Cognosco Προτάσεις : ΕΛΛΗΝ ΡΩΜΗΟΣ ΓΡΑΙΚΟΣ. Συλλογικοί προσδιορισμοί και ταυτότητες (Συλλογικός Τόμος)

ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ, με αφετηρία τη μεγάλη σύνθεση του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου για την ενιαία και συνεχή ελληνική εθνική ιστορία και την τριμερή διάκρισή της (αρχαιότητα-Βυζάντιο-νεότεροι χρόνοι), τέθηκαν μια σειρά από ζητήματα, όπως η γένεση του ελληνικού έθνους και η ιστορική διαδρομή του, η ελληνική ταυτότητα στη χρονική εξέλιξη και η συνυφασμένη με αυτήν εννοιολόγηση των όρων που αποτελούν τον πυρήνα του παρόντος τόμου. Τα τελευταία χρόνια και πάλι στην Ελλάδα παρατηρείται ζωηρός αναστοχασμός σε ζητήματα ταυτοτήτων, ειδικότερα στη σύνδεσή τους με την έννοια της ελληνικότητας. Η πρόσφατη ιστορική έρευνα εμπλούτισε τις γνώσεις μας, εκλέπτυνε την ιστορική μας ματιά, συνέβαλε σε νέες κριτικές προσεγγίσεις, διευρύνοντας τον προβληματισμό αναφορικά με τις ιστορικές διαδρομές εννοιών και συλλογικών προσδιορισμών. Στην πραγματικότητα το θέμα δεν απασχόλησε μόνο την ακαδημαϊκή ιστοριογραφία, αλλά και τη δημόσια ιστορία, με δεδομένη την ιδιαίτερη σημασία που το ιστορικό παρελθόν έχει στη νεότερη Ελλάδα ως βιωματική σχέση, ως ερευνητικό ζήτημα αλλά και ως νομιμοποιητικός παράγοντας τρεχουσών πολιτικών στοχεύσεων. Το αποτέλεσμα ήταν ένας διάλογος που, συχνά αφορμώμενος από επικαιρικές καταστάσεις, χαρακτηρίστηκε ενίοτε από οξύτητα, στα όρια της πολεμικής.
Στις σελίδες του παρόντος τόμου φιλοξενούνται μελέτες επιστημόνων διαφορετικών σχολών, απόψεων και γενεών, από πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού· μελέτες που καλύπτουν ευρείες θεματικές στη μακρά διάρκεια και αφορούν σε παραδείγματα από διαφορετικές ιστορικές εμπειρίες και κοινωνικοπολιτικά περιβάλλοντα: τον αρχαίο και τον βυζαντινό κόσμο, την περίοδο της λατινοκρατίας και της οθωμανικής κυριαρχίας, τον χώρο της ελληνικής διασποράς, τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης και της συγκρότησης του ελληνικού κράτους έως τον πρώιμο 20ό αιώνα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΟΛΓΑ ΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-HERING
Έλλην, Γραικός, Ρωμηός: από το πολυεθνικό στο εθνικό
ΑΡΧΑΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Προσδιορισμοί και ταυτότητες στον κόσμο της αρχαιότητας
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΠΑΝΙΑΣ
Μηχανισμοί εθνογένεσης κατά την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου: η περίπτωση των Υπαχαιών στην Κιλικία
ΠΑΝΟΣ ΒΑΛΑΒΑΝΗΣ
Οι αρχαίοι Έλληνες και η πανελλήνια συνείδηση στα μεγάλα Ιερά
ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΟΥΡΑΖΕΛΗΣ
Έλληνες και βάρβαροι. Κρίση και μετάπλαση της έννοιας της ελληνικότητας στα χρόνια του Αλεξάνδρου και την ελληνιστική εποχή
ΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ
Πολυγλωσσία, προσδιορισμοί και ταυτότητες στον βυζαντινό κόσμο
JOHANNES KODER
‘Ρωμαϊστί. Παρατηρήσεις για τη γλωσσική romanitas των Βυζαντινών
ΘΕΟΔΩΡΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
Τα ονόματα Ρωμαίος, Έλλην, Γραικός κατά τους μέσους βυζαντινούς χρόνους
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΡΥΣΟΣ
Γραικοί και Ρωμαίοι στην αναμέτρηση Ανατολής και Δύσης τον 9ο αιώνα
ΣΟΦΙΑ ΜΕΡΓΙΑΛΗ-ΣΑΧΑ
Συλλογικές και εξατομικευμένες ταυτότητες βυζαντινών διανοουμένων στον απόηχο της δύσκολης επικαιρότητας του 14ου αιώνα
Ο λόγος των ελίτ, ο λόγος των εξουσιών
ΤΟΝΙΑ ΚΙΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ
Ρωμαίοι και Έλληνες στο δεσποτάτο του Μορέως
ΑΓΓΕΛ ΝΙΚΟΛΑΟΥ-ΚΟΝΝΑΡΗ Όλος ο τόπος ήτον γεμάτος “Ρωμαίοι: αυτό-/ετεροπροσδιορισμοί και ταυτότητα/-ες στην Κύπρο κατά τη λατινική κυριαρχία (1191-1571)
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΠΑΠΑΔΙΑ-ΛΑΛΑ
Οι Greci στον ελληνοβενετικό κόσμο (13ος-18ος αι.). Ο λόγος των πολλαπλών εξουσιών
ΦΩΚΙΩΝ Π. ΚΟΤΖΑΓΕΩΡΓΗΣ
Αναζητώντας τους Έλληνες μέσα σε οθωμανικές διοικητικές πηγές (15ος-17ος αι.)
Το Παρόν διαβάζει το Παρελθόν: Ο κόσμος των αυτοκρατοριών
ANTHONY KALDELLIS
Η εθνογένεση των Ρωμαίων της Ανατολής: Πώς είδαν οι Βυζαντινοί τον εκρωμαϊσμό στην αρχαιότητα
ΠΑΡΙΣ ΓΟΥΝΑΡΙΔΗΣ
Η “ακατάλυτη συνέχεια του ελληνισμού” με τη ματιά ενός Βυζαντινού, του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ευσταθίου (ή/και ενός βυζαντινολόγου)
ΜΑΡΙΝΟΣ ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ
Εικόνες των αρχαίων Ελλήνων στις οθωμανικές γραμματειακές πηγές πριν από τον 19ο αιώνα
– Προσδιορισμοί και ταυτότητες: Μαρτυρίες και προσλήψεις
ΕΛΕΝΗ ΑΓΓΕΛΟΜΑΤΗ-ΤΣΟΥΓΚΑΡΑΚΗ
Εμείς οι Έλληνες αφού εχάσαμε το βασίλειο, εχάσαμεν όλα. Πώς αυτοπροσδιορίζονταν οι υπό ξένη κυριαρχία Έλληνες: η μαρτυρία των κειμένων
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ
Αυτοκρατορικοί και εθνικοί ορισμοί του ελληνικού χώρου στη γεωγραφία του ουμανισμού (15ος-17ος αι.)
ΗΛΙΑΣ ΚΟΛΟΒΟΣ
Ονομάτων επίσκεψις του Εβλιά Τσελεμπή
ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΧΑΣΙΩΤΗΣ
Αναζητώντας εσωτερικές και εξωτερικές μαρτυρίες για τον εθνικό προσδιορισμό των Ελλήνων κατά την πρώιμη Τουρκοκρατία
– Από τον θρησκευτικό στον εθνικό λόγο
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΛΛΗΣ
Οι αναστήσαντές με, το ορθόδοξο γένος των ‘Ρωμαίων. Δηλώσεις της ταυτότητας σε επιγραφές της μεταβυζαντινής περιόδου
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΕΔΟΠΟΥΛΟΣ
Χριστιανός, μουσουλμάνος, Έλλην, Τούρκος: Ταυτότητα και διαμεσολάβηση στη Διάλεξιν του Παναγιωτάκη Νικούσιου με τον Vani Efendi
ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΕΛΕΠΟΣ
Μετεμορφώθη γαρ και έγινεν ο Ελληνισμός Χριστιανισμός. Έλληνες, Ελληνικόν γένος και Ελληνισμός στον θρησκευτικό λόγο κατά τις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης (τέλη 18ου αι. έως 1821)
– Ο ευρύς χώρος της διασποράς και ο κόσμος των Βαλκανίων
FRANCESCO SCALORA
Ζητήματα ταυτότητας και προβλήματα ερμηνείας του όρου
Graecus/Greco στα καταστατικά ίδρυσης (Capitoli di Fondazione) των ελληνο-αλβανικών κοινοτήτων της Σικελίας
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Βαλκάνιοι Γραικομάνοι: Από το γραικικόν γένος στα έθνη
ΙΚΑΡΟΣ ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΣ
Η αντίληψη του συλλογικού εαυτού στον κόσμο των παροίκων. Ζήτημα λέξεων;
ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΥΜΠΕΡΑΤΟΣ
Ρωμηοί, Έλληνες και Γκαγκαούζοι στη Βουλγαρία του 19ου αιώνα: ανασημασιοδότηση, ταξινόμηση, αυτο-κατανόηση
LIDIA COTOVANU
Οι πολλαπλές αναπαραστάσεις των Ρωμαίων/Γραικών στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες: η μαρτυρία του Ματθαίου Μυρέων (αρχές 17ου αιώνα) […]
Ο ΜΑΚΡΟΣ 19ος ΑΙΩΝΑΣ
Προσδιορισμοί και ταυτότητες: Τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης – Το εθνικό πλαίσιο
Ο Παρόν διαβάζει το Παρελθόν: Το εθνικό πλαίσιο

Επιστημονική επιμέλεια: Όλγα Κατσιαρδή-Hering, Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Κατερίνα Νικολάου, Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Επιμέλεια κειμένου: Νίκος Θεοδωρόπουλος

Λεπτομέρειες