«Ο φιλελευθερισμός σκοτώνει τον πολιτισμό, καταστρέφει την πατρίδα, σημαίνει το τέλος της ανθρωπότητας». Möller van den Broek
Κωνσταντίνος Μποβιάτσος – ΣΑΜΟΥΡΑΪ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ
Η “Συντηρητική Επανάσταση”, Konservative Revolution, ήταν μια δεξαμενή ιδεών, ένα εργαστήριο, στο οποίο εμποτίστηκαν όλα εκείνα τα ιδανικά που από τη μια απέρριπταν τον προοδευτικό διαφωτισμό της Δύσης, ενώ από την άλλη υποστήριζαν τον δυναμισμό μιας επανάστασης με μεγάλο στυλ και ύφος, αλλά με την έννοια της επιστροφής στην εθνική παράδοση, στην τάξη των φυσικών αξιών, στον ηρωισμό, στην κοινότητα των ανθρώπων, στην η ιδέα ότι η ζωή είναι τραγική αλλά και ένας μεγαλειώδης αγώνας. Πάμε όμως λίγο από την αρχή…για να μπει και ο αναγνώστης του νέου αυτού βιβλίου (από τις εκδόσεις Λόγχη) στο πνεύμα…
Μετά την ήττα της η Γερμανία στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, βρέθηκε σε μια μάλλον δύσκολη κατάσταση: οι όροι της Συνθήκης Ειρήνης των Βερσαλλιών προέβλεπαν όχι μόνο υπέρογκες αποζημιώσεις, αλλά και εδαφικές παραχωρήσεις, «αποαποικιοποιήσεις» και μειώσεις στο στρατό. Η Γερμανία έχανε το ένα όγδοο της επικράτειάς της με πληθυσμό 7,3 εκατομμυρίων ανθρώπων (10% του προπολεμικού πληθυσμού). Το σύνταγμα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης καταρτίστηκε με βάση την αρχή της μίμησης, ένας συνδυασμός συνταγμάτων: εκλογή του προέδρου από τον λαό, όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες, απεριόριστη ψήφος δυσπιστίας στο κοινοβούλιο, όπως στην Αγγλία (με τη διαφορά ότι η Γερμανία δεν έχει ιστορικά καθιερωμένο αγγλικό δικομματικό σύστημα), υπήρχαν στοιχεία μιας δημοκρατίας με δημοψηφίσματα, χαρακτηριστικό της Γαλλίας. Άλλα κυρίως, η Συνθήκη των Βερσαλλιών αμφισβήτησε όλο το παρελθόν της Γερμανίας, προτείνοντας αντ ‘αυτού, τη δημοκρατία, τον φιλελευθερισμό, τον κοινοβουλευτισμό, την «αυτοδιάθεση», την Κοινωνία των Εθνών – και όλα αυτά έμοιαζαν με βεβήλωση της εθνικής αξιοπρέπειας, έναν εμπαιγμό θα έλεγα των νικητών έναντι στων ηττημένων. Η αυτοσυνείδηση των εθνικά σκεπτόμενων Γερμανών μετά την ήττα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο παραβιάστηκε: οι Γερμανοί έπρεπε να εγκαταλείψουν τις προηγούμενες πολιτικές αρχές τους υπέρ των αρχών των νικητών. Αυτό ήταν ανυπόφορο για την αυτοσυνείδηση που είχε υποστεί μια οδυνηρή ταπείνωση: «η αποκατάσταση» δεν μπορούσε παρά να συνίσταται στο να αποσπάσει εντελώς τη Γερμανία από τη Δύση και να επιστρέψει στο δικό της μονοπάτι». Αυτό επιδίωξε να κάνει η «Συντηρητική Επανάσταση» με θεωρητικούς όρους.
Η ιδεολογία του γερμανικού αυτού κινήματος, είναι από πολλές απόψεις ένα μοναδικό διανοητικό φαινόμενο στις ιστορίες της Γερμανίας του 20ού αιώνα. Το βιβλίο- οδηγός του Α. Mohler μας το περιγράφει αναλυτικά άλλωστε. Η ίδια η φράση «Συντηρητική Επανάσταση» είναι παράδοξη, καθώς ενσωματώνει φαινομενικά ασύμβατες σημασιολογικές και λεξιλογικές ενότητες. Ο όρος αυτός ενώνει το σύνολο των ιδεολογιών και των οργανώσεων της γερμανικής «δεξιάς», η οποία δεν αρκέστηκε στο ρόλο της διατήρησης όσων μπορούν να σωθούν, αλλά έθεσε ως στόχο να αναστήσει με επαναστατικό τρόπο, τους πιο σημαντικούς μύθους, χαμένους στη δημοκρατία. Στην πραγματικότητα, ο ίδιος ο όρος Konservative Revolution, σε σχέση με μια ομάδα διαφορετικών συγγραφέων όπως οι Oswald Spengler, Ernst Jünger, Arthur Möller van den Broek, Carl Schmitt, Edgar Julius Jung, Ernst Nikisch και άλλοι, καθορίστηκε μόλις το 1949 με την κυκλοφορία του συγκεκριμένου βιβλίου του Armin Mohler “Konservative Revolution in Deutschland 1918-1932”. Ήταν χάρη σε αυτό το βιβλίο του Mohler, που ονομασίες όπως «συντηρητική επανάσταση» και «εθνικοεπαναστάτες» («Konservative Revolution» και «Nationale Revolutionäre») μπήκαν στην ακαδημαϊκή χρήση και φυσικά μας διαφώτισε για τις πραγματικές έννοιες των όρων αυτών.
Ο ιδρυτής της ιστοριογραφίας της “Συντηρητικής Επανάστασης”, ο Armin Mohler, την αντιλήφθηκε ως ένα πνευματικό κίνημα που προέκυψε μετά τη γαλλική αστική επανάσταση, στρεφόμενο ενάντια στις ιδεολογικές καταβολές της και εκδηλώθηκε κυρίως στη σφαίρα του πνεύματος και της ιδεολογίας. Στο έργο του αυτό ο Mohler, ορίζει τη “Συντηρητική επανάσταση” ως ένα «γερμανικό κίνημα», (ανεξάρτητα που έφυγε από τα σύνορα της Γερμανίας), αντιπαραβάλλοντας την με την επιρροή των αρχών της επανάστασης του 1789, που ήταν ξένη προς τη Γερμανία. Για τον συγγραφέα αυτός είναι ένας ιδιαίτερος τύπος πολιτικής σκέψης και ριζικά αντίθετος στην λεγόμενη «πρόοδο». Σύμφωνα με τον Mohler, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της “Συντηρητικής επανάστασης” από δύο απόψεις: Πρώτον ότι μια γενιά “συντηρητικοεπαναστατών” γεννήθηκε στο χωνευτήριο του πολέμου. Δεύτερον ότι ο πόλεμος κατέστρεψε την εποχή του Γουλιέλμου και τον «παλιό» γερμανικό συντηρητισμό, για τον οποίο οι συντηρητικοεπαναστάτες είχαν ελάχιστη συμπάθεια.
Οι εκπρόσωποι της νέας και της μεσαίας γενιάς των Γερμανών συντηρητικών, αντιτάχθηκαν στην επιστροφή στην παραδοσιακή συντηρητική ιδεολογία και πολιτική, που οδήγησε στην εμφάνιση του νεαρού αυτού συντηρητικού κινήματος, που έθεσε ως στόχο να ευθυγραμμίσει τις κύριες ιδέες και στόχους του γερμανικού συντηρητισμού με τη νεωτερικότητα και να την πολεμήσουν. Στην πραγματικότητα, η “Συντηρητική επανάσταση” ήταν μια προσπάθεια δημιουργίας ενός νέου γερμανικού συντηρητισμού και εθνικισμού στις συνθήκες της μεσοπολεμικής κρίσης της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας. Η κύρια διαφορά μεταξύ της “Συντηρητικής επανάστασης” και της επανάστασης των αριστερών δυνάμεων ήταν ότι οι πρώτες έκαναν σχέδια για το μέλλον, αντλώντας έμπνευση από το πάθος του παλαιού εθνικού μεγαλείου και στις εικόνες ή μύθους περασμένων εποχών. Αυτό έδωσε στη “Συντηρητική επανάσταση” ένα πλεονέκτημα έναντι της αριστεράς, επειδή όπως σημειώνουν ορισμένοι ερευνητές της, όπως ο ιστορικός Nolte, «η γλώσσα του καταπιεσμένου είναι φτωχή, μονότονη, το μέτρο της ανάγκης σε αυτή την περίπτωση είναι και το μέτρο της γλώσσας, οι σωστοί μύθοι, από την άλλη, προκύπτουν από περίσσεια δύναμης, παράδοσης, πλούτου». Οι συντηρητικοεπαναστάτες αντιτάχθηκαν σε όλες τις προηγούμενες μορφές πολιτικής, ο κριτικός τους προσανατολισμός ήταν αντιφιλελεύθερος, αντιμαρξιστικός, αντικαπιταλιστικός, αντιδημοκρατικός, αντικοινοβουλευτικός. Ένας από τους ιδεολόγους της «συντηρητικής επανάστασης» ο Edgar Julius Jung την όρισε ως εξής:
«Ονομάζουμε συντηρητική επανάσταση την αποκατάσταση όλων εκείνων των στοιχειωδών νόμων και αξιών, χωρίς τις οποίες ένα άτομο δεν μπορεί να οικοδομήσει τη σχέση του με τη φύση και τον Θεό και δεν μπορεί να δημιουργήσει μια αληθινή κοινωνική τάξη. Η ισότητα θα αντικατασταθεί από την εσωτερική ταυτότητα ενός ατόμου, η ταξική σκέψη θα αντικατασταθεί από την αίσθηση της ιεραρχίας, ο γραφειοκρατικός καταναγκασμός θα αντικατασταθεί από την εσωτερική ευθύνη της αληθινής αυτοδιοίκησης, η άμορφη μάζα θα αντικατασταθεί από το δικαίωμα του ατόμου , αναπαλλοτρίωτο από τις εθνικές του ρίζες.»
Όπως ανέφερα και πιο πάνω, το κίνημα αυτό περιελάμβανε τεράστιες μορφές διανόησης, του διαμετρήματος των Jünger, Schmitt, Moeller van den Bruck, Heidegger, Spengler, Thomas Mann (του πρώτου έργου του), Sombart, Benn, Scheler, Klages και πολλών άλλων. Έγραψαν για μια Γερμανία που έπρεπε να αποκατασταθεί στην εξουσία της, μίλησαν για έναν τύπο ηρωικού και θαρραλέου ανθρώπου, που θα κυριαρχούσε στον μηδενισμό της σύγχρονης εποχής. Περιέγραψαν την παρακμή του δυτικού πολιτισμού ως το μεγαλύτερο κακό, την πρόοδο ως δαίμονα, τον καπιταλισμό ως λέπρα των τοκογλύφων, την ισότητα και τον κομμουνισμό ως πρωτόγονους εφιάλτες… και επέστρεψαν στις ρίζες του Γερμανισμού, στις πηγές της ταυτότητας. Οπλισμένοι με τον Nietzsche και τους αρχαίους διονυσιακούς μύθους, «υπήρξαν ακόμη και εκείνοι που άναψαν ξανά τις φωτιές εκείνων των αρχέγονων νυχτών στις οποίες γεννήθηκε ο Ευρωπαίος άνθρωπος…» όπως έλεγε ποιητικά ο Friedrich Georg Junger. Η “Συντηρητική Επανάσταση”, ήταν επίσης ο σοσιαλισμός του Moeller van de Bruck, ο αντιοικονομισμός του Sombart, η εθνικολαϊκή ιδέα του Heidegger, του φιλοσόφου-αγρότη κοντά στα SA. Αργότερα, πολλές από τις ομάδες των διαφόρων συντηρητικοεπαναστατικών παρατάξεων, εντάχθηκαν στο NSDAP, συμβάλλοντας σημαντικά στην εμπέδωση της πολιτικής του σκέψης και σε ορισμένες περιπτώσεις, έγιναν ηγέτες του, όπως οι Baeumler και Krieck. Σύμφωνα με τον Ernst Nolte – τον μεγαλύτερο Γερμανό ιστορικό – «η “Συντηρητική Επανάσταση” είχε την ευκαιρία να είναι περισσότερο μια επανάσταση παρά μια συντήρηση, μόνο και μόνο επειδή διασταυρώθηκε με τον εθνικοσοσιαλιστικό πολιτικό δρόμο, ένα μαζικό κόμμα, μια σύγχρονη προπαγάνδα, ένας χαρισματικός ηγέτης ικανός να στοχεύει στην εξουσία». Όλα όσα έλειπαν από τους θεωρητικούς δηλαδή. Ο ίδιος ο ιστορικός αναρωτήθηκε: «Δεν ήταν ο εθνικοσοσιαλισμός μια αντεπανάσταση τόσο επαναστατική, όσο θα μπορούσε ποτέ να είναι η Συντηρητική Επανάσταση ως άρνηση της Γαλλικής Επανάστασης και της Μπολσεβίκικης-Κομμουνιστικής Επανάστασης;».
Αυτά και άλλα πολλά, υπάρχουν αναλυτικά και με αρκετή ωμότητα για όλη εκείνη την περίοδο, στο νέο αυτό έργο που κυκλοφορεί για πρώτη φορά στα ελληνικά. Οι συντηρητικοεπαναστάτες ήταν πεπεισμένοι για την ανάγκη να αφυπνίσουν το εθνικό πνεύμα και να φέρουν την ιδεολογική δύναμη του εθνικισμού στο πλευρό τους, να ξεπεράσουν τις φιλελεύθερες-κοινοβουλευτικές ιδέες για την εξουσία, καθώς και να δημιουργήσουν ένα αυταρχικό κράτος, να ασκήσουν κριτική και να ξεπεράσουν τον «αστό», που τον ενώνουν οι φιλελεύθερες ιδέες και τελικά να αναπτύξουν σοσιαλιστικών μορφών διαχείριση. Άλλωστε, όπως δήλωσε ο πιο έμπειρος μελετητής αυτών των θεμάτων, ο Armin Mohler, «ο εθνικοσοσιαλισμός παραμένει ακόμα μια προσπάθεια για την πολιτική υλοποίηση των πολιτιστικών προϋποθέσεων, που υπάρχουν στη Συντηρητική Επανάσταση». Κάποια μεταθανάτια προσπάθεια αποσύνδεσης της Κonservative Revolution από το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς, είναι αρκετά ανιστόριτη. Ας προσπαθήσει κάποιος να προσθέσει τα ιδεολογικά θέματα των διαφόρων εθνικολαϊκών κινημάτων της εποχής της Βαϊμάρης και θα έχει την εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία στην θεωρητική της καθαρά μορφή….μετά βέβαια υπάρχει και η εφαρμογή τους, αλλά αυτό είναι μια άλλη ανάλυση…!
Τα περιεχόμενα του βιβλίου:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ
I Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ : ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ – ΟΙ “ΤΡΟΤΣΚΙΣΤΕΣ” ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ – ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ “ΑΙΡΕΤΙΚΩΝ” ΜΕΤΑ ΤΟ 1933 – ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ – Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ “KONSERVATIVE REVOLUTION” – Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ “DEUTSCHE BEWEGUNG” – Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ “ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑΣ” – Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΗΣ ΜΗ – ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ – Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗΣ – Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ ΚΑΙ Η ΜΕΘΟΔΟΣ –
II ΤΟ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΤΡΙΤΟ REICH ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ REICH – Η “ΓΟΥΛΙΕΛΜΙΚΗ ΕΠΟΧΗ” – O ΠΟΛΕΜΟΣ – Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΒΑΙΜΑΡΗΣ – Ο ΝΕΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ – Η “SCHWARZE REICHSWEHR” ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ – Ο ΕΘΝΙΚΟΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟΣ – ΤΟ “ΤΡΙΤΟ ΜΕΤΩΠΟ” – Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΤΑΞΗΣ – Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΤΟΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ –
III ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΕΣ: Η “ΛΟΓΙΚΗ ΜΟΝΟΚΑΤΕΥΘΥΝΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ” – ΓΡΑΜΜΗ ΚΑΙ ΣΦΑΙΡΑ – Ο NIETZSCHE ΚΑΙ Η ΜΕΣΟΒΑΣΙΛΕΙΑ – Ο ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ – Η “ΑΝΑΤΡΟΠΗ” – ΤΟ “ΜΕΓΑΛΟ ΜΕΣΗΜΕΡΙ” – ΟΙ “ΑΝΑΓΕΝΝΗΜΕΝΟΙ” – Η “ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ” ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ – ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΟΣ, ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΙΚΟΣ, ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ – ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ – ΣΧΙΣΜΑ ΚΑΙ ΤΑΣΗ – Ο “ΗΡΩΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ” – Ο ΠΑΡΑΔΟΞΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΕΝΟΣ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΟΥ ΔΟΓΜΑΤΟΣ
IV ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΟΜΑΔΕΣ: Η ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΣΥΜΦΙΛΙΩΤΟΥ; – ΠΡΩΤΗ ΟΜΑΔΑ: ΟΙ “VÒLKISCHEN” -ΔΕΥΤΕΡΗ ΟΜΑΔΑ: ΟΙ “JUNGKONSERVATIVEN” – ΤΡΙΤΗ ΟΜΑΔΑ: ΟΙ “ΕΘΝΙΚΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ” – Η ΑΝΑΤΟΛΗ – ΑΠΟ ΤΟΝ “VOLK” ΣΤΟ ΚΙΝΗΜΑ – ΤΕΤΑΡΤΗ ΟΜΑΔΑ: ΟΙ “BÙNDISCHEN” – ΠΕΜΠΤΗ ΟΜΑΔΑ: ΤΟ “LANDVOLKBEWEGUNG”
