Μονή Ζυγού (Φραγκόκαστρο), η Αγιορείτικη Μονή που έγινε Φραγκικό κάστρο και ορμητήριο

του Χρήστου Χατζηλία,

Η Μονή Ζυγού ήταν ένα μοναστήρι της Αθωνικής Πολιτείας που επί Φραγκοκρατίας μετατράπηκε  σε κάστρο. Βρίσκεται στην περιοχή της Ουρανούπολης, μόλις 40 μέτρα πριν από τα σύνορα του Αγίου Όρους,η περιοχή κατοικούνταν μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ.Στην συνέχεια εγκαταλείφθηκε με την ονομασία Ζυγός, η μονή ιδρύεται πριν το 991 και η στενή της σχέση με τον Αθανάσιο επιβεβαιώνεται από το μολυβδόβουλό του που βρέθηκε πρόσφατα εκεί κατά την ανασκαφή.Η πρώτη βέβαιη αναφορά του μοναστηριού ανευρίσκεται λίγο αργότερα, το 996, σε έγγραφο της Μεγίστης Λαύρας. Σε αυτό, μεταξύ άλλων, υπογράφει και ο Νίκων, ηγούμενος της μονής Ζυγού ως «Νίκων, μοναχός και ηγούμενος του Ζυγού». Η μονή ήταν αφιερωμένη στον προφήτη Ηλία («άγιο Ηλία») ,διατηρούσε μετόχια στην Ιερισσό, το Γομάτι και τον Πρόβλακα και αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια του Άθωνα κατά τον 11ο αιώνα. Το 1018 όταν ηγούμενος ήταν ο Νύφων αυξήθηκε η περιουσία της Μονής με την χορήγηση εκτάσεων από την Αγιορείτικη κοινότητα.

Την ίδια περίοδο επεκτάθηκε το κτιριακό συγκρότημα και κτίσθηκε το νέο Καθολικό (κεντρικός ναός), το οποίο έχει εντοπισθεί και αποτελεί βασικό στόχο στην ανασκαφική και αναστηλωτική προσπάθεια που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Κατά τον 11ο αιώνα η Μονή του Ζυγού ήταν ένα από τα σημαντικότερα Αγιορείτικα μοναστήριαμευψηλή θέση στην ιεραρχία των μονών.
Φαίνεται, ότι μέσα σε έναν αιώνα ολοκληρώθηκε το κτιριακό συγκρότημα, όπως διακρίνεται σήμερα μετά την ανασκαφική έρευνα.
Πρόκειται για ένα πεντάπλευρο περίπου κάστρο, ενισχυμένο από δέκα ή έντεκα πύργους, το οποίο περικλείει έκταση 5,5 στρεμμάτων.Το κάστρο αποτελείται από πέντε, τουλάχιστον, οικοδομικές φάσεις, όλες παλαιότερες του 1211.

Αποτέλεσμα εικόνας για Μονή Ζυγού


Για λόγους που δε γνωρίζουμε, στα τέλη του 12ου αιώνα η Μονή του Ζυγού ήταν έρημη και με χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Αλεξίου Αγγέλου Κομνηνού παραχωρήθηκε μαζί με τα μετόχια της στην επανασυσταθείσα Μονή Χιλανδαρίου. Μετά την άλωση της Πόλης το 1204, ένας Φράγκος τυχοδιώκτης  ιππότης, το όνομα του οποίου δεν έφτασε ως εμάς, πληροφορείται την ύπαρξη των πλούσιων μοναστηριών του Άθωνα και αποφασίζει να κινηθεί προς τα εκεί. Στο Ζυγό βρίσκει την εγκαταλελειμμένη μονή της οποίας την εποχή εκείνη θα πρέπει να διασώζονταν ο οχυρωματικός περίβολος και το καθολικό.Εγκαθίσταται εκεί με το μικρό στράτευμά του στα 1206, επισκευάζοντας και συμπληρώνοντας τις οχυρώσεις. Ο Ζυγός λειτουργεί ως ορμητήριο και βάση της ληστρικής συμμορίας, η οποία εξορμά σε τακτά χρονικά διαστήματα προς τον Άθωνα λεηλατώντας τα μοναστήρια και αποθησαυρίζοντας τα πλούτη τους στο κάστρο.Οι μοναχοί του Όρους, απηυδισμένοι, ζητούν τη βοήθεια του πάπα Ιννοκέντιου του Γ’, με προσωπική επέμβαση του οποίου το 1211 ο ιππότης εκδιώκεται από το κάστρο.Μέρος των κτιρίων του κάστρου καταστράφηκαν από πυρκαγιά, πιθανότατα κατά την εκδίωξη του Φράγκου άρχοντα.Σε αυτήν την περίοδο χρωστούν την ονομασία τους τα σωζόμενα ερείπια, αλλά και η περιοχή μέχρι σήμερα ως «Φραγκόκαστρο».

“… Ο οχυρωματικός περίβολος σχηματίζει πεντάγωνο με δύο πύλες εισόδου, μία στο βόρειο και μία στο νότιο τείχος. Το τείχος ενισχύεται με 11 πύργους, ο πιο σημαντικός των οποίων είναι ο ΒΔ, διαστάσεων 8,60 x 8,14 μ. σωζόμενου ύψους 4 και αρχικού 15 και πλέον μέτρων, κτίσμα του 1000 περίπου μΧ όπως και το μεγαλύτερο μέρος της οχύρωσης.Αντίθετα, το ΝΑ τμήμα των τειχών με τον μικρό πύργο αποδίδεται στις συμπληρώσεις που έγιναν από το Φράγκο ιππότη μεταξύ 1206-1211. Την ίδια εποχή ενισχύθηκαν σε ύψος οι οχυρώσεις και κατασκευάστηκαν επιπλέον χώροι υγιεινής.

Αποτέλεσμα εικόνας για Μονή Ζυγού

Η κτίση του καθολικού ανάγεται στο 1000, ενώ ακολούθησαν άλλες τρεις ακόμη οικοδομικές φάσεις στο κτίριο. Αρχικά οικοδομήθηκε ο σύνθετος τετρακιόνιος ναός με το νάρθηκα (διαστάσεις 14,60 x 9,70 μ.). Σε δεύτερη φάση και προφανώς αμέσως μετά το θάνατο του κτήτορα της μονής, προστέθηκε το Β παρεκκλήσιο με τον κτητορικό τάφο. Κτίσμα της τρίτης φάσης είναι ο εξωνάρθηκας, ενώ της τέταρτης το Ν παρεκκλήσιο με έναν ακόμη κτητορικό τάφο. Στη συνέχεια προστέθηκαν ακόμη τρεις επίσημοι τάφοι στο νότιο τοίχο σε επαφή με το καθολικό.Οι τοίχοι του ναού σώζονται σε ύψος 1,5-4 μέτρων. Πολλά από τα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, μεταξύ των οποίων και κίονες που συγκρατούσαν τον τρούλο λεηλατήθηκαν και λείπουν, διατηρούνται όμως σε καλή κατάσταση το μαρμάρινο διάφραγμα του Β ανοίγματος του ναού καθώς και άλλα ανάγλυφα.Τα ερείπια της Τράπεζας (διαστάσεων 14,80 x 6,20 μ) βρίσκονται Δ του καθολικο. Οι τοίχοι της ήταν βαμένοι κόκκινοι, διέθετε δίλοβα υάλινα παράθυρα, ξύλινη στέγη καλυμμένη με σχιστόλιθους και μεγάλα μαρμάρινα τραπέζια. Ακόμη εντοπίστηκαν δεξαμενή στο υπόγειο πύργου, πιθανή θέση πλυσταριού, δύο φούρνοι -ο ένας για τα πρόσφορα- καθώς και κτιστός ληνός χωρητικότητας 40 κυβικών. Αυτό καταδεικνύει σαφώς τη μεγάλη παραγωγή κρασιού από τη μονή…” Μας πληροφορεί η ιστοσελίδα Kastra.eu(https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=fragokastro)

Ενώ η ιστοσελίδα ekklisiaonline.gr(https://www.ekklisiaonline.gr/ekklisiaonline/%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%AE-%CE%B6%CF%85%CE%B3%CE%BF%CF%8D-%CE%AC%CE%B3%CE%B9%CE%BF-%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%B3%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%AF%CE%BA%CE%B5%CF%82/)  μας πληροφορεί ότι “..Στον νάρθηκα διατηρήθηκαν τμήματα από την μεγάλη παράσταση του Ευαγγελισμού και διάλιθοι σταυροί, ενώ στην κόγχη της προθέσεως του νότιου παρεκκλησίου αποκαλύφθηκαν δύο στρώματα τοιχογραφιών, με την ίδια παράσταση, ενός ολόσωμου ιεράρχη, πιθανώς του αγίου Νικολάου.
Στα δάπεδα του Καθολικού και του βόρειου παρεκκλησίου υπάρχουν εξαιρετικής τέχνης μαρμαροθετήματα, προφανώς έργα του 11ου αιώνα, τα οποία σώζονται σε ικανοποιητική κατάσταση…”

Η Μονή του Ζυγού είναι από τις αρχαιότερες Μονές τους Αγίου Όρους επίσης μπορούν να το επισκεφθούν και γυναίκες και να γνωρίσουν από κοντά μία αυθεντική  Αγιορείτικη Μονή, Όπως αναφέρει ο επιστημονικός υπεύθυνος της ανασκαφής:‘..Το Άγιο Όρος από τότε που άρχισε να κατοικείται συνεχώς ανανεώνεται.

Έτσι, εάν κάποιος θέλει να μελετήσει τις εντός του Αγίου Ορους μονές από άποψη αρχαιολογική, κτιριολογική και οργάνωσης του λατρευτικού χώρου, πρέπει να ψάξει αλλού.

Η μονή Ζυγού ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα και το 1198 ήταν ήδη ερημωμένη. Λιθολογήθηκε ελάχιστα – άρα ό,τι υπάρχει εκεί είναι του αρχαίου Αγίου Όρους…’

ΠΗΓΕΣ: Ekklisiaonline, Kastra.eu

, , , ,

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *