Ο Πόλεμος στην Ουκρανία έχει λάβει πλέον Παγκόσμιες διαστάσεις, ξεφεύγοντας από τα όρια της Ευρώπης. Εξ αρχής τα αίτια του πολέμου ήταν αφενός η επέκταση του ΝΑΤΟ στα Ανατολικά και στην πόρτα της Ρωσίας. Και θα υπήρξαν πυρηνικά όπλα και πυραύλους στην Ουκρανία που μπορεί να μπορούσαν να πλήξουν πυρηνικές βάσεις της Ρωσίας. Αφετέρου ήταν η ηγεμονική στάση της Ρωσίας, σε σχέση με το δικό της Δόγμα ασφαλείας στο να έχει επιρροή σε χώρες που ήταν κάποτε στην Σοβιετική Ένωση και στην Τσαρική Ρωσία (Ουκρανία, Λευκορωσία, Γεωργία, Καζακστάν, Αρμενία και άλλα). Το 2014 όταν η Ρωσία πήρε την Κριμαία χωρίς πόλεμο όλα έδειχναν ότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να υπάρξει ένας πόλεμος με την Ρωσία. Καθώς κάθε φορά στην ιστορία που η Ρωσία είχε την Κριμαία γινόταν πόλεμος, όπως ο Κριμαϊκός Πόλεμος ή οι πόλεμοι της Μεγάλης Αικατερίνης με την Οθωμανική αυτοκρατορία.
του Αντώνη Ζάρκου Τσιαγγάλη,
Μια επιπλέον αιτία του πολέμου στην Ουκρανία είναι η ενεργειακή και γενικότερη αξία της Ουκρανίας. Τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας είναι τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη, αλλά έχει και άλλα πολύτιμα κοιτάσματα και καύσιμα, που βρίσκονται στα Ανατολικά μέχρι και τα Δυτικά της χώρας. Αυτά αφενός ήθελε να τα αξιοποιήσει η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, εξου και η συμφωνία ΗΠΑ – Ουκρανίας για τα ορυκτά. Ενώ και η Ρωσία, παρόλο που έχει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου στον κόσμο και από τα μεγαλύτερα σε πετρέλαιο και πρώτες ύλες, οπότε ήθελε επιπλέον ενέργεια. Με αφορμή τους Ρωσόφωνους και Ρώσους ακόμα που ζούσαν πάντα ουσιαστικά στην Ανατολική και Νότια Ουκρανία. Είναι και το σκεπτικό ότι σε περίπτωση ένωσης της Ρωσίας με τις Πέντε Επαρχίες (Κριμαία, Χερσώνα, Ζαπορίζια, Λουχάνσκ και Ντόνετσκ) θα λυνόταν το δημογραφικό πρόβλημα και θα είχε μακροπρόθεσμα μια σταθερή, όχι απότομη, αύξηση πληθυσμού.
Αν κάποιος απορεί πως γίνεται ο δεύτερος ισχυρότερος και καλύτερος στρατός στον κόσμο, να κατέλαβε μόλις 120.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (χωρίς να μετράει η Κριμαία), μόλις σε 3 χρόνια. Ας σκεφτεί πως γίνεται το Ισραήλ να κοντεύει δύο χρόνια, για να καταλάβει την Γάζα και να συντρίψει μια τρομοκρατική οργάνωση, την Χαμάς. Ας ξεκινήσουμε με τέσσερις βασικούς παράγοντες που είναι οι εξής: Α) Πληροφορία, Β) Έδαφος, Γ) Στρατηγική και Δ) Κίνητρο.
Η Χαμάς μια τρομοκρατική οργάνωση, υποστηρίχθηκε από άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις που έχουν σχέσεις με το Ιράν, αλλά πιθανότατα και από το Κατάρ και την Τουρκία. Οπότε γνώριζε ότι με την επίθεση που έκανε τον Οκτώβριο του 2023, ότι το Ισραήλ θα απαντούσε πιο σκληρά. Αυτό δημιούργησε θέμα στον εμπορικό δρόμο που ξεκινάει από την Ινδία, πάει μετά στην Σαουδική Αραβία μετά στο Ισραήλ και από εκεί στην Ελλάδα. Παρόλου που η Χαμάς στην αρχή του πολέμου ήταν μόλις 40.000 περίπου μαχητές, ακόμα δεν έχει εξαφανιστεί, ενώ το Ισραήλ έχει όλη την τεχνολογία, την δύναμη και τουλάχιστον 450.000 στρατό. Σε αυτήν την περίπτωση, προφανώς το Ισραήλ κερδίζει στρατιωτικά τον πόλεμο. Αλλά έχει μεγάλο διπλωματικό και γεωπολιτικό κόστος, καθώς ο πόλεμος έχει εξαπλωθεί σε όλη την Μέση Ανατολή, με αρκετές προεκτάσεις όπως βομβαρδισμούς στον Λίβανο και στην Υεμένη, και περιορισμένες επιθέσεις μεταξύ Ιράν και Ισραήλ.
Στην Ουκρανία έχουμε 54 χώρες που στήριξαν την Ουκρανία, διπλωματικά, οικονομικά και στρατιωτικά. Ανάμεσα σε αυτές τις χώρες, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, μέχρι και η Αυστραλία, η Νότια Κορέα, η Πολωνία και η Ελλάδα ακόμα. Ειδικά οι ΗΠΑ στήριξαν με καθοριστικές πληροφορίες και πάνω από 300.000.000.000 $ περίπου στρατιωτικής βοήθειας, τους Ουκρανούς. Από την άλλη η Ρωσία ήταν εντελώς μόνη, μέχρι που το 2023 ήρθε βοήθεια με αγορά drones από το Ιράν και τεχνογνωσία ενώ και βλήματα πυροβολικού και ρουκέτες από την Βόρεια Κορέα. Από το 2024 λέγεται πως η Κίνα βοηθάει την Ρωσική στρατιωτική παραγωγή, ενώ σύμφωνα με πηγές της Ευρώπης και του ΝΑΤΟ, ο Ρωσικός στρατός αντί να μειωθεί παρά τις απώλειες αυξήθηκε ενώ όλο το παλιό Σοβιετικό στρατιωτικό υλικό καταστράφηκε στην Ουκρανία. Είναι γεγονός ότι και οι δύο χώρες έχουν τις εξής βασικές παραπάνω συνέπειες:
Ρωσία και Ουκρανία, αποτελέσματα του πολέμου μέχρι τον Ιούνιο του 2025
1) Τουλάχιστον 800.000 Ρώσοι πολίτες εγκατέλειψαν την χώρα κυρίως το 2022 γιατί δεν ήθελαν να πολεμήσουν ή επειδή δεν ήθελαν την διακυβέρνηση του Πούτιν. Από την άλλη 7.000.000 Ουκρανοί πρόσφυγες εγκατέλειψαν την Ουκρανία ενώ άλλοι 9.000.000 είναι η εσωτερικά εκτοπισμένοι που πήγαν στην Δυτική κυρίως Ουκρανία. Ουσιαστικά ο μισός πληθυσμός της Ουκρανίας έφυγε από τα σπίτια του.
2) Στο πεδίο των μαχών, τουλάχιστον 150.000 Ρώσοι στρατιώτες είναι νεκροί και άλλοι 170.000 είναι τραυματίες περίπου ενώ οι Ουκρανοί έχουν 230.000 νεκρούς και 230.000 τραυματίες περίπου. Μέσα στις απώλειες βάζουμε και από τους τουλάχιστον 60.000 περίπου εθελοντές – μισθοφόρους που πολέμησαν στο πλευρό των Ουκρανών και από τους 20.000 Σύριους και 13.000 Βορειοκορεάτες και 60.000 της Ομάδας Βάγκνερ που πολέμησαν στο πλευρό του Ρωσικού στρατού. Ο λόγος που οι Ουκρανοί έχουν περισσότερες απώλειες, είναι ότι έκαναν αφενός περισσότερες αντεπιθέσεις και σε μεγαλύτερο διάστημα και αφετέρου δέχθηκαν μεγαλύτερη δύναμη πυρός από τους Ρώσους.
3) Η Ρωσία αν και έπαθε απώλειες από τις κυρώσεις, τελικά άντεξε και έχει οικονομική ανάπτυξη, μόλις 1 τρις $ είναι τα επιπλέον έσοδα της Ρωσίας μόνο από τις εξαγωγές της στην ενέργεια. Ενώ έχουμε αύξηση του εισοδήματος του μέσου Ρώσου, και άνοιγμα στην αγορά της Κίνας, της Ινδίας και Αραβικών χωρών. Από την άλλη η Ουκρανία έχει χρεωθεί στις ΗΠΑ και την ΕΕ, καθώς η οικονομία έχει απώλειες της τάξης του -22% του ΑΕΠ ενώ κρατιέται καθαρά από Αμερικανικά και Ευρωπαϊκά χρήματα ώστε να μην καταρρεύσει εντελώς το Κράτος της Ουκρανίας. Βέβαια μακροπρόθεσμα μπορεί να υπάρξει επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης στην Ρωσία, ενώ οι κυρώσεις γύρω από την τεχνολογία και το λεγόμενο SWIFT ήταν οι πιο σκληρές από τις πάνω από 17.000 κυρώσεις που έχει δεχθεί συνολικά η Ρωσία.
4) Οι διπλωματικές σχέσεις της ΕΕ και της Δύσης γενικότερα σε σχέση με την Ρωσία, είναι από τις χειρότερες, των τελευταίων δεκαετιών. Όπως και οι Ελληνορωσικές σχέσεις σε επίπεδο κρατών, είναι ίσως στο χειρότερο σημείο. Η Ρωσία ουσιαστικά πήγε στην αγκαλιά της Κίνας και προς την Ανατολή και την Ασία, και αποκόπηκε διπλωματικά μέχρι και πολιτιστικά ακόμα από την Ευρώπη. Μιας και η Ρωσία ήταν ανέκαθεν μέρος της Ευρωπαϊκής οικογένειας, άσχετα με τους πολέμους (μιας και τα κράτη της Ευρώπης διαχρονικά μεταξύ τους είχαν τρομερούς πολέμους).
5) Στην Ευρώπη πάρα πολλοί νόμιζαν ότι με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου ότι οι πόλεμοι τελείωσαν. Πλέον έδειξε ότι ο πόλεμος μπορεί να γίνει σφοδρός και είναι στην Ουκρανία σε σκηνικό που θυμίζει περισσότερο Α Παγκόσμιο Πόλεμο παρά πολέμους όπως στο Ιράκ και αλλού. Οι Ρώσοι έδειξαν τις αδυναμίες τους αλλά προσαρμόστηκαν και έχουν στο μέτωπο 650.000 εμπειροπόλεμους στρατιώτες και παράγουν πάρα πολλά drones, άρματα, πυροβολικά και ρουκέτες. Ενώ οι Ουκρανοί έχουν πάνω από 550.000 εμπειροπόλεμους στρατιώτες και πάρα πολλά drones και άλλα Δυτικά όπλα.
Οι Διεθνείς συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία
Αρχικά έχουμε μια επαναστατική αλλαγή στον τρόπο πολέμου. Έχει να γίνει τέτοιος στρατιωτικός και πολεμικός πειραματισμός από τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο (1936 – 1939). Πλέον τα drones, τα φθηνά και ευέλικτα σκάφη, τα ρομποτικά συστήματα, η τεχνητή νοημοσύνη, οι δολιοφθορές και ο πόλεμος πληροφορίας μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα και απώλειες σε έναν ισχυρότερο αντίπαλο. Αυτό φάνηκε και στις επιθέσεις του Ιράν με drones και βαλλιστικούς πυραύλους που μπόρεσαν και διαπέρασαν την κορυφαία αεράμυνα στον κόσμο, αυτή του Ισραήλ. Επιπρόσθετα οι ΗΠΑ και η Κίνα κερδίζουν οικονομικά, λιγότερο από αυτές τις χώρες οικονομικά ωφελείτε η Ρωσία ενώ χάνει οικονομικά η Ουκρανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο λόγος είναι ότι η αγορά των ΗΠΑ έχει περισσότερα κέρδη από την Ευρώπη, η Κίνα επίσης ωφελείται από το άνοιγμα της Ρωσικής αγοράς της ενέργειας στην Κίνα. Ενώ η Ρωσία δεν κατέρρευσε επειδή έχει δικό της νόμισμα και μια τεράστια αυτάρκεια, σε ενέργεια, τρόφιμα και στρατιωτική βιομηχανία. Ενώ λύνει το θέμα της τεχνολογίας μέσω της Κίνας και της Ινδίας, που επενδύουν πάρα πολύ αυτές οι χώρες στην τεχνολογική ανάπτυξη. Επίσης μια τεράστια συνέπεια είναι ότι πλέον ο κόσμος είναι πολυπολικός με ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία και όχι μονοπολικός με τις ΗΠΑ και την Βρετανία, δηλαδή τον Αγγλοσαξονικό παράγοντα. Τέλος η παγκόσμια οικονομία αλλάζει τόσο λόγο των κυρώσεων και του Παγκόσμιου Οικονομικού Πολέμου που έχει ξεσπάσει, ενώ πλέον τελείωσε η εποχή των σταθερών συνόρων και στην Ευρώπη λόγο του πολέμου.
Άξιο αναφοράς είναι και η συσπείρωση του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου που φαίνεται ειδικά μέσω των BRICS+ όπου οι χώρες της Νότιας Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής έχουν πλέον πιο καλές σχέσεις σε πολλά επίπεδα με την Κίνα και την Ρωσία, παρά με τις ΗΠΑ και την συλλογική Δύση. Αυτό αλλάζει την διεθνή τάξη πραγμάτων και τα 500 χρόνια όπου η Δύση καθόριζε σε τεράστιο βαθμό τον κόσμο, ίσως πλέον έχουν περάσει. Μένει να το δούμε στην πράξη.
Βιβλιογραφία
1) Γιατί ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει τον κόσμο, οι περίπλοκες σχέσεις Ουκρανών και Ρώσων στην ιστορία, Σταύρος Λυγερός & Σωτήρης Δημόπουλος, Εκδόσεις Πατάκης, 2022
2) Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας, Tim Marshall, Εκδόσεις Διόπτρα, 2019
3) Το Μέλλον της Ιστορίας, Πως ο πόλεμος της Ουκρανίας αλλάζει το Παγκόσμιο Τοπίο, Επιμέλεια Κωνσταντίνος Φίλης συλλογικό έργο, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2022
4) Ο Κόκκινος Λιμός, ο πόλεμος του Στάλιν εναντίον της Ουκρανίας, Anne Applebaum, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2019
5) Γεωπολιτική του πολέμου κατά της Ουκρανίας, Ιωάννης Ε. Κωτούλας, Εκδόσεις Παπαζήση, 2024
6) Από την ένταση στον πόλεμο, Τα ‘’πως’’ και το ‘’γιατί’’ της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, Ανδρέας Ανδριανόπουλος, Εκδόσεις Αρμός, 2022
