René Guénon: Προς την αποσύνθεση

Προδημοσίευση 3ου τεύχους ResPublica

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι σε ό,τι απαρτίζει το σύνολο του μοντέρνου πολιτισμού, και ανεξάρτητα από την οπτική γωνία υπό την οποία εξετάζουμε τα πράγματα, όλα δίνουν πλέον την εντύπωση του τεχνητού, του αφύσικου και του πλαστού. Όλοι όσοι ασκούν σήμερα κριτική σε αυτόν τον πολιτισμό είναι κυριευμένοι από την ίδια εντύπωση, άσχετα αν δεν υποψιάζονται τι ακριβώς κρύβεται πίσω από όλα αυτά τα φαινόμενα. Αρκεί όμως λίγη λογική σκέψη για να καταλάβουμε ότι, αν όντως όλα έχουν γίνει τεχνητά, τότε και η γενική νοοτροπία που αντιστοιχεί σε αυτή την κατάσταση των πραγμάτων πρέπει να είναι κι αυτή “κατασκευασμένη” και όχι αυθόρμητη. Φτάνει να κάνουμε αυτή την απλή παραδοχή για να δούμε να πολλαπλασιάζονται παντού γύρω μας οι ενδείξεις κάθε είδους που επιβεβαιώνουν αυτόν τον ισχυρισμό. Παρόλα αυτά, οφείλουμε να έχουμε υπ’ όψη μας ότι είναι πολύ δύσκολο να απαλλαγούμε εντελώς από τη δράση υποβολής που ασκεί σε όλους μας ο μοντέρνος κόσμος, δράση στην οποία χρωστά την διαιώνισή του και εξ αιτίας της οποίας ακόμα και οι προσπάθειες των πιο φανατικών αντιμοντέρνων είναι καταδικασμένες να πέφτουν στο κενό. Η νεωτερική αντιπαραδοσιακή δράση έπρεπε λοιπόν να στραφεί εναντίον της γενικής νοοτροπίας, αλλά πριν απ’ αυτό να επιχειρήσει να καταστρέψει τους παραδοσιακούς θεσμούς της Δύσης, και είναι εκεί ακριβώς που επικέντρωσε καταρχάς τη δράση της, περιμένοντας να εξαπλωθεί κατόπιν σε όλο τον κόσμο. Αυτή η διαδικασία δεν μπορούσε βέβαια να ολοκληρωθεί με τη μία, αν και σίγουρα προκαλεί εντύπωση η ταχύτητα με την οποία οι δυτικοί λησμόνησαν όλα αυτά που τους συνέδεαν με έναν παραδοσιακό πολιτισμό. Αν όμως αναλογιστούμε την απόλυτη έλλειψη κατανόησης που επέδειξε ο 17ος και ο 18ος αιώνας για τον Μεσαίωνα, τότε είναι μάλλον εύκολο να καταλάβουμε ότι μια τέτοια απότομη αλλαγή δεν μπορούσε να είναι φυσική και αυθόρμητη.

Σε κάθε περίπτωση, το πρώτο στάδιο αυτής της μεταλλαγής ήταν ο υποβιβασμός και ο περιορισμός του υποκειμένου στα αυστηρά όρια της υλικής του υπόστασης και αυτό ακριβώς ήταν το έργο του ορθολογισμού, ο οποίος αρνήθηκε στον άνθρωπο κάθε διανοητική ικανότητα υπερβατικού χαρακτήρα. Ο ορθολογισμός ξεκίνησε βέβαια τη δράση του πολύ πριν αποκτήσει αυτό το όνομα, όταν ακόμα ήταν γνωστός με την πιο φιλοσοφική του μορφή, τον ουμανισμό. Ο αναγεννησιακός “ουμανισμός” δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ο πρόδρομος του καθαρόαιμου ορθολογισμού, γιατί η λέξη ουμανισμός σημαίνει ακριβώς την απαίτηση να υποβιβαστούν τα πάντα σε μια καθαρά ανθρώπινη διάσταση και να αποκλειστεί έτσι κάθε υπερ-ατομικό στοιχείο. Κατόπιν έπρεπε να στραφεί η προσοχή του ατόμου αποκλειστικά στο πεδίο των εξωτερικών και αισθητών πραγμάτων, με σκοπό να παγιδευτεί ο άνθρωπος σ’ ένα καθαρά σωματικό και υλικό πεδίο. Αυτό είναι το σημείο εκκίνησης κάθε μοντέρνας επιστήμης, η οποία, πιέζοντας συνεχώς προς την ίδια κατεύθυνση, θα καθιστά στο μέλλον αυτόν τον περιορισμό όλο και πιο αισθητό. Το περιεχόμενο των επιστημονικών και φιλοσοφικών θεωριών ακολούθησε μια παρόμοια σταδιακή εξέλιξη, ακολουθώντας έναν μηχανισμό που προετοίμασε το έδαφος για την επέλαση του υλισμού, ο οποίος με τη σειρά του έκλεισε ανεπανόρθωτα τον νοητικό ορίζοντα του ανθρώπου μέσα στα όρια του σωματικού πεδίου και όρισε αυτό το πεδίο ως το μόνο “πραγματικό”.