοπόλεως. Ο Δανιήλ υπήρξε ιδιαίτερα γνωστός ως λόγιος και καθηγητής της Νέας Ακαδημίας, του περίφημου εκπαιδευτικού ιδρύματος που λειτουργούσε στην Μοσχόπολη τον 18ο αιώνα. Ήταν επίσης ο πρώτος που συνέγραψε τετράγλωσσο λεξικό (ελληνικό, βουλγαρικό, βλάχικο και αλβανικό) το 1794. Το έργο αυτό αποσκοπούσε στον εξελληνισμό μη ελληνόφωνων πληθυσμών των Βαλκανίων. (πηγή)
Στην έμμετρη εισαγωγή του λεξικού του, ο Δανιήλ Μοσχοπολίτης απαριθμεί τα πνευματικά, αλλά και κοινωνικά και οικονομικά οφέλη που θα έχουν οι Βαλκάνιοι χριστιανοί, αν ανταλλάξουν τις γλώσσες τους χάριν της δημώδους ελληνικής (ρωμαίικα). Αποτελεί σημαντικό τεκμήριο για την αντίληψη ότι η συμμετοχή στο γένος των Ρωμαίων δεν ήταν μόνο θέμα της κοινής ορθόδοξης πίστης των διαφόρων λαών της χερσονήσου του Αίμου, αλλά απαιτούσε και μία ελληνική παιδεία, δίχως την οποία οι υπόλοιποι ήσαν “βάρβαροι”.
ΣΤΙΧΟΙ ΑΠΛΟΙ ΚΑΤΑ ΑΛΦΑΒΗΤΟΝ ΑΝΕΠΙΓΡΑΦΟΙ
Αλβανοί, Βλάχοι, Βούλγαροι, Αλλόγλωσσοι χαρήτε
κ’ ετοιμασθήτε όλοι σας, Ρωμαίοι να γενήτε.
Βαρβαρικήν αφήνοντες γλώσσα, φωνή και ήθη
όπού στους απογόνους σας να φαίνωνται σαν μύθοι.
Γένη σας να τιμήσετε, ομού και τας πατρίδας
τας Αλβανοβουλγαρικάς κάμνοντες Ελληνίδας.
Δεν είναι πλέον δύσκολον, να μάθετε Ρωμαίκα,
και να μη βαρβαρίζετε με λέξεις πέντε δέκα.
Έχετε εις τα χέρια σας, συχνά και μελετάτε,
το νεοτύπωτον αυτό βιβλίον όπου πάτε.
Ζητήματα να εύρετε όσα επιθυμείτε
την γλώσσαν την ρωμαϊκήν καλά να γυμνασθήτε
Ήτον αναγκαιότατον να εκδοθή εις τύπον
τα γένη σας να τιμηθούν με τούτο καθώς είπον.
Θερμώς λοιπόν προσέχετε εις την ανάγνωσίν του
μη ακριβολογούμενοι για την απόκτησίν του.
Ιδέας ν’ αποκτήσητε πραγμάτων διαφόρων,
τον νουν σας καταστήνοντες γόνιμον καρποφόρον.
Κλέος να προξενησετε όλοι στον εαυτόν σας
εν μέσω των λοιπών εθνών, και των ομογενών σας
Λαοί οι πριν αλλόγλωσσοι, αλλ’ ευσεβείς τα θεία,
Ρωμαίων αποκτήσετε γλώσσαν και ομιλίαν.
Μεγάλως ωφελούμενοι εις το επάγγελμά σας
κ’ εις όλα τα εμπορικά επιχειρήματά σας.
Νέοι Βουλγάρων χαίρετε, Αλβανιτών και Βλάχων
Διάκονοι, Πρεσβύτεροι μεθ΄ Ιερομονάχων.
Ξυπνήσατε απ’ τον βαθύν ύπνοντης αμαθείας
Ρωμαίκια γλώσσα μάθευε, Μητέρα της σοφίας.
Ο μοισιόδαξ Δανιήλ έντιμος Οικονόμος
την βίβλον εξεπόνησεν, ων Ιερεύς οννόμως.
Πελαγωνείας δ’ ο καλός ποιμήν και ιεράρχης
τύποις αυτήν εξέδωκεν, ως θείος ποιμενάρχης.
Ρωμαίκια γλώσσα θέλοντας τους πάντας να διδάξη
και τα βουλγαραλβανικά ήθη να μεταλλάξη.
Στολίζοντας τους τόπους σας, και συνιστών Σχολεία,
και με Ρωμαίκα γράμματα γυμνάζων τα παιδία.
Τούτον λοιπόν τον ζηλωτήν καλόν Αρχιερέα
Νεκτάριον τον Βιθυνόν μ’ ευγνωμοσύνης χρέα,
Υμείς π’ απολαμβάνετε διηνεκώς τα δώρα,
πρέπει ναυχαριστήσετε προθύμως πάση ώρα
Φυλάττοντες υποταγήν εις τα προστάγματά του
και σέβας και ευλάβειαν εις τα εντάλματά του.
Χάριτας να γνωρίζετε εις την ποιμαντορίαν
που σας ηξίωσ’ ο Θεός, την όντως σεβασμίαν.
Ψυχών την σωτηρίαν σας, θέοθεν εξαιτούντες,
και τα ευάρεστα αυτού, τω νεύματι, ποιούντες.
Ωφέλειαν βιωτικήν να εύρητε μεγάλην
και αγαθά αιώνια εις την ζωήν την άλλην.
