Γράφει ο Κωνσταντίνος Χολέβας
Άπαξ Ναός, εσαεί Ναός! Στη συνείδηση των Ορθοδόξων Ελλήνων η Μονή της Χώρας δεν είναι μουσείο ούτε τζαμί. Ο Ναός της και το παρεκκλήσιό της είναι και παραμένουν Ορθόδοξοι Ναοί. Ό,τι κι αν κάνουν οι νεο-οθωμανοί καταληψίες, ο Χριστός πάντα θα είναι Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΖΩΝΤΩΝ και η Παναγία θα είναι πάντα Η ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΑΧΩΡΗΤΟΥ, όπως αγιογραφούνται στην ιστορική αυτή Μονή της Κωνσταντινουπόλεως.
Διαμαρτυρόμαστε και ορθώς για τα αίσχη του Ερντογάν. Απευθυνόμαστε στη διεθνή κοινότητα, διότι η Αγία Σοφία και η Μονή της Χώρας προστατεύονται από την ΟΥΝΕΣΚΟ. Όμως πόσα γνωρίζουμε εμείς οι Νεοέλληνες για τον Ελληνικό και Χριστιανικό Πολιτισμό του Βυζαντίου /Ρωμανίας; Τι διδάσκονται οι μαθητές στα σχολεία μας για την Ορθόδοξη αγιογραφία, ναοδομία και τέχνη; Πόσα γνωρίζουμε για την ελληνική συνείδηση και την εντυπωσιακή ελληνική παιδεία κορυφαίων εκφραστών του Βυζαντινού πολιτισμού; Και όμως υπάρχουν ξένοι που μελέτησαν αυτή την περίοδο και κατέληξαν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα.
Ο Άγγλος Πάτρικ Λή Φέρμορ έγινε γνωστός ως στρατιωτικός, όταν έδρασε στην Κρήτη επί Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μετείχε στην απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε. Μελέτησε την ελληνική ιστορία σε όλη τη διαχρονία της και τα κυριώτερα συμπεράσματά του τα καταθέτει στο βιβλίο του με τίτλο «Μάνη». Εκδόθηκε στα εληνικά από τον ΚΕΔΡΟ το 1972 και επανεκδόθηκε το 2007. Η μετάφραση είναι του πρώην Πρωθυπουργού Τζαννή Τζαννετάκη. Εκεί ο Φέρμορ αφιερώνει ένα εκτενέστατο κεφάλαιο στην Ορθόδοξη Βυζαντινή αγιογραφία και εκφράζει τη βεβαιότητα ότι ο Βυζαντινός πολιτισμός είναι σύνθεση της Χριστιανικής Ορθοδοξίας με το ελληνικό πνεύμα. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ επιβεβαιώνει με παραδείγματα την αδιάκοπη πολιτιστική συνέχεια του Ελληνισμού. Για τη Μονή της Χώρας και τις εκπληκτικές αγιογραφίες της εκφράζεται με θαυμασμό και συγκίνηση. Κάνει ιδιαίτερη αναφορά στον ανακαινιστή της Μονής, τον λόγιο και πολιτικό Θεόδωρο Μετοχίτη (τέλη ΙΓ΄ και αρχές ΙΔ΄ αιώνος).
Ο Ιταλός Ουμπέρτο Έκο έγινε πολύ γνωστός στην Ελλάδα. Συγγραφέας με έργα διάσημα και από την κινηματογραφική τους διασκευή, φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, αλλά και άριστος γνώστης της Βυζαντινής Ιστορίας και Φιλολογίας. Στο μυθιστόρημά του με τίτλο «Μπαουντολίνο» (ελληνική έκδοση από τον Ψυχογιό) παρουσιάζει τα γεγονότα που συνέβησαν το 1204, όταν οι Δυτικοί Σταυροφόροι της Δ΄ Σταυροφορίας κατέστρεψαν και λεηλάτησαν την Ορθόδοξη Κωνσταντινούπολη. Ο Ιταλος Έκο παρουσιάζει ως άξεστους και αγράμματους τους προγόνους του Ιταλούς Σταυροφόρους, ενώ αναδεικνύει ως πρότυπο ελληνικής κλασικής παιδείας τον Βυζαντινό Νικήτα Χωνιάτη. Ο Χωνιάτης έζησε τον 1Γ΄ αιώνα και κατέγραψε σε αττική διαλεκτο, που μιμείται τον Θουκυδίδη, τα γεγονότα της Δ΄ Σταυροφορίας και τις βιαιότητες των Σταυροφόρων. Ο Έκο είχε μελετήσει όλο το ιστορικό έργο του Νικήτα Χωνιάτη και πλάθει διαλόγους για να υμνήσει την ευρυμάθεια και την ελληνικότητα του Βυζαντινού ιστορικού. Άραγε πόσοι Έλληνες γνωρίζουν ποιος ήταν ο Νικήτας Χωνιάτης;
Ο Γάλλος Συλβαίν Γκουγκενέμ μάς έδωσε προσφάτως τα αποτελέσματα των ερευνών του για τον Βυζαντινό Ελληνισμό στο δεύτερο σχετικό βιβλίο του με τίτλο: «Η Δόξα των Ελλήνων» (εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ). Ο συγγραφέας αποδεικνύει ότι οι Βυζαντινοί αγαπούσαν τα αρχαία ελληνικά κείμενα, τα αντέγραφαν, διέσωσαν πολλά από αυτά και έτσι μεταδόθηκε στη Δύση η μελέτη των Αρχαίων. Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του ο Γκουγκενέμ παραθέτει μία χαρακτηριστκή φράση του Θεοδώρου Μετοχίτη, του ανακαινιστή της Μονής της Χώρας. Έγραφε ο Βυζαντινός αρχαιομαθής λόγιος και πρωθυπουργός – Λογοθέτης του Γενικού: «Μετέχουμε του λαού και της γλώσσας των αρχαίων Ελλήνων και είμαστε οι διάδοχοί των». Ο Μετοχίτης γύρω στο 1300 μ.Χ. απαντά σε εκείνους που αμφισβητούν τη συνέχεια του Ελληνισμού!
Ένας Άγγλος, ένας Ιταλός και ένας Γάλλος γνώρισαν εις βάθος τον πολιτισμό του Ελληνορθοδόξου Βυζαντίου (της Ρωμανίας όπως ονομαζόταν τότε) και παραδέχονται τη διαχρονική συνέχεια του Ελληνισμού. Και όμως στη χώρα μας έχουμε επιστήμονες που τα αμφισβητούν όλα αυτά. Θυμίζω:
Το 2015 διορίσθηκε επικεφαλής του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία πανεπιστημιακός καθηγητής, ο οποίος διδάσκει ότι πρίν από την Ελληνική Επανάσταση δεν υπήρχαν Έλληνες.
Το 2017 αναρτήθηκε στον ιστότοπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) η πρόταση δέκα ιστορικών, οι οποίοι πρότειναν να εξαφανισθεί σχεδόν η Βυζαντινή Ιστορία από το Δημοτικό Σχολείο και να διδάσκεται με περιορισμένη ύλη στη Β΄ Γυμνασίου. Μάλιστα πρότειναν η αναφορά στον Ορθόδοξο Χριστιανικό χαρακτήρα του Βυζαντινού πολιτισμού να γίνεται με τρόπο αρνητικό έως και χλευαστικό!
Το 2018 η εθνικώς επιζήμια Συμφωνία των Πρεσπών υποτίθεται ότι προστάτευσε- και αυτό αμφίβολο- την αρχαία ελληνική κληρονομιά της Μακεδονίας, άφησε όμως ακάλυπτη τη Χριστιανική και Βυζαντινή περίοδο της Μακεδονίας. Η περίφημη Μακεδονική Σχολή αγιογραφίας του ΙΔ΄ αιώνος (Μανουήλ Πανσέληνος κ.ά) θα διεκδικείται από τα Σκόπια με ευθύνη των συντακτών της Συμφωνίας. Οι Θεσσαλονικείς Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος, αν και ο ίδιοι δήλωναν Έλληνες, διεκδικούνται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μεταξύ Βουλγάρων και Σκοπιανών.
Για να προστατεύσουμε από τον φανατισμό του Ερντογάν τους Βυζαντινούς Ναούς πρέπει και εμείς να γνωρίσουμε καλύτερα και να αναδείξουμε τα κείμενα, την τέχνη το Δίκαιο, τη διπλωματία των Βυζαντινών προγόνων μας. Ας διδάξουμε στα παιδιά μας τον Ορθόδοξο και Ελληνικό πολιτισμό μιάς αυτοκρατορίας, η οποία έζησε επί 1100 χρόνια. Ας μιλήσουμε στους νέους και στις νέες μας για τη Μονή της Χώρας και τη Χώρα των Ζώντων. Διότι το αιώνιο είναι πάντα σύγχρονο!
Άρθρο στην ιστοσελίδα thepresident.gr, 25.8.2020
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΟΛΕΒΑΣ
Αρθρο με εθνικιστικα παραληρηματα. Πολυ μακρια απο την επιστημονικοτητα που μας ειχε συνηθησει μεχρι τωρα το cognoscoteam. Κριμα…
Σημαντικό άρθρο.Οι Έλληνες είμαστε καταδικασμένοι να συνθέτουμε.Όταν εκφράζουμε μόνο την άρνηση,οδηγούμαστε σε σχίσματα κι εμφυλίους.Τοποθετημένοι από χιλιετηρίδες σ’αυτό το γεωγραφικό σταυροδρόμι,πρέπει να πριονίζουμε τα άκρα και να βρίσκουμε τη μέση λύση.
Έχουμε ξαναπεί ότι η αρχαία εποχή στα ύστερα ελληνιστικά χρόνια ήταν μεγάλο βάρος γιά τους Έλληνες εκείνης της εποχής. Συνεχείς εμφύλιοι,όλων εναντίον όλων που διαφημίστηκαν κι από σημερινούς καθηγητές ως επιτεύγματα του συστήματος της πόλης-κράτους, απογοήτευσαν την πλειονοψηφία των Ελλήνων.Δε φτάνει μόνο η ανάμνηση των μεγαλείων,αλλά και η δημιουργική τους εκμετάλλευση και γονιμοποίηση με στοιχεία του εκάστοτε παρόντος.Απόδειξη είναι ότι όταν ο Φίλιππος ο Ε’αντιμετώπισε τους Ρωμαίους στη μάχη της Αντιγόνειας το 199 π.Χ.ως εκπρόσωπος της Ελλάδας,όλοι οι νότιοι Έλληνες,ακόμα και οι Ηπειρώτες στράφηκαν εναντίον του.Η επιτυχημένη άσκηση του θελήματος της καθεμιάς πόλης-κράτους,οδήγησε ακόμα και στην αμφισβήτηση της ομοψυχίας και της κοινής καταγωγής ως έθνους.Γι’αυτό ήταν εύκολη η αποδοχή από τους περισσότερους της ιδιότητας του Ρωμαίου πολίτη στη συνέχεια. Διευκολύνθηκε περαιτέρω από την ενότητα,την ασφάλεια,τα μεγάλα έργα και την ενιαία θρησκεία που παρείχε το ρωμαϊκό κράτος,
Κατάλοιπα αυτής της παραδοχής και της σύνθεσης του ελληνικού με το ρωμαϊκό,είναι οι Βλάχοι και η γλώσσα τους που τόσο πολεμήθηκαν από τους νεοέλληνες.Ο ελληνισμός έζησε μέσα απ’αυτή τη σύνθεση.Κι όχι μόνο έζησε,αλλά και αναπτύχθηκε. Να αναφέρουμε τις οικουμενικές συνόδους που ήταν η επιστημονική ανάλυση της θεολογίας γιά τα δεδομένα εκείνης της εποχής,που απλωνόταν και στα πλατιά λαϊκά στρώματα.Το τριαδικό δόγμα,η εισαγωγή της εξαιρετικής τιμής στο πρόσωπο της Παναγίας από τον 5ο αιώνα,η εισαγωγή στο μαρτυρολόγιο των μνημών πολλών αγίων,βγαλμένων μέσα από το λαό,ανέδειξαν τη ρωμαλεότητα του ελληνισμού που μέσα από τις λεπτές αποχρώσεις της γλώσσας του,δημιουργούσε ένα νέο πολιτισμό.Αργότερα,η νίκη των εικόνων που επιβεβαιώθηκε με σύνοδο,παγίωσε όλη αυτή την επικράτηση του ελληνικού και άρα του ευρωπαϊκού στοιχείου,απέναντι στο βαρβαρικό-ασιατικό.
Όταν,μετά από συνεχή εξωτερικά χτυπήματα,αλλά κυρίως από ανάδυση των ελαττωμάτων της ελληνικής φυλής που έχουν εισδύσει και μέσα στον πολιτισμό,αμφισβητήθηκε εκ νέου η ενότητα,ο δρόμος γιά την επιστροφή στο παρελθόν της διάλυσης και της καταστροφής ήταν προδιαγραμμένος.Έτσι,πάλι,μεγάλη μερίδα του πληθυσμού στράφηκε στα σίγουρα,στην ασφάλεια,στη δύναμη και στο νέο που αντιπροσώπευε ο οθωμανισμός.Και ο ελληνοχριστιανισμός ηττήθηκε.Δεν ηττήθηκε όμως μόνο στρατιωτικά στο πεδίο της μάχης.Ηττήθηκε πολιτισμικά και πολιτικά από την ηγεμονία,την κυριαρχία και την επιβολή των νέων ασιατικών στοιχείων σε ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης.Ανεικονικές,μυστικιστικές τάσεις που γιά χρόνια υπέβοσκαν μέσα από τις αιρέσεις,βρήκαν την έκφρασή τους.Και τώρα,με την παλινόρθωση των τζαμιών,επιστρέφουν.
Οποιος είδε ‘εθνικιστικά παραληρηματα’ στο αξιόλογο εν λόγω άρθρο, τότε μάλλον ο ίδιος ζει σε παραλήρημα και σε λάθος χώρα!