της Σταυρούλας Γιώτη,
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας ήταν Έλληνας λογοτέχνης. Ανήκε στην γενιά των σημαντικών εκπροσώπων της ηθογραφίας και είναι ο κυριότερος νατουραλιστής πεζογράφος. Έχει γράψει κυρίως διηγήματα αλλά και ποιήματα, μυθιστορήματα, χρονογραφήματα και ιστορικά σημειώματα. Μέσα από τα άρθρα του, στις εφημερίδες της εποχής, έκανε γνωστές τις παραδόσεις των διαφόρων περιοχών της Ελλάδας.
Η ζωή του
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας γεννήθηκε στις 12 Μαρτίου του 1865 στα Λεχαινά Ηλείας. Γιος του Δημήτρη Καρκαβίτσα και της Άννας Σκαλτσά, ήταν το πρώτο από τα 11 παιδιά τους. Μέχρι τα δεκατρία του χρόνια πήγε σχολείο στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Συνέχισε στο γυμνάσιο της Πάτρας όπου ήρθε σε επαφή με την σημαντική πνευματική κίνηση της πόλης. Στην συνέχεια, γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. Ήταν κυρίως μια επιλογή ανάγκης, έτσι ώστε να έχει ένα επάγγελμα στο μέλλον, που θα του επέτρεπε να παντρευτεί τον μεγάλο του έρωτα. Αυτό όμως δεν έγινε ποτέ, αφού η αγαπημένη του παντρεύτηκε έναν άλλον. Ο ίδιος δεν παντρεύτηκε ποτέ. Αποφοίτησε από την ιατρική σχολή το 1888. Από τα φοιτητικά του χρόνια θα συνδεθεί με τον Παλαμά, τον Βαλαωρίτη, τον Ξενόπουλο και τον Παπαδιαμάντη. Το 1889 κατετάγη στον στρατό. Υπηρέτησε σε διάφορες περιοχές της χώρας ως στρατιωτικός γιατρός. Η υγεία του κλονίστηκε νωρίς, καθώς μόλις στα εικοσιένα του χρόνια αρρώστησε σοβαρά από πνευμονία κι ελονοσία. Ταλαιπωρήθηκε αρκετές φορές στη ζωή του, λόγω της εύθραυστης υγείας του. Πέθανε από φυματίωση τον Οκτώβρη του 1922.
Η λογοτεχνική του παραγωγή
Πριν ακόμη κλείσει τα είκοσι χρόνια του, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας δημοσιεύει διηγήματά του σε περιοδικά της εποχής. Το 1892 θα τα εκδώσει συγκεντρωμένα σε τόμο με τίτλο «Διηγήματα». Από πολύ νωρίς άρθρα του και λογοτεχνικά του κείμενα φιλοξενούνται σε εφημερίδες και περιοδικά. Με την κατάταξη του στον στρατό και τις μεταθέσεις του σε πόλεις και χωριά της Ελλάδας, αρχίζει να καταγράφει ένα αξιόλογο ταξιδιωτικό και λαογραφικό υλικό. Εντυπώσεις, ήθη κι έθιμα, συνήθειες και νοοτροπίες, που παρατηρεί και μελετά, θα τον εμπνεύσουν για τα πεζογραφήματά του. Έτσι, αρχικά η γραφή του είναι ηθογραφική. Με πηγαίες περιγραφές παρουσιάζει την ζωή των ανθρώπων της ελληνικής επαρχίας. Σκληρή καθημερινότητα, έρωτες, φτώχεια και βιοπάλη συνθέτουν, συνήθως, το σκηνικό των έργων του Ζωντανές εικόνες και ψυχογραφήματα των ηρώων του χαρακτηρίζουν όλη σχεδόν την λογοτεχνική του παραγωγή. Είναι ένας ανθρωπιστής συγγραφέας, που θέλει να προβάλει τη δύσκολη ζωή του λαού.
Τα έργα του
Από τα πρώτα του ηθογραφικά διηγήματα, όπως το «Σπαθόγιαννο», το «Γιάννος και Μάρω» αλλά και την «Λυγερή», την οποία εμπνεύστηκε από τον νεανικό του έρωτα στον κάμπο της Ηλείας, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας περνά σταδιακά στο νατουραλισμό και γίνεται ο βασικός του εκπρόσωπος στην Ελλάδα. Έτσι, στον «Ζητιάνο» συναντούμε τα θέματα των κοινωνικών απόκληρων της ζωής και της κοινωνικής εξαθλίωσης. Στα «Λόγια της πλώρης», που θεωρείται το πιο σημαντικό του έργο, παρακολουθούμε τις αντιξοότητες και τον αγώνα των ανθρώπων της θάλασσας. Έγραψε πολλά διηγήματα που αναφέρονται στην θάλασσα, ενώ πολλά από τα έργα του αφορούν τα βουνά και τους κάμπους.
Ως ηθογράφος και νατουραλιστής λογοτέχνης θεωρεί πως αναδεικνύονται καλύτερα τα κοινωνικά θέματα των έργων του, τοποθετημένα στην ελληνική φύση. Το 1904 εκδίδεται η νουβέλα «Ο Αρχαιολόγος». Σε μια πιο ώριμη, θα λέγαμε συγγραφική του φάση, το έργο αυτό είναι πιο διδακτικό κι ο συγγραφέας επιχειρεί να συνδέσει τους συγχρόνους του με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Καρκαβίτσας γράφει σχολικά αναγνώσματα που διδάσκονται στο δημοτικό.
Το γλωσσικό ζήτημα
Ο Καρκαβίτσας, συμβαδίζοντας με την εποχή του, γράφει τα έργα του αρχικά στην καθαρεύουσα. Από το 1890, όμως, περνά στη δημοτική γλώσσα. Αυτό γίνεται σταδιακά και με επίγνωση των θετικών και των αρνητικών στοιχείων της νέας γλώσσας. Αντιλαμβάνεται, ως ηθογράφος λογοτέχνης, πως η δημοτική είναι πιο κοντά στον απλό κόσμο, για τον οποίο γράφει εξάλλου στα έργα του. Χρησιμοποιεί ακόμη και στοιχεία διαλέκτων που συναντά στα ταξίδια του. Ωστόσο, δεν φτάνει ποτέ σε ακρότητες. Συμμετέχει ενεργά στον αγώνα για το γλωσσικό ζήτημα αλλά με μετριοπάθεια και διάθεση ενωτική κι όχι διχαστική.
Η πολιτική
Ο Καρκαβίτσας ασχολήθηκε ενεργά και με την πολιτική ζωή του τόπου. Ως στρατιωτικός γιατρός πήρε μέρος στην Κρητική Επανάσταση το 1897. Το 1909 συμμετείχε στο κίνημα στο Γουδί, ως μέλος του Στρατιωτικού Συνδέσμου.
Υπέρμαχος της Μεγάλης Ιδέας, στράφηκε στη συνέχεια κατά του Βενιζέλου. Το 1912 βρέθηκε και πάλι στο πολεμικό μέτωπο, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, ως στρατιωτικός γιατρός. Το 1916, αντίθετος με το κίνημα της Εθνικής Αμύνης και τον Βενιζέλο, αποστρατεύεται κι εξορίζεται στη Μυτιλήνη. Με την αλλαγή του καθεστώτος ο Ανδρέας Καρκαβίτσας επανέρχεται στο στράτευμα το 1920.
Ακολουθεί βίντεο με τη διήγηση μέρους του έργου του συγγραφέως «Οι Φρεγάδες»:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σ’ αυτό το άρθρο:
- Καρκαβίτσας Ανδρέας. Ανάκτηση από: greek language.gr (τελευταία σύνδεση 27/10/2020).
- Ανδρέας Καρκαβίτσας. Ανάκτηση από: sansimera.gr.biograhpies (τελευταία σύνδεση 27/10/2020).
- Ανδρέας Καρκαβίτσας. Ανάκτηση από: el.wikipedia.gr (τελευταία σύνδεση 27/10/2020).
- Νατουραλισμός. Ανάκτηση από: el.wikipedia.org (τελευταία σύνδεση 27/10/2020).