Αριστείδης Παπαδάκης – John Meyendorff, Η Χριστιανική Ανατολή και η άνοδος του Παπισμού: Η Εκκλησία από το 1071 ως το 1453, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2003, σελ. 116-118.
Αντίθετα με ότι θα περίμενε κανείς, η ανασφάλεια και η αστάθεια που δοκίμασε η ορθόδοξη ανατολική χριστιανοσύνη κατά τη μακρόχρονη αυτή περίοδο του Μεσαίωνα βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με την εσωτερική σταθερότητα που βίωσε η χριστιανική Δύση την ίδια εποχή. Φυσικά, σε πολλά μέρη της Ευρώπης πολύ πριν από τη δεκαετία του 1050 η παλινόρθωση της τάξης είχε ήδη δρομολογηθεί, όπως είπαμε νωρίτερα. Η μακρά περίοδος σταθερότητας που ακολούθησε οφείλεται, χωρίς αμφιβολία, στην απουσία εξωτερικού κινδύνου. Υπό ευρεία έννοια, η δυτική στρατιωτική υπεροχή και ο δυναμισμός μετά τον 10ο αιώνα ήταν, σε πολύ μεγάλο βαθμό, καρπός της ασυλίας από εχθρικές επιθέσεις.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτή η ζηλευτή απαλλαγή από ξένες εισβολές υπήρξε ο λόγος που η δυτικοευρωπαϊκή κοινωνία γνώρισε πιο σταθερή κοινωνική και πολιτισμική εξέλιξη μέχρι σήμερα. Όπως επισημαίνει ένας από τους σπουδαιότερους μεσαιωνολόγους αυτού του αιώνα, «δεν είναι σίγουρα παράλογο να σκεφτεί κανείς ότι η καταπληκτική αυτή ασυλία, προνόμιο που μοιραστήκαμε μόνο εμείς και οι Ιάπωνες, ήταν ένας από τους θεμελιώδεις παράγοντες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, στη βαθύτερη ουσία του, στην ακριβή έννοια της λέξης».[1]
Η διαφορά με την ανατολική χριστιανοσύνη, η οποία μόνο αποδιάρθρωση γνώρισε την περίοδο αυτή, είναι εκπληκτική. Οι εξωτερικές επιθέσεις επρόκειτο να μεταβάλουν, επανειλημμένα και συχνά σε βάθος, τη γεωγραφία του ορθόδοξου κόσμου κατά την περίοδο που καλύπτει αυτό το βιβλίο. Καθώς μαρτυρεί πειστικά η μοίρα πνευματικών κέντρων όπως το Κίεβο και η Κωνσταντινούπολη, το ίδιο θα μπορούσε να πει κανείς για τον ασιατικό χριστιανισμό και τη μοίρα του την ίδια εποχή. Απλούστατα, σε σύγκριση με τη Δύση η ιστορική εξέλιξη της Ανατολής ήταν πολύ διαφορετική. Οι Άραβες, οι Μογγόλοι, οι Σελτζούκοι και οι Οθωμανοί επιδρομείς σπάνια αρκούνταν σε απλή και πρόσκαιρη εισβολή στη χριστιανική Ανατολή. Είναι γνωστό ότι οι συγκεκριμένοι εισβολείς, το ίδιο συχνά, προτιμούσαν να εγκαθίστανται μόνιμα στα εδάφη της.
Είναι λυπηρό το γεγονός ότι ακόμη και οι σταυροφορίες αποδείχθηκαν καταστροφικές. Οι στρατηγικές τους επιπτώσεις αφορούσαν μακροπρόθεσμα περισσότερο το βυζαντινό κράτος παρά τους Τούρκους ή τους Άραβες∙ σπάνια, πάντως, αποτέλεσαν σοβαρή στρατιωτική απειλή για το Ισλάμ και τα εδάφη του αυτά καθεαυτά. Φυσικά, στο τέλος αυτή η γενική αποδιάρθρωση που γνώρισε η Ανατολή (Σε αντίθεση με την ενότητα που απολάμβανε η Δύση) ανέκοψε επίσης την πορεία της φυσικής εξέλιξης της ανατολικής Εκκλησίας.[2] Η καταστροφή που μακροπρόθεσμα προκλήθηκε από τις κατά περίόδους εισβολές ήταν σημαντικός λόγος για την μακραίωνη απομόνωση της ορθόδοξης χριστιανοσύνης από την Ευρώπη.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
[1] M. Bloch, Feudal Society, Σικάγο 1970, σελ. 65.
[2] J. Meyendorff, The Orthodox Church, Λονδίνο 1962, σελ. 103.
