Το μάθημα της Ιστορίας στο σημερινό σχολείο

Διαβάζω ότι στις φετινές Πανελλήνιες οι χειρότερες επιδόσεις των μαθητών ήταν στο μάθημα της Ιστορίας. Το 60% κάτω από τη βάση. Ένα μάθημα που αρκετοί θεωρούν «εύκολο», που απλώς διαβάζεις, αποστηθίζεις και γράφεις. Αμ δε!

Το βασικό πρόβλημα που προσωπικά εντοπίζω στους μαθητές -για το οποίο ευθύνεται το εκπαιδευτικό σύστημα (και όχι μόνο αυτό), όπως είναι δομημένο από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού- είναι μια ελλιπής αίσθηση και κατανόηση του χρόνου, του χώρου και των εννοιών.

Δυστυχώς η Ιστορία δεν είναι ένα μάθημα ανεξάρτητο από την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Δεν αφορά αφηρημένες πράξεις, υπολογισμούς και εφαρμογή συγκεκριμένων λογικών κανόνων. Είναι μια αφηγηματική επιστήμη, η οποία, παρά την αυτοτέλειά της, σχετίζεται με κάθε πτυχή της ζωής μας (σήμερα, χθες και αύριο): με την πολιτική, την οικονομία, τη γεωγραφία, τη μελέτη των κοινωνικών φαινομένων (κοινωνιολογία), τη θρησκεία, την επιστήμη, τον πολιτισμό.

Πώς, για παράδειγμα, θα μπορεί ένας μαθητής να εμπεδώσει τις πολιτειακές μεταβολές του ελληνικού κράτους στον 19ο αιώνα, από το 1833, στο 1844 και το 1864, αν δεν γνωρίζει ότι σήμερα το πολίτευμα της χώρας ονομάζεται προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία και δεν είναι εξοικειωμένος στοιχειωδώς με τις έννοιες και τις ορολογίες που αφορούν την τρέχουσα επικαιρότητα ; Πώς θα μπορεί να καταλάβει τις ιδεολογικές διάφορες των κομμάτων στις αρχές του 20ου αιώνα, αν αγνοεί πλήρως τη σύγχρονη πολιτική ιστορία και τις τρέχουσες ιδεολογικο-πολιτικές διαφοροποιήσεις ; Πώς θα μπορεί να κατανοήσει εύκολα τους ελλειμματικούς προϋπολογισμούς του 1893-97, όταν αγνοεί την ίδια την έννοια και ότι και σήμερα η κάθε κυβέρνηση καταρτίζει κάθε χρόνο προϋπολογισμό. Και πέρα από αυτά, πώς θα μπορεί να βάλει σε χρονολογική σειρά τα γεγονότα κατανοώντας την αλληλουχία τους, όταν αγνοεί πληρως τις συμβατικές ιστορικές περιοδολογήσεις, που θα έπρεπε να έχει εμπεδώσει από το γυμνάσιο ; Τέλος, πώς μπορεί να εντάξει τα κομβικά επετειακά γεγονότα, που κάπως γνώριζει, σε διεθνή πλαίσια (ακόμα και το πιο απλό, ότι ο ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940 αποτελεί μέρος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου δεν είναι πια καθόλου αυτονόητο) ;

Φυσικά, είναι καθήκον δικό μας να εξηγούμε τα παραπάνω και να τα κάνουμε όσο το δυνατόν κατανοητά. Όμως, άλλο να προσπαθείς να δουλέψεις πάνω σε μια προϋπάρχουσα στοιχειώδη γνώση και κατανόηση εννοιών, άλλο να αναλαμβάνεις tabula rasa. Στη δεύτερη περίπτωση τα πράγματα είναι εξαιρετικά δύσκολα.

Καταλήγω λοιπόν στο συμπέρασμα ότι το πρόβλημα με την κατανόηση της Ιστορίας, δεν αφορά την Ιστορία καθεαυτή. Αφορά μια γενικότερη σταδιακή αποστασιοποίηση από τα πράγματα που συνιστούν αυτό που ονομάζεται κοινωνία και από τις έννοιες και τις θεσμικές πράξεις που τη διέπουν. Το γεγονός αυτό έχει άμεση σχέση με τις πολύ χαμηλές επιδόσεις που σημειώνουν οι έλληνες μαθητές στην κατανοηση κειμένου σε διεθνείς διαγωνισμούς. Χωρίς στοιχειώδη κατανόηση κειμένου, όσο και να παπαγαλίζει κάποιος, δεν μπορεί να επεξεργαστεί πηγές, άσε που μάλλον θα μπερδέψει την απάντηση που αντιστοιχεί στη συγκεκριμένη ερώτηση γράφοντας άλλα αντ’ άλλων.

Τέλος, να πούμε ότι στη συνήθη ερώτηση, «γιατί να μάθουμε ιστορία, πού χρησιμεύει ;», οι απαντήσεις που δίδονται είναι χειρότερες από την ερώτηση. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί απαντούν ηθικολογικά, ότι «λαός που δεν ξέρει την ιστορία του είναι καταδικασμένος», ότι «μαθαίνουμε τα λάθη του παρελθόντος, να μην τα επαναλάβουμε» και αλλά τέτοια κενά τσιτάτα που δεν λένε τίποτα ουσιαστικό. Προσωπικά, δεν βρίσκω άλλο λόγο να ξέρει κάποιος ιστορία από το να κατανοεί τον κόσμο, την εξέλιξη των κοινωνιών και την ίδια του την πραγματικότητα, ώστε να μπορεί να στοχάζεται, να έχει κρίση και άποψη.

Από το fb του Μιχάλη Ρέττου

, , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *