Από την Ροδιακή
Ο Δημήτριος ο Πολιορκητής ήταν ο πρώτος που ήρθε να καταλάβει τη Ρόδο το 305-304 π.Χ και ο πρώτος που αποσύρθηκε, νικημένος από τη σθεναρή αντίσταση των Ροδίων ύστερα από ένα χρόνο που διήρκεσε η πολιορκία.
Γνωρίζουμε πολλά περισσότερα για την πολιορκία της Ρόδου το 1480 από τους Τούρκους και το 1522 από τον ίδιο το Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή που κατέλαβε τελικά το νησί έχοντας υποστεί μεγάλες απώλειες. Τη Ρόδο πολιόρκησαν επίσης οι Άραβες, σε μια λιγότερο γνωστή πολιορκία για την οποία έχουμε καταθέσει στο παρελθόν τα ιστορικά στοιχεία.
Η πολιορκία του Δημητρίου, αυτού του καλού στρατηγού και εμφανίσιμου άντρα, σύμφωνα με τις περιγραφές, θα μας απασχολήσει σήμερα με στοιχεία που κατέγραψε ο Ρόδιος ιστορικός Ζήνωνας και αντλήθηκαν από το βιβλίο του Χριστόδουλου Παπαχριστοδούλου «Ιστορία της Ρόδου».
Ένα χρόνο μετά η πολιορκία του Δημητρίου έληξε αισίως για το νησί, κι αυτό οφείλετο στα ισχυρά τείχη του και στην απαράμιλλη ανδρεία και τόλμη των τέκνων του!
Ο Δημήτριος, ύστερα από τη νίκη του στη ναυμαχία της Σαλαμίνας της Κύπρου ενάντια στον Πτολεμαίο, θέλει να καταλάβη τη Ρόδο για να έχει ελευθερία κινήσεων στον πόλεμο της Αιγύπτου. Την πολιορκία περιγράφει με λεπτομέρεια ο Διόδωρος, ο Σικελιώτης στην ιστορία του, έχοντας πηγή, όπως φαίνεται, το Ρόδιο ιστορικό Ζήνωνα, κι αυτόν θα ακολουθήσουμε σαν κύρια βάση.
Η Ρόδος, ονομαστή στο ναυτικό, πολιτευόταν άριστα, κι όλοι οι δυνάστες, κι οι βασιλιάδες ήθελαν τη φιλία της. Κοίταζε το συμφέρον της, διατηρούσε φιλία και δεν έπαιρνε μέρος στις διαφορές τους. Όλοι την τιμούσαν με βασιλικές δωρεές, πολλά χρόνια βρισκόταν σε ειρήνη και πήρε μεγάλη ανάπτυξη. Ως μεγάλη δύναμη που ήταν μόνη ανέλαβε τον πόλεμο για την πειρατεία, καθάρισε τη θάλασσα, κι ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος την είχε τιμήσει. Ο Αντίγονος, προκειμένου να καταλάβει την Κύπρο, που τη διεκδικούσε κι ο Πτολεμαίος, ζήτησε τη συμμαχία της Ρόδου για να δώσει πλοία στο Δημήτριο. Οι Ροδίτες δεν του έδωσαν, έγιναν πολλά και ο Αντίγονος απάντησε με απότομο τρόπο, έστειλε το Δημήτριο με στρατό, πλοία και πολιορκητικές μηχανές.
Η προετοιμασία για τις μάχες
Ο Δημήτριος, ετοίμασε επίθεση με 200 μεγάλα πλοία, 170 φορτηγά και 40.000 στρατό με ιππικό. Πίσω ακολουθούσαν οι σύμμαχοί του πειρατές. Είχε βέλη διάφορα και όλα τα χρήσιμα για πολιορκία. Η Ρόδος άλλωστε ήταν πολλά χρόνια ελεύθερη, κι όλοι περίμεναν να πάρουν λάφυρα. Με τον τρόπο που ήταν παραταγμένα τα πλοία η θάλασσα από τη Ρόδο έως τη Μικρασία φαινόταν γεμάτη και προκαλούσε φόβο και κατάπληξη στους πολίτες.
Οι στρατιώτες στη Ρόδο μοιράστηκαν στα τείχη, οι γέροι κι οι γυναίκες έβλεπαν με αγωνία, γιατί τα σπίτια ήταν αμφιθεατρικά γύρω από τα λιμάνια και τη θάλασσα. Ο Δημήτριος, έβγαλε το στρατό κι στρατοπέδευσε σε απόσταση που να μη φθάνουν τα βέλη, κι έστειλε τους πειρατές, κι εκείνους που ακολουθούσαν, να εκπορθήσουν το νησί ορμώντας από ξηρά κι από θάλασσα. Έκοψε τα δέντρα, χάλασε τις επαύλεις, κι οχύρωσε το στρατόπεδο με τριπλό χαράκωμα και τριπλούς μεγάλους πασσάλους. Σε λίγες μέρες έκανε λιμάνι με πρόχωμα ανάμεσα στην πόλη και στο μέρος που αποβιβάστηκε, αρκετό για τα πλοία του.
Οι προσπάθειες για συνθηκολόγηση
Γεννιέται το ερώτημα σε ποιο μέρος βγήκε ο Δημήτριος με το στρατό του και πού έκανε το λιμάνι του. Όσοι ασχολήθηκαν με την πολιορκία αυτή της Ρόδου πιστεύουν ότι βγήκε στο Νιοχώρι, κι εκεί έκανε το λιμάνι του στο σημείο που ήταν η λίμνη μέχρι και πριν από εξήντα χρόνια ακόμα, πίσω από το σημερινό ξενοδοχείο Grand Hotel. Οι ανασκαφές όμως και η τοπογραφική μελέτη της αρχαίας Ρόδου που έγιναν από την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου μέχρι σήμερα, αποκλείουν αυτή την εκδοχή. Η παραλία της Ιαλυσού, δηλαδή ο σημερινός κόλπος των Τριαντών είναι το πιο εύκολο σημείο για απόβαση καθώς και η νότια παραλία πέρα από το νεκροταφείο έως τ΄ Αφάντου. Επομένως απ΄ αυτά τα σημεία θα βγήκε ο στρατός του Δημητρίου, και στρατοπέδευσε λίγο έξω από τα τείχη σε αγροτική περιφέρεια, γι αυτό χάλασε επαύλεις, έκοψε δέντρα, κι οχύρωσε το στρατόπεδό του. Άλλωστε στα σημεία αυτά έκαναν απόβαση και οι Τούρκοι του Μεσίχ πασά στα 1480 και του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή στα 1522. Κι η Ιταλική κατάληψη του 1912 έγινε από τα σημεία αυτά, από τις παραλίες Τριάντα, Αφάντου και Μαλώνας.
Οι Ροδίτες, με απεσταλμένους παρακαλούσαν να μην καταστρέψει ο Δημήτριος την πόλη, έπειτα ειδοποίησαν τον Πτολεμαίο, το Λυσίμαχο και τον Κάσανδρο, κάλεσαν τους ξένους να πολεμήσουν μαζί τους, αν ήθελαν, τους δε άχρηστους τους έδιωξαν για να μην τους τρέφουν, άλλωστε ήταν και ύποπτοι. Έκαναν αρίθμηση των μάχιμων και βρέθηκαν 6.000 Ροδίτες και 1.000 ξένοι και πάροικοι. Εψήφισαν, όσοι δούλοι επιδείξουν ανδρεία θα ελευθερώνονται, κι όσοι σκοτωθούν στον πόλεμο θα θάβονται με δημόσια δαπάνη. Οι γονείς και τα παιδιά τους θα έχουν χορηγία της πολιτείας, τα κορίτσια τους θα προικίζονται και τα αγόρια όταν φτάνουν σε νόμιμη ηλικία να τα στεφανώνουν στην εορτή των Διονυσίων. Με αυτό τον τρόπο έδωσαν θάρρος σε όλους, ώστε οι μεν εύποροι έδιναν χρήματα για τον αγώνα, κι οι τεχνίτες πρόσφεραν την τέχνη τους για την κατασκευή όπλων. ΄Αλλοι έκαναν καταπέλτες, άλλοι πετροβόλους και διάφορα μηχανήματα, άλλοι επιδιόρθωναν τα αδύνατα μέρη του τείχους.
Ο Δημήτριος έδειξε μεγάλη προσοχή στην οχύρωση του λιμανιού, αλλά το ίδιο έκαναν και οι Ροδίτες για την άμυνα και την επίθεσή τους. Ο Διόδωρος, μιλάει για δύο λιμάνια της Ρόδου: τον «λιμένα», δηλαδή το μεγάλο λιμάνι, το σημερινό εμπορικό και τον «μικρό λιμένα» του Μανδρακίου. Είναι γνωστό ότι η Ρόδος είχε πέντε λιμάνια, για τα οποία μιλούν αρχαίοι και νεώτεροι συγγραφείς.
Ξεκινούν οι επιθέσεις
Αφού έγιναν οι ετοιμασίες, ο Δημήτριος προσπάθησε να πλησιάσει τις μηχανές στα λιμάνια, τον εμπόδισε όμως η τρικυμία. Χτύπησε τη νύχτα. Οι Ροδίτες κρατούσαν άμυνα, χτυπούσαν και χτυπιόνταν. Το βράδυ ο Δημήτριος πήρε τις μηχανές έξω από τη βολή, κι οι Ροδίτες γέμισαν πλοιάρια με ξηρά κλαδιά, δαδιά, κι έβαλαν φωτιά για να κάψουν τις μηχανές, αλλά το πλωτό χαράκωμα και τα βέλη τους υποχρέωσαν να γυρίσουν πίσω, άλλοι με πλοία, άλλοι κολυμπώντας, γιατί κάηκαν τα πλοιάρια.
Την άλλη μέρα ο Δημήτριος έκανε την ίδια επίθεση από τη θάλασσα και τη ξηρά, με φωνές και σάλπιγγες, για να τρομοκρατήσει τους κατοίκους. Αυτό κράτησε οκτώ μέρες. Οι Ροδίτες έκαναν επιθέσεις, κι άλλους σκότωναν, άλλους ανάγκαζαν να γυρίσουν πίσω. Οι μάχες συνεχίζονταν και στο διάστημα αυτό ήρθαν σύμμαχοι για βοήθεια της Ρόδου, 150 από την Κνωσό και πάνω από 500 από τον Πτολεμαίο. Έτσι τελείωσε το πρώτο έτος του πολέμου και άρχισε ο χειμώνας με υπεροχή των Ροδίων γιατί κατάφεραν να αιχμαλωτίσουν τους 400 του προχώματος και να εξουδετερώσουν τον κίνδυνο του λιμανιού.
Ο Δημήτριος επιτίθεται από την ξηρά
Την άνοιξη του 304 π.Χ, με την αποτυχία από τη θάλασσα, ο Δημήτριος αρχίζει τις επιθέσεις από τη ξηρά. Έκανε μια τεράστια ελέπολη (πολιορκητική μηχανή που καταστρέφει τις πόλεις) τη μεγαλύτερη έως τότε. Καθάρισε το μέρος που θα περνούσαν οι μηχανές, μια απόσταση που ήταν επτά πύργοι και έξι μεσοπύργια. Οι εργάτες και οι τεχνίτες ήταν 30.000. Οι Ροδίτες τρόμαξαν όταν είδαν τις μηχανές, το πλήθος των τεχνιτών και εργατών, τη δραστηριότητα του Δημητρίου που πάντα εύρισκε νέα σχέδια ώστε κανένα οχυρό φρούριο δεν άντεχε τις επιθέσεις του, γι αυτό πήρε το επίθετο Πολιορκητής, όταν κατόρθωσε να πάρει τη Σαλαμίνα της Κύπρου. Εκτός των άλλων ήταν ωραίος, ηρωικός, ευπαρουσίαστος, και τον θαύμαζαν όλοι. Είχε μια μεγαλοπρέπεια, περιφρονούσε τον κόσμο, κι αυτούς τους δυνάστες ακόμα. Τον καιρό της ειρήνης τον περνούσε με συμπόσια, μέθες, χορούς, διονυσιακή διάθεση, στους πολέμους ήταν δραστήριος, νηφάλιος, δούλευε πολύ σωματικά και ψυχικά, συγκέντρωνε μηχανές, βέλη, πλοία πολλά. Γι αυτό οι Αθηναίοι του έκαναν θείες τιμές όταν τους ελευθέρωσε από τους Μακεδόνες (307 π.Χ), εκτιμώντας τις αρετές και παραβλέποντας τα ελαττώματά του.
Οι Ροδίτες για απάντηση στα πολιορκητικά έργα, έκαναν δεύτερο τείχος από μέσα, κι έστειλαν 9 πλοία να καταδιώκουν τα πλοία του Δημητρίου.
Έγινε θεία λειτουργία στη Ρόδο και μερικοί πρότειναν να σπάσουν τα αγάλματα του Αντιγόνου και του Δημητρίου που είχαν κάνει στην αρχή για να αποτρέψουν την επίθεση. Ο λαός όμως αγανάκτησε με την πρόταση και φώναζε να μην τα κακοποιήσουν και σε περίπτωση ήττας και σε περίπτωση νίκης.
Ο Δημήτριος, άνοιξε υπόνομο κάτω από τα τείχη. Οι Ροδίτες έκαναν τάφρο και εμπόδιζαν τους εργάτες. Προσπάθησε τότε να δωροδοκήσει το φύλακα Αθηναγόρα τον Μιλήσιο, αρχηγό των μισθοφόρων του Πτολεμαίου, κι αυτός υποσχέθηκε να βάλει μέσα στα τείχη στρατιώτες, αλλά ειδοποίησε τους Ροδίτες.
Ο Δημήτριος, έφερε την ελέπολη. Η δράση των μηχανών έφερνε ένα πανδαιμόνιο και τα τείχη σείονταν από τα βέλη και τις πέτρες που έπεφταν.
Ο Πτολεμαίος έστειλε βοήθεια στη Ρόδο, πλοία με τρόφιμα, σιτάρια, όσπρια, και άλλα τα οποία παρά την επίθεση του Δημητρίου μπήκαν στο λιμάνι. Οι στρατηγοί Κάσανδρος και Λυσίμαχος, έστειλαν κριθάρι και σιτάρι. Οι Ροδίτες πήραν θάρρος, κι έκαναν επίθεση στις μηχανές με νύχτα ασέληνη. Έβαλαν φωτιά και λίγο έλειψε να καεί η ελέπολη. Οι Ροδίτες βρήκαν καιρό κι έκαναν τρίτο τείχος ημικυκλικό στο μέρος που κινδύνευαν τα τείχη, τάφρο εκεί που έπεσε το τείχος ώστε να μη μπορεί με έφοδο να μπει ο εχθρός. Επιπλέον συγκρούστηκαν με τα πολεμικά του Δημητρίου.
Η τελική επίθεση του Δημητρίου
Ο Δημήτριος διόρθωσε τις μηχανές, κι έκανε επίθεση με βέλη και κριούς. Ο Πτολεμαίος έστειλε πάλι τρόφιμα και 1.500 στρατιώτες. Πενήντα απεσταλμένοι των Αθηνών και άλλων πόλεων ήρθαν στο Δημήτριο, κι έκαναν επαφές με τους Ροδίτες για ειρήνη, χωρίς αποτέλεσμα. Ο Δημήτριος έκανε νυχτερινή επίθεση με 1.500 επίλεκτους, με σάλπιγγες πάλι και αλαλαγμούς στη ξηρά και στη θάλασσα. Το πρωί έδωσε το σύνθημα για μια γενική έφοδο στο τείχος και στο λιμάνι. Ο λαός, γυναίκες και παιδιά έκλαιγαν, η μάχη ήταν σφοδρότατη, έπεσαν πολλοί, αλλά δεν υποχωρούσαν. Μαζεύτηκαν άλλοι με κίνδυνο της ζωής τους και κατόρθωσαν να απωθήσουν τους εχθρούς. Στη σύγκρουση αυτή έπεσαν δύο αρχηγοί του Δημητρίου και πολλοί άλλοι. Αρκετοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι και λίγοι γύρισαν στο στρατόπεδο.
Ο Δημήτριος αποσύρεται
Ο Δημήτριος, έχασε την πολιορκία της Ρόδου μέσα από τα χέρια του. Ο Αντίγονος του έγραψε να πάψει τον πόλεμο. Ο Πτολεμαίος έγραψε στη Ρόδο ότι θα στείλει άφθονο σιτάρι και 3.000 στρατό και συγχρόνως συμβούλευε να συμβιβαστούν με το Δημήτριο. Επιτέλους έγινε συνθήκη στα μέσα του 304 με όρους. Έτσι τελείωσε η πολιορκία που κράτησε ένα χρόνο (305-304 π.Χ