Ο θεμελιωτής μιας αυτοκρατορίας Γουίλιαμ Πιτ ο Πρεσβύτερος 1708-1778 ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΖΕΝΑΚΟΣ Ο άγγλος πολιτικός Γουίλιαμ Πιτ, ο επιλεγόμενος Πρεσβύτερος προς διάκριση από τον επίσης πολιτικό γιο του Γουίλιαμ Πιτ τον Νεότερο (1759-1806), γεννήθηκε στο Λονδίνο. Ο πατέρας του Ρόμπερτ ήταν μέλος του κοινοβουλίου και ο πάππος του Τόμας κατείχε υψηλή θέση στην Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών και είχε αποκτήσει
Ιωάννα Ζούλα – 24-11-2008 – ΤΟ ΒΗΜΑ
Οάγγλος πολιτικός Γουίλιαμ Πιτ, ο επιλεγόμενος Πρεσβύτερος προς διάκριση από τον επίσης πολιτικό γιο του Γουίλιαμ Πιτ τον Νεότερο (1759-1806), γεννήθηκε στο Λονδίνο. Ο πατέρας του Ρόμπερτ ήταν μέλος του κοινοβουλίου και ο πάππος του Τόμας κατείχε υψηλή θέση στην Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών και είχε αποκτήσει μεγάλη περιουσία. Από την πλευρά της μητέρας του ο Πιτ καταγόταν από την αγγλοϊρλανδική αριστοκρατία.
Ο Πιτ σπούδασε στο Κολέγιο του Ιτον και στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το οποίο όμως εγκατέλειψε ύστερα από έναν χρόνο χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του, καθώς και για σύντομο διάστημα στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης.
Το 1735, σε ηλικία 27 ετών, ο Πιτ έγινε μέλος του κοινοβουλίου. Εκεί διακρίθηκε για τη ρητορική του δεινότητα και εντάχθηκε στην ομάδα των νεαρών κοινοβουλευτικών που αντιπολιτεύονταν την εξωτερική πολιτική του ειρηνόφιλου πρωθυπουργού Ρόμπερτ Γουόλπολ και υποστήριζαν τον πρίγκιπα της Ουαλλίας, τον διάδοχο Φρειδερίκο Λουδοβίκο, ο οποίος βρισκόταν σε σοβαρή διένεξη με τον πατέρα του βασιλιά Γεώργιο B’.
Υπό τις σφοδρές επιθέσεις του Πιτ, ο Γουόλπολ παραιτήθηκε το 1742. Αλλά λόγω της παντοτινής εχθρότητας του βασιλιά προς το πρόσωπό του ο Πιτ χρειάστηκε να περιμένει ως το 1746 ώσπου να αναλάβει την πρώτη κυβερνητική θέση ως αναπληρωτής υφυπουργός Οικονομικών της Ιρλανδίας, και δύο μήνες αργότερα να τοποθετηθεί γενικός ταμίας των ενόπλων δυνάμεων. Στη δεύτερη αυτή θέση, περιζήτητη λόγω των ευκαιριών για πλουτισμό που πρόσφερε στον κάτοχό της, ο Πιτ διακρίθηκε για την τιμιότητά του αποφεύγοντας με συνέπεια να εκμεταλλευθεί αυτή τη δυνατότητα, και μολοντούτο κατηγορήθηκε για διαφθορά.
Ποδάγρα και κατάθλιψη
Αν και αφοσιωμένος στην πολιτική ο Πιτ, λόγω της πολύ κακής υγείας του, βασανιζόμενος κυρίως από τους πόνους της ποδάγρας και από μανιοκαταθλιπτικές κρίσεις, αναγκαζόταν να μένει για μεγάλα διαστήματα εκτός δημόσιας σκηνής και είδε τον έρωτα να μπαίνει μάλλον αργά στη ζωή του. Αλλά ο γάμος του με την Εστερ Γκρένβιλ το 1754 υπήρξε ευτυχισμένος. Εναν χρόνο μετά τον γάμο του, λόγω των επικρίσεών του κατά της κυβέρνησης, ο Πιτ απολύθηκε από τη θέση του.
H μεγάλη ώρα για τον Πιτ σήμανε με την έκρηξη του Επταετούς Πολέμου (1756-63), κατά τον οποίον ήρθαν αντιμέτωπες από τη μια η Αγγλία και η Πρωσία, από την άλλη η Γαλλία, η Αυστρία, η Ρωσία, η Σουηδία και η Σαξονία. Ο Πιτ μπήκε στην κυβέρνηση, ως πρωθυπουργός ουσιαστικά, τον Νοέμβριο του 1756 και ανέλαβε την ευθύνη της διεύθυνσης του πολέμου ο οποίος διεξαγόταν τόσο στην Ευρώπη όσο και κατά θάλασσα, όπου η κύρια αναμέτρηση αφορούσε την Αγγλία και τη Γαλλία με γέρας την κυριαρχία στις υπερπόντιες κτήσεις.
Την περίοδο αυτή ο Πιτ έφτασε στην κορύφωσή του ως πολιτικός εμπνέοντας με το πολεμοχαρές πνεύμα του ολόκληρο το αγγλικό έθνος. Εγκαταλείποντας την παλαιότερη πεποίθησή του ότι η ανάμειξη της Αγγλίας στα ευρωπαϊκά πράγματα απέβλεπε απλώς στην προστασία του Ανόβερου, από όπου προερχόταν η αγγλική δυναστεία στην οποία ανήκε το γερμανικό αυτό πριγκιπάτο, ο Πιτ έβλεπε πλέον τον πόλεμο ως παγκόσμιο ζήτημα από το οποίο θα κρινόταν η κυριαρχία της Αγγλίας σε όλη την υφήλιο. Ετσι οι προσπάθειες του Πιτ εξαπλώθηκαν σε όλα τα μέτωπα του πολέμου ώστε η Αγγλία «να κερδίσει τον Καναδά στις όχθες του ποταμού Ελβα» όπως έλεγε.
H παραίτηση του νικητή
Παρέχοντας οικονομική βοήθεια στον σύμμαχο της Αγγλίας Φρειδερίκο B’ της Πρωσίας για να απασχολεί τον γαλλικό στρατό στην Ευρώπη, ο Πιτ μεριμνούσε ώστε ο αγγλικός στόλος να μην αφήνει σε ησυχία τον γαλλικό τόσο στα ίδια τα παράλιά του όσο και στις Δυτικές Ινδίες και στην Αφρική.
Με τη Συνθήκη των Παρισίων του 1763, που τερμάτισε τον πόλεμο ανάμεσα στην Αγγλία και στη Γαλλία, η Αγγλία εδραιώθηκε στον Καναδά και παρέμεινε κυρίαρχη στη Βόρειο Αμερική, όπως και στην Ινδία, και εξασφάλισε εδαφικά κέρδη στην Αφρική και στις Δυτικές Ινδίες.
Παρ’ όλη την ανεκτίμητη προσφορά του στη νικηφόρο έκβαση του πολέμου, ο Πιτ είχε ήδη αναγκασθεί να παραιτηθεί από την κυβέρνηση το 1761 λόγω διαφωνιών του με τον βασιλιά Γεώργιο Γ’ ο οποίος το 1760 είχε διαδεχθεί τον αποβιώσαντα Γεώργιο B’ και, αντίθετα με τον πρωθυπουργό, επιθυμούσε τον τερματισμό του πολέμου. Ο Πιτ πέρασε στην αντιπολίτευση, και όταν ήρθε η ώρα επιτέθηκε και κατά της Συνθήκης των Παρισίων χαρακτηρίζοντάς την κατώτερη των όσων άξιζε η Αγγλία.
H παραίτηση του Πιτ από την κυβέρνηση συνοδεύτηκε από την απονομή τίτλου ευγενείας στη σύζυγό του Εστερ καθώς και ετήσιας χορηγίας 3.000 στερλινών. H ανταμοιβή αυτή για τις υπηρεσίες του ερμηνεύτηκε ως καρπός πολιτικού συμβιβασμού εκ μέρους του Πιτ, με αποτέλεσμα να μειωθεί εξαιρετικά η δημοτικότητά του και να αποδοκιμασθούν προσβλητικά τόσο η σύζυγός του όσο και ο ίδιος ως το σημείο να πυρποληθεί το ομοίωμά του.
Ελευθερία και συμφιλίωση
Στην αντιπολίτευση ο Πιτ κατακεραύνωνε με το συναρπαστικό ρητορικό ύφος του την κυβέρνηση, και είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη η στάση του σε δύο ζητήματα που ανέκυψαν τότε. Το ένα αφορούσε την περίπτωση του βουλευτή Τζον Γουίλκς, θεωρούμενου πατέρα του πολιτικού ριζοσπαστισμού, ο οποίος, στην εφημερίδα που εξέδιδε, πρόσβαλε τον βασιλιά, με αποτέλεσμα την αυστηρή αντίδραση του κοινοβουλίου που ανάγκασε τον βουλευτή να καταφύγει στο εξωτερικό. Ο Πιτ καταδίκασε αυτή τη συμπεριφορά του κοινοβουλίου και υπερασπίστηκε τις κοινοβουλευτικές ελευθερίες.
Ανάλογη ήταν η στάση του Πιτ και στο ζήτημα των αμερικανικών αποικιών της Αγγλίας, οι σχέσεις της με τις οποίες είχαν μπει στην πορεία που θα οδηγούσε στην επανάστασή τους. Ο Πιτ υπεραμύνθηκε των ελευθεριών τους και σύστησε τη συμφιλιωτική προσέγγιση, αν και ουδέποτε υπήρξε οπαδός της ανεξαρτησίας των αποικιών.
Το 1766 ο βασιλιάς ανέθεσε στον Πιτ να σχηματίσει κυβέρνηση. Επίσης τον έκανε Λόρδο του Τσάταμ, γεγονός που ανάγκασε τον Πιτ να εγκαταλείψει τη Βουλή των Κοινοτήτων, όπου είχε κυριαρχήσει τόσα χρόνια με την απαράμιλλη ρητορεία του, και να μεταπηδήσει στη Βουλή των Λόρδων. H αλλαγή αυτή υπήρξε ολέθρια για τον Πιτ, που είδε τη δημοτικότητά του να μειώνεται ακόμη περισσότερο, όπως υπήρξε γενικά και το κυβερνητικό έργο του αυτή την περίοδο.
Αποτυχία της κυβέρνησης
H κυβέρνηση του Πιτ δεν στάθηκε ικανή να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα με τις αμερικανικές αποικίες, τις οποίες ο ίδιος υπερασπιζόταν ερχόμενος σε αντίθεση με τον Γεώργιο Γ’. Εξίσου ανεπαρκής αποδείχθηκε η κυβέρνηση και στον χειρισμό των εσωτερικών ζητημάτων. Με τους πλέον πιστούς από τους υπουργούς του να παραιτούνται, ο Πιτ περιέπεσε σε κατάθλιψη, και το 1768 παραιτήθηκε. Δεν αποσύρθηκε όμως από την πολιτική σκηνή. Εξακολούθησε να αγορεύει στη Βουλή των Λόρδων κατά της αγγλικής πολιτικής στις αποικίες και να μάχεται για κοινοβουλευτικές μεταρρυθμίσεις. Κατέρρευσε ενώ μιλούσε στη Βουλή των Λόρδων, και ένα μήνα αργότερα παρέδωσε το πνεύμα.
Αλαζονικός και υπερόπτης, διόλου συνεργάσιμος στις συναλλαγές του με τους άλλους πολιτικούς, διατηρώντας δεσμούς με οικονομικά συμφέροντα του Σίτι, πατριώτης με σεβασμό προς το στέμμα, ο Πιτ, χάρη κυρίως στην προσφορά του κατά τον Επταετή Πόλεμο, θεωρείται ο θεμελιωτής της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.
