Ο δρ θεολογίας Λέων Μπράνγκ (Γερμανός και πρώην ρωμαιοκαθολικός) αναλύει την επιβολή των ρωμαιοκαθολικών-προτεσταντικών προτύπων πάνω στην Ορθόδοξη Εκκλησία μετά την Ελληνική επανάσταση, και πως κληρικοί όπως ο Θεόκλητος Φαρμακίδης ενστερνίστηκαν την πολιτική των Βαυαρών.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Ένας έπαινος του Θεοκλήτου Φαρμακίδη
Μία κριτική στον Θεόκλητο Φαρμακίδη (π. Γεώργιος Μεταλληνός)
Στη διπλωματική του διατριβή το 2001,ο επίκουρος καθηγητής Ιστορίας κύριος Γεώργιος
Τόμπρος ανέφερε τα επόμενα:
Η σύγχυση που προκλήθηκε από τις εχθροπραξίες σήμαινε ότι την πρωτοβουλία
έπρεπε να την αναλάβει η τοπική ηγεσία. Προφανώς οι επίσκοποι της
επαναστατημένης Ελλάδας δεν επρόκειτο πλέον να στείλουν χρηματικά ποσά στο
Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, ούτε υποψηφίους για τις εκεί εκκλησιαστικές
σχολές. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος, ύστερα από τον μαρτυρικό του θάνατο, θεωρείτο
εθνομάρτυρας.Ο αφορισμός που είχε κάνει στην επανάσταση και στους
επαναστάτες είχε εξαλειφθεί με το θάνατο του. Δεν απολάμβανε όμως την ίδια
στάση ο πατριάρχης Ευγένιος και οι άλλοι που τον διαδέχτηκαν στον πατριαρχικό
θώκο, σ’ όλη τη διάρκεια της επανάστασης. Οι επίσκοποι αναφέρονταν στο Πατριαρχείο
σαν να ήταν κενό από πατριάρχη. Στο σπουδαίο ζήτημα της αναφοράς τού ονόματος του
Πατριάρχη κατά τη διάρκεια της λειτουργίας, ο τύπος άλλαξε και αντί «υπέρ του Πατριάρχη»
έγινε «υπέρ των ορθοδόξων ιεραρχών», το όνομα του Πατριάρχη λοιπόν επιμελώς παραλειπόταν”.
“Ο Κυβερνήτης έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για τις σχέσεις της ελληνικής εκκλησιαστικής ιεραρχίας με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
Γνώριζε καλά τους κινδύνους που συνεπαγόταν η διακυβέρνηση της Εκκλησίας από
έναν διορισμένο του σουλτάνου. Πίστευε όμως πως δεν είχε έρθει η ώρα για να
επανατοποθετηθούν οι σχέσεις μεταξύ του Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της
ανεξάρτητης Ελλάδας . Είχε μάλιστα την ευκαιρία να δείξει τα αισθήματα του όταν,
το Μάιο του 1828, έφθασε από το Πατριαρχείο μια αντιπροσωπεία για να συζητήσει
μαζί του τις εκκλησιαστικές σχέσεις μεταξύ των επαναστατημένων περιοχών και της Κωνσταντινούπολης 82. Την αντιπροσωπεία την οποία είχε στείλει ο Πατριάρχης
Αγαθάγγελος Α’ με διαταγή του σουλτάνου, την αποτελούσαν τέσσερα μέλη, οι
μητροπολίτες Νικαίας, Χαλκηδόνος, Λαρίσης και Ιωαννίνων. Ο Κυβερνήτης τους
αρνήθηκε την άδεια να μπουν στην πόλη, επειδή καθ’ όλη τη διαδρομή μιλούσαν
στα πλήθη που συναντούσαν, παροτρύνοντας τους να εγκαταλείψουν τον αγώνα .
Με τη συνοδεία αστυνομίας κατευθύνθηκαν προς το Ναύπλιο, όπου η υποδοχή που
τους έγινε ήταν ψυχρή αλλά ευγενική. Ο Καποδίστριας αποφάσισε να τους
συναντήσει προσωπικά στην έδρα του στον Πόρο.
Στις 22 Μαΐου άρχισαν οι συνομιλίες κατά τη διάρκεια των οποίων δόθηκε στον
Κυβερνήτη ένα αντίγραφο της πατριαρχικής επιστολής που το περιεχόμενο της είχε
ήδη δημοσιευθεί και ήταν γνωστό στην ελληνική κυβέρνηση. Οι ιεράρχες δεν είχαν
τίποτε άλλο να προτείνουν εκτός από αυτά που ήδη ήταν γραμμένα στην επιστολή.
Το αποτέλεσμα ήταν η συνάντηση να καταλήξει σε αδιέξοδο, γιατί ο Καποδίστριας
αρνείτο να δεχτεί την αναβίωση μιας κατάστασης όπου οι Έλληνες έπρεπε να είναι
υπήκοοι του σουλτάνου
Είναι αλήθεια ότι η Εκκλησία την περίοδο του Καποδίστρια είχε αρχίσει να
κάνει κινήσεις για το χωρισμό της από την Κωνσταντινούπολη. Η παράλειψη του
ονόματος του Πατριάρχη κατά τη διάρκεια της λειτουργίας δείχνει ακριβώς τη
διάρρηξη των δεσμών με την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης. Ο Καποδίστριας
σίγουρα αναγνώριζε έναν χωρισμό μεταξύ των δύο Εκκλησιών, όταν αρνήθηκε να
ικανοποιήσει τα αιτήματα της αποστολής που είχε στείλει το Πατριαρχείο το 1828.”
Όλα αυτά που λέει ο κύριος Μπραγκ παραπέμποντας στον αείμνηστο Πατέρα Γεώργιο
Μεταλληνό είναι σωστά,όπως το πάθος του Αδαμάντιου Κοραή με τους Δυτικούς και η
υποτίμηση των Ρώσων που τα ασπαζόταν και ο πατήρ Θεόκλητος Φαρμακίδης.Επίσης και
γιά την έννοια του nation,η οποία είναι αντίθετη με την ορθόδοξη Εκκλησία και τους κανόνες της.Σωστή είναι επίσης η κριτική που γίνεται γιά τη λεηλασία και την καταστροφή πολλών μοναστηριών τα οποία έσβησαν κυριολεκτικά από το χάρτη.Επίσης έχουν δίκιο γιά τη σύνθεση της επιτροπής,η οποία απαρτιζόταν κυρίως από λαϊκά,προσκείμενα στην κυβέρνηση,μέλη.
Όμως και ο π. Μεταλληνός και ο κύριος Μπραγκ μιλούν με τον αέρα της χρονικής απόστασης από τα γεγονότα.Αυτή η χρονική απόσταση τους δίνει την ευκαιρία να σκεφτούν,να συγκρίνουν τα νέα στοιχεία που έχουν επέλθει στο δίκαιο,τη θεολογία,τη φιλοσοφία και την πολιτική όλα αυτά τα 185 έτη και να αποφασίσουν ελεύθερα και αζόριστα,καταλήγοντας σε συμπεράσματα που προσεγγίζουν την αλήθεια,είναι όμως κατά κύριο λόγο συναισθηματικά.
Η αλήθεια είναι ότι ο π.Θεόκλητος Φαρμακίδης είχε επηρεαστεί από τις προτεσταντικές ιδέες,όπως πολλοί λαϊκοί και κληρικοί από τότε μέχρι και σήμερα,είχε σπουδάσει έξω,αλλά όλ’ αυτά ενισχύθηκαν με την άκαιρη και άγαρμπη επέμβαση του πατριάρχη Αγαθάγγελου Α’επί Καποδίστρια στα εσωτερικά της χώρας που αναφέρεται πιό πάνω. Αν πραγματικά ο Θεόκλητος Φαρμακίδης έψαχνε μία ευκαιρία να επιβάλει τις αμφισβητούμενες θέσεις του,ειδικά εκείνες γιά το Πατριαρχείο της Μόσχας,αυτή ήταν η κατάλληλη και μάλιστα νωπή στη μνήμη και των κληρικών και των λαϊκών.Τα υπόλοιπα είναι πιά ιστορία.