Παναγής Τσαλδάρης: ένας μετριοπαθής στο τιμόνι των Λαϊκών

Κατά την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από τον Π. Τσαλδάρη (1933 – 1935) συνέβησαν σημαντικά γεγονότα, όπως η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου στη Λεωφ. Κηφισίας (6 Ιουνίου 1933), η αποχή της αντιπολιτεύσεως από τις εργασίες της Βουλής (Αύγ. – Δεκ. 1933), το ταξίδι του πρωθυπουργού στην Άγκυρα και στη συνέχεια η υπογραφή του Ελληνοτουρκικού Συμφώνου (Σεπτ. 1933), η Δ’ Βαλκανική Διάσκεψη στη Θεσσαλονίκη (Νοέμβριος 1933), η συνομολόγηση του Βαλκανικού Συμφώνου (Φεβρουάριος 1934), η επανεκλογή του Α. Ζαΐμη στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας (Οκτώβριος 1934). Και φυσικά το κίνημα του 35.

Ο Π. Τσαλδάρης γεννήθηκε το 1867 στο Καμάρι Κορινθίας φοίτησε στο Γυμνάσιο Κορίνθου και το Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου ανακηρύχθηκε αριστούχος διδάκτωρ Νομικής το 1889. Το 1890 διορίστηκε στο Πρωτοδικείο Πατρών, αλλά την ίδια χρονιά αναχώρησε για το εξωτερικό. Ως πρώτος σταθμός επιλέχτηκε το Πανεπιστήμιο του Γκαίττινγκεν όπου σπούδαζε ο συνομήλικός του Δημήτριος Γούναρης. Ο πατέρας του Γούναρη, σταφιδέμπορος στην Πάτρα, είχε φιλικές σχέσεις με τον πατέρα του Παναγή, Επαμεινώνδα Τσαλδάρη. Οι δύο νέοι συναντήθηκαν για πρώτη φορά στις 7 Μαΐου 1890 και από τότε συνδέθηκαν με στενή φιλία.

Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι, απ’ όπου τον Ιούλιο του 1893 επέστρεψε στην Ελλάδα.

Ο Τσαλδάρης άργησε να αναμειχθεί στην ενεργό πολιτική. Άρχισε να πολιτεύεται στις εκλογές της 8ης Αυγούστου 1910, οπότε και εκλέχτηκε πληρεξούσιος Αργολιδοκορινθίας. Στις εκλογές όμως της 28ης Νοεμβρίου 1910 για τη Β’ Αναθεωρητική Βουλή, δεν συμμετείχε ακολουθώντας στην αποχή τους παλαιοκομματικούς. Τον Δεκέμβριο του 1911 οι Δ. Γούναρης, Π. Τσαλδάρης, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Σπ. Στάης και Ι. Σισίνης, σχημάτισαν τον πρώτο πυρήνα του νέου υπό τον Γούναρη κόμματος. Στις εκλογές της 11ης Μαρτίου 1912, στις οποίες υπήρχε ισχυρότατο λαϊκό ρεύμα υπέρ του Βενιζέλου και των Φιλελευθέρων, μεταξύ των λίγων αντιπολιτευόμενων βουλευτών που εκλέχτηκαν βρίσκονταν οι Δ. Γούναρης και Π. Τσαλδάρης, που είχαν θέσει υποψηφιότητα ως ανεξάρτητοι. Από τότε ο Τσαλδάρης εκλεγόταν συνεχώς, με εξαίρεση τις εκλογές του 1923, στις οποίες αρνήθηκε να μετάσχει.

Όταν εκδηλώθηκε, στις αρχές του 1915, η προ πολλού ενυπάρχουσα διαφωνία μεταξύ της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων και του Στέμματος, ο Βενιζέλος αρνούμενος να διατηρεί την τακτική ουδετερότητας του Κωνσταντίνου παραιτήθηκε. Τότε ο Γούναρης ανέλαβε την εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως. Στην πρώτη αυτή κυβέρνηση Γούναρη, ο Π. Τσαλδάρης ήταν υπουργός Δικαιοσύνης. Η θητεία του εκείνη ήταν σύντομη, όπως και ο βίος της κυβερνήσεως.

Αλλά και η νέα κυβέρνηση των Φιλελευθέρων παραιτήθηκε 43 μόλις ημέρες μετά την ορκωμοσία της και προκηρύχθησαν εκλογές για τις 6 Δεκεμβρίου 1915, στις οποίες το κόμμα των Φιλελευθέρων απέσχε. Τότε το κόμμα των Εθνικοφρόνων του Γούναρη πλειοψήφησε καταλαμβάνοντας 250 επί συνόλου 346 εδρών. Ο Π. Τσαλδάρης εκλέχτηκε για τέταρτη φορά βουλευτής Αργολιδοκορινθίας, αλλά δεν συμμετείχε στις διαδεχθείσες κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού, υπό τους Σκουλούδη, Ζαΐμη, Καλογερόπουλο και Λάμπρο. Πρωτοβουλία ανέλαβε ο Π. Τσαλδάρης μόνον το καλοκαίρι του 1917. Τότε ο Κωνσταντίνος είχε απομακρυνθεί από την Ελλάδα, ο Γούναρης ήταν εξόριστος στην Κορσική, ενώ η σχηματισθείσα στη Θεσσαλονίκη προσωρινή κυβέρνηση Βενιζέλου είχε πλέον εγκατασταθεί στην Αθήνα.

Στις αρχές του 1918 εκτοπίστηκε και ο Π. Τσαλδάρης αρχικά στην Ύδρα και αργότερα στη Σκόπελο. Εκεί συνδέθηκε με την κόρη του συνεξορίστου του Σπ. Λάμπρου ¬ καθηγητή Πανεπιστημίου και πρώην πρωθυπουργού ¬ Λίνα, με την οποία νυμφεύτηκε δύο χρόνια αργότερα στην Κηφισιά.

Στις παραμονές των εκλογών της 1ης Νοεμβρίου 1920 ήταν επικεφαλής του αγώνα της Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως, μαζί δε με τους Γ. Μπαλτατζή και Χ. Βοζίκη εκπροσωπούσε τον εξόριστο Δ. Γούναρη. Τότε το κόμμα των Εθνικοφρόνων μετονομάστηκε σε Λαϊκό. Στα εκλογικά αποτελέσματα της 1ης Νοεμβρίου 1920 πλειοψήφησε θριαμβευτικά η Ηνωμένη Αντιπολίτευσις. Αμέσως μετά την απρόσμενη ήττα των Φιλελευθέρων και την παλινόρθωση του Κωνσταντίνου, ο Βενιζέλος αναχώρησε για το εξωτερικό. Στο μεταξύ ο Παναγής Τσαλδάρης είχε καταλάβει στην κοινή συνείδηση την αμέσως μετά τον Γούναρη ηγετική θέση στο Λαϊκό κόμμα. Εν τούτοις ο ρόλος του στη διακυβέρνηση της χώρας κατά το διάστημα 1920-1922 υπήρξε περιορισμένος. Ανέλαβε δύο φορές καθήκοντα υπουργού: Εσωτερικών και Συγκοινωνίας. Τον Μάρτιο του 1922 πήγε στο εξωτερικό για λόγους υγείας, αλλά επέστρεψε στις 22 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς λόγω της δραματικής τροπής της καταστάσεως στη Μικρά Ασία. Ακολούθησε η Μικρασιατική Καταστροφή και η Δίκη των Εξ. Η ημέρα του τουφεκισμού των Εξ (15 Νοεμβρίου 1922) βρήκε τον Τσαλδάρη στις φυλακές Αβέρωφ, απ’ όπου αποφυλακίστηκε στις 17 Ιανουαρίου 1923 με την αμνηστία που χορήγησε για τα πολιτικά αδικήματα η «Επανάστασις στρατού και στόλου» (1922). Κατά τη διάρκεια της εναλλαγής στην εξουσία δημοκρατικών κυβερνήσεων (1924-1925) ο Τσαλδάρης αφιέρωσε όλες του τις δυνάμεις στην ανασυγκρότηση του Λαϊκού κόμματος. Τον Ιούνιο του 1925, ο Θ. Πάγκαλος ανέτρεψε με πραξικόπημα την κυβέρνηση Μιχαλακοπούλου και εγκαθίδρυσε στη συνέχεια δικτατορία. Ο Τσαλδάρης αντιτάχθηκε ευθύς εξαρχής στη δικτατορία Πάγκαλου και συνέβαλε στη λαϊκή απομόνωσή της μέχρι την ανατροπή της από στρατιωτικό κίνημα υπό την ηγεσία του Γ. Κονδύλη, τον Αύγουστο του 1926.

Στις εκλογές για Αναθεωρητική Βουλή το Λαϊκό κόμμα ήλθε δεύτερο. Η κυβέρνηση που σχηματίστηκε υπό την προεδρία του εξωκοινοβουλευτικού Αλ. Ζαΐμη, έμεινε γνωστή ως «Οικουμενική» (Δεκέμβριος 1926 – Ιούνιος 1927). Στην κυβέρνηση αυτή ο Τσαλδάρης έγινε υπουργός Εσωτερικών. Όμως αμέσως εκδηλώθηκε κρίση στους κόλπους της Οικουμενικής, επειδή οι δημοκρατικοί αντιμετώπιζαν με δυσπιστία τη συμμετοχή στην κυβέρνηση ενός «αντικαθεστωτικού κόμματος [του Λαϊκού] που δεν είχε αναγνωρίσει τη Δημοκρατία».

Τελικά τον Αύγουστο του 1927 ο Τσαλδάρης αποχώρησε από την Οικουμενική κυβέρνηση, επειδή διαφώνησε με τη νομισματική πολιτική της. Στο μεταξύ στο προσκήνιο εμφανίστηκε και πάλι ο Βενιζέλος, ο οποίος επέστρεψε στην ενεργό πολιτική, αναλαμβάνοντας τον σχηματισμό κυβέρνησης στις αρχές Ιουλίου 1928 για τη διεξαγωγή των εκλογών της 19ης Αυγούστου 1928, στις οποίες θριάμβευσαν οι Φιλελεύθεροι με ποσοστό 61,02%, ενώ οι Λαϊκοί έλαβαν 23,94%. Ο Τσαλδάρης μετά την ήττα του κόμματός του στις εκλογές, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης άσκησε σφοδρότατη αντιπολίτευση στη νέα κυβέρνηση Βενιζέλου, που παρέμεινε στην αρχή για μια τετραετία.

Στις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου 1932 το Λαϊκό κόμμα ήλθε πρώτο κατορθώνοντας να υπερισχύσει των Φιλελευθέρων, αλλά με ελάχιστη διαφορά. Επειδή δε κανένα κόμμα δεν είχε συγκεντρώσει αυτοδύναμη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας βολιδοσκόπησε τη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης συνασπισμού υπό τον Τσαλδάρη. Όμως οι βενιζελικοί αντέδρασαν επικαλούμενοι το γεγονός ότι ο αρχηγός του Λαϊκού κόμματος δεν είχε ακόμη αναγνωρίσει τη νομιμότητα του πολιτεύματος. Τελικά στις 4 Νοεμβρίου 1932 ορκίστηκε η πρώτη κυβέρνηση Τσαλδάρη με τη συμμετοχή Λαϊκών, Ελευθεροφρόνων του Μεταξά, Εθνικοριζοσπαστών του Κονδύλη και την ανοχή των άλλων κομμάτων.

Νέες εκλογές προκηρύχθηκαν για τις 5 Μαρτίου 1933, στις οποίες τα κυβερνητικά δημοκρατικά κόμματα έλαβαν μέρος υπό την επωνυμία «Εθνικός Συνασπισμός», ενώ το Λαϊκό κόμμα και οι συνεργαζόμενοι με αυτό ¬ Γ. Κονδύλης, Ι. Μεταξάς, Αλ. Χατζηκυριάκος ¬ κατέβηκαν, όπως και στις εκλογές του 1920, με την επωνυμία «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις». Στις εκλογές αυτές οι Λαϊκοί με τους συνεργάτες τους υπερίσχυσαν των Φιλελευθέρων, οι οποίοι θεώρησαν την άνοδο του Λαϊκού κόμματος στην εξουσία ως απειλή κατά του πολιτεύματος, επειδή δεν είχαν πεισθεί για τις πραγματικές προθέσεις του Τσαλδάρη, παρά την εκ μέρους του επίσημη αποδοχή της Δημοκρατίας. Έτσι ο Ν. Πλαστήρας προέβη σε κίνημα την επομένη των εκλογών (6 Μαρτίου 1933) έχοντας και τη σιωπηρή συγκατάθεση του Βενιζέλου. Ο Τσαλδάρης τέθηκε υπό περιορισμό στο σπίτι του και αφέθηκε ελεύθερος αργότερα κατόπιν επεμβάσεως του Βενιζέλου. Τελικά, το κίνημα του Πλαστήρα απέτυχε επειδή, αρνήθηκε να τον υποστηρίξει η ανώτατη ηγεσία του Στρατού. Σχηματίσθηκε βραχύβια μεταβατική κυβέρνηση αντιστρατήγων υπό την προεδρία του Αλ. Οθωναίου, η οποία, αφού αποκαταστάθηκε η τάξη, παρέδωσε την εξουσία έπειτα από λίγες ημέρες στον νικητή των εκλογών Τσαλδάρη (10 Μαρτίου 1933).

archive.patris.gr

, , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *