Ο Στέφανος Γαβριηλόπουλος κατάγονταν από τα Τρίκαλα, ήλεγχε μεγάλο μέρος της Θεσσαλίας. Ήταν ιδιοκτήτης Φαναρίου,Λυκοστομίου, Καστρίου, Σταγών, Τρικάλων, Δαμασίου και Ελασσόνας με έδρα το Φανάρι.Μετά τον θάνατο Ιωάννη Β΄Δούκα Αγγέλου σεβαστοκράτωρ και άρχοντα της Θεσσαλίας από τον κλάδο του Δεσποτάτου της Ηπείρου η περιοχή πέρασε σε αναρχία με τους τοπικούς άρχοντες να αντιμάχονται για την εξουσία ζητώντας βοήθεια πότε από την Βυζαντινή αυτοκρατορία και πότε από τους Καταλανούς των Αθηνών.Άλλη μεγάλη οικογένεια αρχόντων ήταν η Μελισσηνοί από τον Βόλο οι οποίοι δεν κατάφεραν να πάρουν την εξουσία όπως καταφέραν οι Γαβριηλόπουλοι(Στέφανος,Μιχαήλ),ο Γαβριηλόπουλος κάλεσε σε βοήθεια τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Γ΄Παλαιολόγο και η Δ.Θεσσαλία έγινε ξανά μέρος της αυτοκρατορίας.
Μεταξύ των ετών 1318 και 1325 αναγνώρισε την κυριαρχία της Κωνσταντινούπολης και σε ανταμοιβή του δόθηκε ο τίτλος του σεβαστοκράτορος. Η υποταγή στον θρόνο της Κωνσταντινούπολης δεν κράτησε πολύ, χωρίς σοβαρή αυτοκρατορική παρουσία έγινε ο ουσιαστικός κυβερνήτης του μεγαλύτερου μέρους της Δ. Θεσσαλίας και Δ.Μακεδονίας,η ηγεμονία του έφτανε μέχρι την Καστοριά,το κέντρο του το Φανάρι ήταν ένα μέρος πλούσιων αρχόντων με αμπέλια,χοίρους και σιτηρά όπως μας πληροφορεί το ‘ΟΡΚΩΜΟΤΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑ’ του αδερφού του Μιχαήλ Γαβριηλόπουλου.
Κτισμένο σε οχυρή θέση, αποκτά ιδιαίτερη στρατηγική σημασία αφού βρίσκεται στην έξοδο μιας από τις διόδους επικοινωνίας της Ηπείρου- Θεσσαλίας και έλεγχε ιδιαίτερα την οδό Τρικάλων- Άρτας. Το κάστρο που έχει είναι χτισμένο πάνω στο λόφο του Φαναρίου, πρόκειται για μικρό οχυρό, εκτάσεως 2.6 στρεμμάτων, που ενισχύεται από έξι προεξέχοντες πύργους, με ιδιαίτερα ενισχυμένο τον νότιο. Το κάστρο διέθετε δύο εισόδους, μία στη νότια που είναι η κύρια και μία βοηθητική στη βόρεια πλευρά.
Η διάμετρος του οχυρού είναι 100 μ. περίπου. Η περίμετρος του είναι 230 μέτρα. Το ύψος των τειχών του φτάνει τα δέκα μέτρα και το πλάτος τους τα δύο.
Επίσης το 1289 γίνεται λόγος για το Φανάρι σε αυτοκρατορικό χρυσόβουλλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου του Β’ του Παλαιολόγου,είχε 2 Μονές την Παναγία Ελεούσα την επονομαζόμενη Λυκουσάδα και η Μονή Αγίου Νικολάου Ζαβλαντίων.
Την ίδια χρονική περίοδο της ακμής του οίκου του Γαβριηλόπουλου, οι Καταλανοί εισέβαλαν από νότια στη Θεσσαλία, όπου αργότερα κάποιοι απ’ αυτούς θα συνάψουν επιγαμίες με τη γενιά των Μαλιασσηνών,, στην υπόλοιπη Θεσσαλία επικρατούσαν, διάφοροι Έλληνες μεγαλοκτηματίες. Αυτοί αποτελούσαν τη λεγόμενη «Βουλή των προεχόντων κατά γένος»( Νικηφ. Γρηγοράς, Ρωμαϊκή Ιστορία θ΄-ι΄.) Ο Ιωάννης Καντακουζηνός τους αποκαλεί με τον όρο «οι Θετταλοί» ή «οι των Θετταλών άρχοντες».
Στη βόρεια και τη δυτική Θεσσαλία, εκτός του Γαβριηλόπουλου, μεγάλες εκτάσεις νέμονταν και ο Καταλανικός οίκος των Ραούλ, που συγχωνεύθηκε με την οικογένεια των Μελισσηνών, καθώς και η οικογένεια του Γασμούλου Σιγκουρίνου. Το Φανάρι το 1332 είχε καταλάβει ο δεσπότης της Ηπείρου, Ιωάννης Ορσίνι, ο οποίος κατάφερε να εισχωρήσει από διαβάσεις της Πίνδου στα Δυτικά και να καταλάβει τους Σταγούς (Καλαμπάκα), τα Τρίκαλα, το Φανάρι, το Δαμάσι και την Ελασσόνα, τοποθετώντας σ’ αυτά δικές του φρουρές. Η εγκατάσταση του Ορσίνι πρέπει να έγινε με τη σύμφωνη γνώμη του Γαβριηλόπουλου, λίγο πριν το θάνατο του, καθώς και των τοπικών αρχόντων . Έτσι ένα τμήμα της δυτ. Θεσσαλίας, ενώθηκε με το δεσποτάτο της Ηπείρου. Αυτό προκύπτει κι απ’ το γεγονός ότι ο δεσπότης της Ηπείρου τίμησε με χρυσόβουλα τις Μονές Λυκουσάδας και Ζαβλαντίων.
Μετά το θάνατο του Γαβριηλόπουλου (1333),ο τότε βυζαντινός διοικητής της Θεσσαλονίκης ο Μιχαήλ Μονομάχος, κατέβηκε νότια και το 1334 κατέλαβε μερικές πόλεις και κάστρα, μεταξύ αυτών και το Φανάρι, οπότε πλέον το Φανάρι περιήλθε στην κυριαρχία του αυτοκράτορα. Διάδοχος του Στέφανου υπήρξε ο Μιχαήλ ο οποίος υπόσχεται στους Φαναριώτες ότι δεν θα επέτρεπε στους Λατίνους και τους Αλβανούς να εγκατασταθούν στο Φανάρι και την γύρω περιοχή, ότι δεν θα εγκατασταθεί φραγκική φρουρά στο κάστρο, ότι θα σεβαστεί τα δικαιώματα που έχουν στα κτήματα τους κλπ. Το ορκωμοτικό γράμμα εξέδωσε τον Ιούνιο του 1342, ο Μιχαήλ Γαβριηλόπουλος, τοπικός αφέντης του Φαναρίου, ύστερα από απαίτηση των Φαναριωτών αρχόντων και κληρικών.
Ο Στέφανος Γαβριηλόπουλος είναι ένας από τους αφανείς αυτόνομους άρχοντες της βυζαντινής ιστορίας κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Έκανε μία περιοχή σημαντική κωμόπολη και ήταν ένας από τους δυνατούς ‘παίχτες’ στον Ελλαδικό χώρο εκείνης της περιόδου.Το κρατίδιο του ήταν αρκετά μεγάλο αλλά η βραχύβια εξουσία του και ο τοπικός χαρακτήρας της αυτονομίας του χωρίς φιλοδοξίες για την εκδίωξη των Φράγκων,Λατίνων και Καταλανών από τις κατεχόμενες περιοχές τον άφησαν στην αφάνεια, ο σκοπός του ήταν τυχοδιωκτικός.
ΠΗΓΕΣ:
