Στέφανος Κορδώσης, Λέκτορας Βυζαντινής Ιστορίας ΕΑΠ
Ιστορικογεωγραφικά / Historicogeographica τ. 16-17 (2018) 129-144
Για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας και από πολύ νωρίς, το Βυζάντιο ήταν σε επαφή με τουρκικά έθνη, που, όπως πολλοί ασιατικοί λαοί, έφθαναν στις βόρειες παρυφές της αυτοκρατορίας και επέδραμαν τα αυτοκρατορικά εδάφη μέσω της μεγάλης «λεωφόρου» της ευρασιατικής στέπας, που διατρέχει την Ευρασία από τη Δύση (πεδιάδες της Ουγγαρίας) έως την Άπω Ανατολή (πεδιάδες Ματζουρίας). Οι Τούρκοι, με την έννοια της ευρύτερης γλωσσικής ομάδας που χρησιμοποιούμε εδώ, ήταν από πολύ νωρίς μέρος της ανατολικής και κεντρικής ευρωπαϊκής πραγματικότητας και ένας από τους παράγοντες που, με τον τρόπο του, συνέβαλε στην εθνογένεση που χαρακτηρίζει τον μεσαίωνα και φτάνει μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι ότι παρά τις αλλεπάλληλες επαφές και επιδρομές από τουρκικά (και άλλα αλταϊκά) έθνη από τις βόρειες επαρχίες του Βυζαντίου (οι οποίες κράτησαν από το 4ο αι. έως και τον 13ο) η πτώση και ο εκτουρκισμός του (ή τουλάχιστον ο σε μεγάλο βαθμό εκτουρκισμός ενός σημαντικού μέρους του, της Μικράς Ασίας) επήλθε από τα εξισλαμισμένα ογουζικά έθνη που εισέβαλαν από τις επαρχίες του στη Μέση Ανατολή, και, μάλιστα, σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα (σε 4 περίπου αιώνες). Θα προσπαθήσουμε εδώ να αναδείξουμε ένα βασικό παράγοντα, που δεν έχει σχολιαστεί αρκετά, κατά τη γνώμη μας: το ρόλο της πολιτειακής δομής της νομαδικής τουρκικής φατρίας ως παράγοντα που επηρέασε την επιτυχία του Βυζαντίου στην ενσωμάτωση των τουρκικών εθνών στα Βαλκάνια, μέσα από τα παραδείγματα των ογουρικών εθνών. Από την άλλη θα αναφερθούμε σύντομα και στον ρόλο που αυτός έπαιξε στην αποτυχία ενσωμάτωσης των Ογούζων της Μικράς Ασίας, από τον 11ο αι. και ύστερα, που
συνδέεται φυσικά με τις άλλες αιτίες που έχουν αναδείξει ιστορικοί (όπως η παρακμή του Βυζαντινού κράτους στη Μικρά Ασία και η εξάπλωση γενικότερα των ισλαμικών πολιτειακών θεσμών). (1)
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΟΛΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΕΔΩ (16 σελίδες)
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
(1) Σ. Βρυώνης, Η παρακμή του μεσαιωνικού ελληνισμού της Μικράς Ασίας και η διαδικασία του εξισλαμισμού (Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1996), βλ. ειδικότερα από 130 κ.ε.· Speros (Jr) Vryonis, ‘Religious Change and Continuity in the Balkans and Anatolia from the Fourteenth through the Sixteenth Century’, στο Islam and Cultural Change in the Middle Ages, επιμέλ. Speros (Jr) Vryonis, Giorgio Levi Della Vida Biennial Conference. 4° 1973. Los Angeles (Wiesbaden: O. Harrassowitz, 1975), βλ. ιδιαίτερα από 133 κ.ε., όπου ο συγγραφέας αναλύει
τους βασικούς λόγους του εξισλαμισμού.
