Μιχάλης Ρέττος
Ὁ Κωνσταντῖνος Πολυχρονιάδης ἦταν ἕνας σημαντικὸς Ἕλληνας λόγιος μὲ καταγωγὴ ἀπὸ τὸ Ζαγόρι τῆς Ἠπείρου. Ὅταν ξέσπασε ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ζοῦσε στὸ Παρίσι ὄντας ἐνταγμένος στὸν κύκλο τοῦ Ἀδαμάντιου Κοραῆ, ἀλλὰ καὶ σὲ αὐτὸν τῆς Πίζας, στὴν ὁποία ἐγκαταστάθηκε στὰ τέλη τοῦ 1821. Ἦταν φίλος τοῦ μητροπολίτη Οὑγγροβλαχίας Ιγνατίου, καθὼς καὶ τοῦ Ἀλέξανδρου Μαυροκορδάτου μὲ τὸν ὁποῖο ἀλληλογραφοῦσε συχνά κατὰ τὰ πρῶτα ἔτη τοῦ Ἀγῶνα.
Ὁ Πολυχρονιάδης, ἐνῶ ἡ Ἐπανάσταση εἶχε ξεκινήσει, συνέταξε, ἀπὸ τὸ Παρίσι ποὺ βρισκόταν, ἕνα ἀνώνυμο πόνημα -ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ἔγραφαν οἱ λόγιοι Ἕλληνες τοῦ ἐξωτερικοῦ γιὰ νὰ στρέψουν τὴν εὐρωπαϊκὴ κοινὴ γνώμη ὑπὲρ τοῦ Ἀγῶνα. Τὸ πόνημα ἐκδόθηκε στὸ Λονδίνο, τὸν Ἰούλιο τοῦ 1821, στὴ γαλλικὴ γλῶσσα, μὲ τίτλο Notice sur l’état actuel de la Turquie considérée sous les rapports commerciaux et politiques avec l’Angleterre (Ὑπόμνημα περὶ τῆς σημερινῆς κατάστασης τῆς Τουρκίας θεωρημένης σύμφωνα μὲ τὶς ἐμπορικὲς καὶ πολιτικὲς σχέσεις μὲ τὴν Ἀγγλία)[1], ἐνῶ τὸ περιεχόμενό του δημοσιεύθηκε στοὺς Times τοῦ Λονδίνου, τὴν 1η Αὐγούστου 1821, μὲ τὸν ἀγγλικὸ τίτλο Remarks on the present state of Turkey, considered in its commercial and political relation with England.
Στὸ κείμενο αὐτὸ ὁ Πολυχρονιάδης, ἀπευθυνόμενος οὐσιαστικὰ πρὸς τὴ βρετανικὴ κοινὴ γνώμη, τὸνιζε ὅτι ὁ Ἑλληνικὸς Ἀγῶνας δὲν εἶναι παράνομος, καθὼς οἱ Ἕλληνες δὲν συναίνεσαν ποτὲ στὴν κατάλυση τῆς ἐθνικῆς τους αὐτονομίας· ὅτι ἡ «συμφωνία» ποὺ ὑπῆρχε μεταξὺ τοῦ Ἕλληνα πατριάρχη καὶ τοῦ Ὀθωμανοῦ σουλτάνου, μετὰ τὴν κατάκτηση τῆς Κωνσταντινούπολης, καταπατήθηκε ἀπὸ τοὺς ἴδιους τοὺς Τούρκους ποὺ δὲν σεβάστηκαν τὶς θρησκευτικὲς ἐλευθερίες καὶ τὰ φυσικὰ δικαιώματα τῶν ὑπηκόων τους καὶ ὅτι ἡ παραμονή τῶν Τούρκων στὴν Εὐρώπη εἶναι παροδική. Ἐπίσης, ὅτι οἱ Ἕλληνες ἀνῆκαν πάντα στὴν οἰκογένεια τῶν εὐρωπαϊκῶν ἐθνῶν, ὅτι διέπονται ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τῆς δικαιοσύνης, τῆς καλοσύνης καὶ τῆς χριστιανικῆς πίστης, ὅτι θὰ σχηματίσουν τακτικὸ πολίτευμα στὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα καὶ ὅτι, ἀσπαζόμενοι τὶς ἀρχὲς τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς καλῆς τάξης, θὰ πρέπει νὰ ἀναγνωριστοῦν ἀπὸ τὶς εὐρωπαϊκὲς δυνάμεις μὲ βάση τὶς ἀρχὲς τῆς Ἱερᾶς Συμμαχίας. Τέλος, ὑποστήριξε ὅτι εἶναι πρὸς το συμφέρον τῆς Μεγάλης Βρετανίας νὰ βοηθήσει τοὺς Ἕλληνες ὑλικὰ καὶ διπλωματικά, ἀφοῦ ἡ ἵδρυση ἑνὸς ἑλληνικοῦ κράτους, ποὺ θὰ εἶναι ναυτικὸ καὶ φιλικὸ προς τὴ θαλάσσια ὑπερδύναμη, θὰ ἐξυπηρετεῖ τὰ ἀποικιοκρατικὰ ἐμπορικὰ συμφέροντα τῆς βρετανικῆς αὐτοκρατορίας.
Τὸ κείμενο τοῦ Πολυχρονιάδη δημοσιεύτηκε στὴν ἀγγλικὴ ἐφημερίδα σὲ μία περίοδο ποὺ τὸ βρετανικὸ πολιτικὸ κατεστημένο, τὸ ὁποῖο ἐκπροσωποῦνταν ἀπὸ τὸν πρωθυπουργὸ λόρδο Liverpool καὶ τὸν ὑπουργὸ ἐξωτερικῶν Castlereagh, ἦταν ἐχθρικὸ πρὸς τὸν ἑλληνικὸ Ἀγῶνα. Παραδοσιακὴ θέση τῆς ἀγγλικῆς πολιτικῆς ἦταν ὅτι ἡ ἀποδιάρθρωση τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ἐξυπηρετοῦσε τὰ συμφέροντα τῆς Ρωσίας, μὲ τὴν ὁποία εἶχαν προνομιακὴ σχέση οἱ Χριστιανοὶ ὑπήκοοι τοῦ Σουλτάνου.
Τὸ πόνημα τοῦ Πολυχρονιάδη, ποὺ απευθύνεται στὴ βρετανικὴ κοινὴ γνώμη, ἦταν ἀπὸ τὶς πρῶτες προσπάθειες ἀλλαγῆς αὐτῆς τῆς ἐντύπωσης. Ὁ Πολυχρονιάδης προσπάθησε νὰ πείσει ὅτι ἡ ἑλληνικὴ ἐθνικὴ ἀποκατάσταση ἀφενὸς κινείται στὸ πνεύμα τοῦ εὐρωπαϊκοῦ συστήματος νομιμότητας, ὅχι τοῦ καρμποναρισμοῦ, καὶ ἀφετέρου θὰ εὐνοήσει τὰ βρετανικὰ οἰκονομικὰ καὶ ἐμπορικὰ συμφέροντα στὴ Μεσόγειο. Γι’ αὐτὸ καὶ τὸ περιεχόμενο τοῦ κειμένου του ἐνδιέφερε μία συμβατικὴ βρετανικὴ ἐφημερίδα ποὺ ἐξέφραζε, ἐκείνη τὴ στιγμή, τὸ συντηρητικὸ κατεστημένο τοῦ Λονδίνου.
[1] Γιὰ περαιτέρω πληροφορίες βλ. Λουκία Δρούλια, ‘Ἡ Ἀνώνυμη «Notice sur l’état actuel de la Turquie» (1821) Ἔργο τοῦ Κων. Πολυχρονιάδη’, στὸ Ὁ Ἐρανιστής, τ. 8, (Ἀθήνα: Ὅμιλος Μελέτης τοῦ Νεοελληνικοῦ Διαφωτισμοῦ), 324–28.
