Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Ο Μινωικός Πολιτισμός αναπτύχθηκε στην Κρήτη κατά την περίοδο 2.800- 1.000 π.Χ. Η ονομασία «Μινωικός» προέρχεται από το Μίνωα. Ήταν ο Μίνωας ένας συγκεκριμένος ηγεμόνας ή “Μίνωας” ήταν ο τίτλος του ηγεμόνα του ανακτόρου της Κνωσού; Μάλλον το δεύτερο ισχύει. Η Κνωσός είναι το σπουδαιότερο ανάκτορο της Μινωικής Κρήτης. Εκτός από το ανάκτορο της Κνωσού, υπάρχουν ακόμη στην Κρήτη τα ανάκτορα της Φαιστού, των Μαλίων και της Κάτω Ζάκρου. Κάθε ανάκτορο ήταν η έδρα ενός ηγεμόνα. Οι ηγεμόνες ήταν για την επικράτειά τους αρχιστράτηγοι, αρχιερείς, ανώτατοι δικαστές και ρυθμιστές της αγροτικής και της βιοτεχνικής παραγωγής καθώς και του εμπορίου. Φαίνεται ότι ο Μίνωας – ο ηγεμόνας της Κνωσού – ήταν ο ισχυρότερος από τους ηγεμόνες της Κρήτης. Σύμφωνα με τους ιστορικούς ο Μίνωας καταπολέμησε την πειρατεία στο Αιγαίο και δημιούργησε μία τεράστια θαλασσοκρατορία υποχρεώνοντας πολλές περιοχές να πληρώνουν φόρο υποτέλειας στην Κρήτη.
Η γραφή του μινωικού πολιτισμού ονομάζεται γραμμική Α. Δεν έχουμε καταφέρει ακόμη να την αποκρυπτογραφήσουμε. Το σημαντικότερο γραπτό μνημείου του μινωικού πολιτισμού είναι ο «Δίσκος της Φαιστού», ο οποίος χρονολογείται στο 1.600 π.Χ.
Η κυριότερη θεότητα της μινωικής Κρήτης ήταν η «Θεά της Γονιμότητας». Η λατρεία της θεάς αυτής σχετίζεται με την αγάπη των ανθρώπων για τη φύση, τον κύκλο των εποχών και την αναπαραγωγική διαδικασία. Παρουσιάζεται σε ειδώλια γυμνόστηθη κρατώντας ψηλά σε κάθε χέρι από ένα φίδι, γι’ αυτό ονομάζεται και «Θεά των Όφεων».
Τα πρώτα μεγάλα ανάκτορα χτίζονται σε όλα τα κέντρα του μινωικού πολιτισμού – την Κνωσό, τη Φαιστό, τα Μάλια και την Κάτω Ζάκρο- το 1.900 π.Χ. Χτίστηκαν δηλαδή σχεδόν μία χιλιετία μετά τη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών του μινωικού πολιτισμού. Τα ανάκτορα αυτά καταστράφηκαν το 1.700 π.Χ. όλα συγχρόνως, ίσως από κάποιο μεγάλο σεισμό. Αμέσως μετά την καταστροφή τους οικοδομούνται νέα, ακόμη λαμπρότερα στις ίδιες θέσεις.
Τα ανάκτορα της Κρήτης είναι όλα κτισμένα κατά τον ίδιο τρόπο. Αποτελούνται από ένα πολύπλοκο πολυώροφο σύστημα διαδρόμων και δωματίων το οποίο αναπτύσσεται γύρω από μια μεγάλη ορθογώνια κεντρική αυλή. Στα ανάκτορα εκτός από τα πολυτελή βασιλικά διαμερίσματα και τους εντυπωσιακούς χώρους υποδοχής, υπήρχαν εργαστήρια, αποθήκες και ιερά. Ακόμη, εκεί στεγάζονταν και οι διοικητικές υπηρεσίες. Τα ανάκτορα είχαν εξαιρετικό υδρευτικό και αποχετευτικό σύστημα που θα μπορούσε να λειτουργήσει ακόμη και σήμερα! Χαρακτηριστική και ανεξήγητη είναι η απουσία τειχών από όλα τα ανάκτορα. Δε φοβόνταν ο Μίνωας και οι άλλοι ηγεμόνες τυχόν εχθρικές επιδρομές; Ίσως το πανίσχυρο ναυτικό της Κρήτης αποτελούσε εγγύηση ότι κανείς εχθρός δε θα τολμούσε να επιτεθεί στο νησί.
Από τα αρχαιολογικά ευρήματα διαπιστώνεται η δεύτερη καταστροφή όλων των ανακτόρων της Κρήτης περίπου το 1.450 π.Χ. Τα ανάκτορα παραδίδονται στις φλόγες. Τί προκάλεσε αυτή την καταστροφή; Δε μπορούμε να πούμε με σιγουριά. Οι αρχαιολόγοι έχουν διατυπώσει τέσσερις θεωρίες:
1) H σύγκρουση μεταξύ των ηγεμόνων της Κρήτης. 2) Κοινωνικές συγκρούσεις: Η αμφισβήτηση των ηγεμόνων από τους υπηκόους τους. 3) Η σύγκρουση των κέντρων της μινωικής Κρήτης με τα κέντρα της μυκηναϊκής ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι ηγεμόνες των μυκηναϊκών κέντρων της ηπειρωτικής Ελλάδας συμμάχησαν και έκαναν εκστρατεία εναντίον των μινωικών κέντρων της Κρήτης. Η σύγκρουση της μινωικής Κρήτης με τη μυκηναϊκή ηπειρωτική Ελλάδα έχει χαρακτηριστεί ως μια σύγκρουση μίας κοινωνίας μητριαρχικής, της μινωικής, με μία κοινωνία πατριαρχική, τη μυκηναϊκή. Κάποιοι ερευνητές πιστεύουν ότι η μινωική Κρήτη ήταν μητριαρχική λόγω της εξέχουσας θέσης της Θεάς της γονιμότητας στη μινωική θρησκεία. 4) Μία μεγάλη φυσική καταστροφή, όπως ένας σεισμός. Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι η πτώση του συστήματος των ηγεμόνων στην Κρήτη συνδέεται με την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Σήμερα γνωρίζουμε ότι αυτό δεν ισχύει, επειδή η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης έγινε 150 χρόνια πριν την οριστική κατάρρευση των ανακτόρων. Η έκρηξη αυτή ήταν τόσο φοβερή που προκάλεσε τη βύθιση ενός μεγάλου μέρους της Σαντορίνης. Από την έκρηξη προκλήθηκε σεισμός στην Κρήτη και τεράστια παλιρροιακά κύματα έπληξαν το νησί (τσουνάμι). Εκτεταμένες καταστροφές από την έκρηξη διαπιστώνονται σε ολόκληρη την Κρήτη. Η οριστική κατάρρευση των ανακτόρων στην Κρήτη δεν προκλήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, όμως δεν αποκλείεται να προκλήθηκε από μία άλλη φυσική καταστροφή, όπως ένα φοβερό σεισμό. Μάλιστα είναι πιθανό να εξεστράτευσαν οι ηγεμόνες των μυκηναϊκών κέντρων της ηπειρωτικής Ελλάδας εναντίον της Κρήτης εκμεταλλευόμενοι τη δύσκολη θέση στην οποία βρέθηκαν οι ηγεμόνες Κρήτης μετά από ένα σεισμό.
ΤΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΗΣ ΚΝΩΣΟΥ Υπολογίζεται ότι το ανάκτορο της Κνωσού είχε 1.300 με 1.500 δωμάτια. Σε κάποια σημεία έφτανε τους πέντε ορόφους. Το ανάκτορο της Κνωσού είναι μεν χτισμένο σε ύψωμα, αλλά βρίσκεται σε σημείο που δε φαίνεται από πουθενά από τη θάλασσα, προκειμένου να μην είναι ευάλωτο σε εχθρικές επιδρομές. Πρώτος διενήργησε ανασκαφές στην Κνωσό ο Μίνως Καλοκαιρινός το 1878. Τις ανασκαφές συνέχισε ο Sir Arthur Evans.
Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΘΗΣΕΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΥ Γύρω στο 1.450 π.Χ. η Αθήνα ήταν βασίλειο, όπως όλα τα άλλα βασίλεια της εποχής. Στο λόφο της Ακρόπολης στη θέση του Παρθενώνα υπήρχε ένα ανάκτορο, όπου κατοικούσε ο βασιλιάς ο Αιγαίας με την οικογένειά του. Η Αθήνα εκείνη την εποχή εκτός από φόρο κανονικό, ήταν υποχρεωμένη να πληρώνει και φόρο αίματος στη θαλασσοκράτειρα Κρήτη. Κάθε εννιά χρόνια επτά νέοι και επτά νέες κληρώνονταν και στέλνονταν στην Κρήτη προκειμένου να δοθούν ως τροφή στο Μινώταυρο, ένα φοβερό τέρας που είχε κεφάλι και ουρά ταύρου και κορμί άντρα και κατοικούσε στο Λαβύρινθο. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ο Λαβύρινθος ταυτίζεται με τις αποθήκες που βρίσκονταν στο υπόγειο του ανακτόρου. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο σύστημα διαδρόμων και δωματίων.
Ο Θησέας, ο γιος του Αιγαία, προσφέρθηκε να συμπεριληφθεί στην ομάδα των νέων που θα πήγαιναν στην Κρήτη και κατάφερε να σκοτώσει το Μινώταυρο, απαλλάσσοντας την Αθήνα από την τυραννία του Μίνωα. Ο Θησέας κατάφερε να εντοπίσει και να σκοτώσει το Μινώταυρο. Πώς όμως βρήκε την έξοδο από το Λαβύρινθο; Η Αριάδνη, η κόρη του Μίνωα, που είχε ερωτευτεί το Θησέα, του έδωσε ένα κουβάρι νήμα. Τον συμβούλεψε να δέσει την άκρη του νήματος στην είσοδο και να το ξετυλίγει καθώς προχωρούσε στους διαδρόμους του Λαβυρίνθου. Έτσι, ο Θησέας ακολουθώντας την πορεία του νήματος μπόρεσε να βρει την έξοδο.
Όταν ο Θησέας έφυγε από την Κρήτη, για να επιστρέψει στην Αθήνα, πήρε μαζί του την Αριάδνη. Ήταν δυο ερωτευμένοι νέοι. Ο Θησέας όμως κατά το ταξείδι της επιστροφής εγκατέλειψε την Αριάδνη στη Νάξο, ένα νησί του Αιγαίου. Την εγκατέλειψε, επειδή σκεφτόταν μία άλλη κοπέλα με την οποία ήταν ερωτευμένος στην Αθήνα. Ο Διόνυσος, ο θεός του κρασιού και του θεάτρου, βρήκε την Αριάδνη στη Νάξο, την ερωτεύτηκε και την παντρεύτηκε.
Το πλοίο που είχε μεταφέρει το Θησέα και τους άλλους νέους στην Κρήτη είχε μαύρα πανιά λόγω του τραγικού προορισμού τους. Ο βασιλιάς Αιγαίας είχε ζητήσει από το γιο του, εάν κατάφερνε να σκοτώσει το Μινώταυρο και να επιστρέψει ζωντανός από την Κρήτη, να αλλάξει τα μαύρα πανιά του πλοίου με λευκά. Ο Θησέας το ξέχασε. Ο πατέρας του, αντικρίζοντας τα μαύρα πανιά, αυτοκτόνησε πέφτοντας στη θάλασσα από ένα γκρεμό στο Σούνιο, όπου καθόταν όλη μέρα κοιτάζοντας προς τον ορίζοντα και ελπίζοντας να επιστρέψει ο γιος του ζωντανός. Η θάλασσα στην οποία έπεσε ο Αιγαίας ονομάστηκε Αιγαίο Πέλαγος.
Image Gallery
Η αίθουσα του θρόνου
Η αίθουσα του θρόνου: Τμήμα από την τοιχογραφία με τους γρύπες
Οι γρύπες είναι μυθικά όντα με κεφάλι αετού, σώμα λιονταριού και ουρά φιδιού. Στη μορφή του γρύπα συνυπάρχει συμβολικά ο ουράνιος, ο γήινος και ο υποχθόνιος κόσμος. Οι γρύπες απεικονίζονται συνήθως με φτερά αετού, όχι όμως και σε αυτή την τοιχογραφία. Υπάρχει εδώ ο εξής συμβολισμός: Οι γρύπες δε χρειάζονται τα φτερά, γιατί δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν ποτέ το Μίνωα.
Η στοά με την τοιχογραφία του ταύρου
Η αίθουσα με την τοιχογραφία των δελφινιών
Η τοιχογραφία με τα δελφίνια που βρίσκεται στην αίθουσα αυτή μας έχει οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι εδώ η βασίλισσα έκανε το μπάνιο της.
Η τοιχογραφία της πομπής
Τελετουργικό αγγείο σε σχήμα κεφαλής ταύρου
Ο ταύρος είναι σύμβολο της γονιμότητας στη μινωική θρησκεία. Κατά τη διάρκεια των θρησκευτικών τελετών οι προσφορές προς τη «Θεά της Γονιμότητας» σε κρασί και λάδι διαπερνούσαν το σώμα του τελετουργικού αυτού αγγείου από το λαιμό και μέσα από την οπή που υπήρχε στο ρύγχος του ταύρου κατέληγαν στο έδαφος.
Η «Θεά των Όφεων». Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
Η «Θεά των Όφεων» είναι η κυριότερη θεότητα της μινωικής θρησκείας. Ονομάζεται και «Θεά της Γονιμότητας».
Διπλοί πέλεκες. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου
Ο διπλός πέλεκυς είναι θρησκευτικό σύμβολο και σύμβολο της εξουσίας του Μίνωα, του βασιλιά του ανακτόρου της Κνωσού.
Ο «δίσκος της Φαιστού». Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
Ο «δίσκος της Φαιστού» φέρει τα σύμβολα της μινωικής γραφής σε σπειροειδή διάταξη. Η μινωική γραφή ονομάζεται Γραμμική Α.
